Ιστορίες του 20ού αιώνα

Το Ιστορικό Αρχείο του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ), καθιέρωσε έναν τύπο ανοικτής, δημόσιας εκδήλωσης σχετικό με την φυσιογνωμία και τους σκοπούς του -τα Ανοικτά Μαθήματα Ιστορίας του 20ού αιώνα- που βρήκε άμεση και θερμή ανταπόκριση από το κοινό. Το τελευταίο πλαισίωσε κατά τη διάρκεια της τρέχουσας χρονιάς τις εκδηλώσεις που έγιναν και συνεχίζονται στις εγκαταστάσεις του Αρχείου, σε έναν νέο και απολύτως λειτουργικό χώρο πολιτισμού στην περιοχή του Ταύρου.

Ως γνωστόν, το Ιστορικό Αρχείο του ΠΙΟΠ αποτελεί βασική πηγή για την έρευνα της οικονομικής και κοινωνικής ιστορίας της Ελλάδας του 20ού αιώνα. Η μελέτη του Αρχείου, στο οποίο φυλάσσονται αρχεία κρατικών οργανισμών, τραπεζών, επιχειρήσεων και συλλογικών σωμάτων, απαντά στο ερώτημα περί ανάπτυξης της Ελλάδας στον 20ό αιώνα, όποια πτυχή της οικονομικής ζωής κι αν αφορά το ερώτημα.

Επιδιώκοντας τα ζητούμενα της δημόσιας ιστορίας, το Αρχείο επιχειρεί να προσελκύσει διαφορετικές ομάδες κοινού και να ευαισθητοποιήσει σε θέματα μνήμης, ταυτότητας και αξιοποίησης αρχειακών πηγών στην ιστορία, ώστε να συμβάλει στην ενδυνάμωση της ιστορικής κουλτούρας. Δίνοντας έμφαση στο γενικό κοινό, οργάνωσε σειρά ανοικτών μαθημάτων απευθυνόμενο σε υποψιασμένους σε ζητήματα ιστορίας, σε όλους όσοι θα ήθελαν να αποκτήσουν μια εικόνα του πρόσφατου παρελθόντος της χώρας. Για τον γνωστό και συνάμα άγνωστο 20ό αιώνα, του οποίου η πληρέστερη γνώση μας κάνει να κατανοήσουμε καλύτερα την τρέχουσα συγκυρία, μίλησαν ιστορικοί της ακαδημαϊκής και της ερευνητικής κοινότητας, παρέχοντας βασικές γνώσεις (που συχνά λείπουν από την εγκύκλιο παιδεία μας) και θέτοντας προβληματισμούς.

Η αρχή έγινε με την αναγκαία εισαγωγή σε ό,τι προετοίμασε τις εξελίξεις του 20ού αιώνα. Στις συναντήσεις του κύκλου εξετάστηκαν η διεθνής θέση της Ελλάδας, διαχρονικά φαινόμενα και τομές στους θεσμούς και την κοινωνία, η πολιτική ζωή όπως αυτή διαμορφώθηκε από το πολιτικό προσωπικό και διαμόρφωσε τη χώρα καθώς και η αγροτική, βιομηχανική και τουριστική ανάπτυξη που επιδιώχθηκε στην Ελλάδα στη διαδρομή του περασμένου αιώνα. Παρουσιάστηκε, επίσης, η ιστοριογραφία για την περίοδο αυτή, μια ανασκόπηση δηλαδή του πώς είδαν ιστορικοί και κοινωνία τα όσα συνέβησαν στη χώρα στη διάρκεια του αιώνα. Με τον Μεσοπόλεμο να αποδεικνύεται σε περίοδο-κλειδί για την εξέλιξη της διαδρομής της Ελλάδας, έγινε δυνατό να παρακολουθήσει κανείς πώς εντάσσεται η χώρα στο μεσογειακό και το διεθνές της πλαίσιο.

Η κληρονομιά του 19ου αιώνα, συνέχειες και ασυνέχειες στους διαφορετικούς τομείς οργάνωσης της χώρας, βασικές δομές σε θεσμούς, πρακτικές και νοοτροπίες που επιβίωσαν για δεκαετίες, επιταγές περί εκσυγχρονισμού και μεταρρυθμίσεις (συχνά ανολοκλήρωτες), πόλεμοι (νικηφόροι και μη), ενσωμάτωση πληθυσμών, μεταναστευτικά ρεύματα και γεωργικές έξοδοι, αυτάρκεια και εξάρτηση από τις εύθραυστες εμπορικές ανταλλαγές, παρεμβάσεις του δημοσίου και συνεχής προβληματισμός σχετικά με το πόσο αυτό θα έπρεπε να παρεμβαίνει, άλλες κρίσεις, πτωχεύσεις, σχέδια «ανορθώσεως» και ολοκληρωτικής επανεκκίνησης γέμισαν τον ιστορικό χρόνο του αιώνα.

Κοινός τόπος στις ζωηρές συζητήσεις που ακολούθησαν κάθε μάθημα ήταν γιατί, πώς χάθηκαν οι ευκαιρίες που είχε η χώρα κατά καιρούς για αδιάσπαστη ανάπτυξη. Η σύνδεση με το σήμερα των όσων άκουγε κανείς ήταν τόσο στενή, ώστε συχνά το κοινό ζητούσε από τους επιστήμονες να διακινδυνεύσουν προβλέψεις για την έκβαση της σημερινής συγκυρίας, να υποδείξουν ενδεικνυόμενες οδούς για την έξοδο από την κρίση, να προτείνουν αλλαγές σε βαθιά εμπεδωμένες δομές και πρακτικές. Το σίγουρο είναι ότι οι ακροατές αυτών των μαθημάτων έφευγαν έχοντας ανατρέψει πολλές από τις βεβαιότητες που έχουν καλλιεργηθεί, και ίσως σοφότεροι, νηφαλιότεροι όσον αφορά το παρόν.

Το περιεχόμενο του συνόλου της σειράς μαθημάτων θα βρίσκεται σύντομα διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (www.piop.gr)

Ακολουθεί το πρόγραμμα του κύκλου αναλυτικά:

Μαρία Ευθυμίου, καθηγήτρια Ιστορίας ΕΚΠΑ – Ευάνθης Χατζηβασιλείου, καθηγητής Νεώτερης Ιστορίας ΕΚΠΑ, Μέχρι τον 20ό αιώνα

Χάρης Παπασωτηρίου, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Παντείου Παν/μίου - Διευθυντής Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων – Ευάνθης Χατζηβασιλείου, καθηγητής Νεώτερης Ιστορίας ΕΚΠΑ, Η άνοδος των ΗΠΑ και της ιδέας της Δύσης: Εικοστός Αιώνας

Δημήτρης Παναγιωτόπουλος, ιστορικός, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών – Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος, αναπληρωτής καθηγητής Σύγχρονης Πολιτικής Ιστορίας ΤΕΙ Πελοποννήσου - Διευθυντής ΠΜΣ «Διακυβέρνηση και Επιχειρηματικότητα», Συνέχειες και ασυνέχειες στην ελληνική ιστορία του 20ού αιώνα. Διαχρονικά φαινόμενα και τομές στους θεσμούς και την κοινωνία

Έφη Γαζή, αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιστορίας Παν/μίου Πελοποννήσου – Βαγγέλης Καραμανωλάκης, επίκουρος καθηγητής Ιστορίας ΕΚΠΑ, Ιστορώντας τον 20ό αιώνα

Ηλίας Νικολακόπουλος, ομότιμος καθηγητής ΕΚΠΑ – Σωτήρης Ριζάς, Διευθυντής Ερευνών Κέντρο Έρευνας Ιστορίας Νεώτερου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών, H πολιτική ζωή της Ελλάδας τον 20ό αιώνα

Χριστίνα Αγριαντώνη, ομότιμη καθηγήτρια Ιστορίας Παν/μίου Θεσσαλίας, Ανασκόπηση της βιομηχανικής ανάπτυξης της Ελλάδας τον 20ό αιώνα

Τζελίνα Χαρλαύτη, καθηγήτρια Ιστορίας Ιονίου Παν/μίου, Η πορεία της ελληνικής ναυτιλίας και των ναυτιλιακών επιχειρήσεων 19ος-20ός αιώνας. (Η ιστορική αφήγηση συμπληρώθηκε από τη βραβευμένη ταινία μικρού μήκους του Νίκου Μανδαράκα «Για Πάντα», βασισμένη σε γράμματα ναυτικών, μαρτυρίες, συνεντεύξεις και προσωπικές μνήμες: στο πρόσωπο της Ανδριώτισσας Ευδοκίας προβάλλουν όλες οι γυναίκες που μοιράστηκαν, απομακρυσμένες, τη ζωή τους με Έλληνες καπετάνιους και ναυτικούς).

Σωκράτης Πετμεζάς, καθηγητής Ιστορίας Πανεπιστημίου Κρήτης, Η αγροτική οικονομία στην Ελλάδα του 20ού αιώνα.

Πάρις Τσάρτας, καθηγητής Τουριστικής Ανάπτυξης Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων Πανεπιστημίου Αιγαίου – Άγγελος Βλάχος, δρ Ιστορίας, H τουριστική ανάπτυξη στην Ελλάδα του 20ού αιώνα.

Με τις δύο τελευταίες εκδηλώσεις-μαθήματα ολοκληρώνεται και ο πρώτος κύκλος. Παρόλα αυτά ένα είναι σίγουρο: Έπεται συνέχεια!