Αντιμετώπισε τον χειρότερο φόβο σου

«Η δράση ήταν πέρα από τα καθορισμένα και συνηθισμένα όρια μου», μου εξομολογείται ο Θανάσης, βλέποντας πια από απόσταση το «Μην κοιτάς κάτω», όπως ήταν ο τίτλος του πρότζεκτ που παρουσίασε από τις 10 έως τις 14 Μαρτίου. Μια δράση που η μνήμη της έχει καταγραφεί ανεξίτηλα στον εγκέφαλό του. Αναρωτιέμαι αν μέσα από όλη αυτή τη διαδικασία κατάφερε να ξεπεράσει ή όχι τον φόβο του, αλλά ο ίδιος μου εξηγεί ότι δεν αυτός ο στόχος του. «Δεν ανέβηκα στο εγκαταλελειμμένο κτίριο απέναντι από το Μουσείο Μπενάκη για να ξεπεράσω τη φοβία μου· ανέβηκα για να αναμετρηθώ μαζί της. Υπάρχει διαφορά μεταξύ φόβου και φοβίας. Ο φόβος υπάρχει σε όλα τα ζωντανά όντα. Είναι ένστικτο. Είναι μια φυσιολογική αντίδραση. Αν και είναι έντονα δυσάρεστος, λειτουργεί ως μηχανισμός επιβίωσης και προστασίας. Από την άλλη μεριά, η φοβία είναι μόνο ανθρώπινο χαρακτηριστικό. Είναι μια δυσλειτουργική κατάσταση. Παγιδεύει και περιορίζει τη ζωή του ανθρώπου χωρίς πραγματικά να τον προστατεύει».

Την πρώτη φορά που ανέβηκε στο ψηλό κτίριο, ο Θανάσης άργησε πολύ να φτάσει ως την άκρη. Το σώμα του αντιστεκόταν, το μυαλό του αντιστεκόταν. «Χρειάστηκε πολύς χρόνος για να πλησιάσω την άκρη της κορυφής. Μούδιασα και είχα ιλίγγους. Το σώμα μου ακινητοποιήθηκε για πολλή ώρα σε μια θέση. Προσπάθησα να κάνω όσο το δυνατόν καλύτερη διαχείριση της ενέργειάς μου και να εστιάσω το βλέμμα μου σε ένα συγκεκριμένο σημείο μπροστά. Κάθε μέρα χρειαζόμουν πολύ χρόνο για να συμφιλιωθώ με τον φόβο και να ανοίξω “διάλογο” μαζί του. Ομως, δεν πέρασε καμία στιγμή από το μυαλό μου να εγκαταλείψω». Μεγάλη σημασία είχε, άλλωστε, και η διαδικασία προετοιμασίας του πρότζεκτ, που υποστηρίχθηκε τεχνικά από την πολύ καλά οργανωμένη και εξειδικευμένη ομάδα του ΝΕΟΝ. Εγιναν ιατρικές εξετάσεις και λήφθηκαν αυστηρά μέτρα για την ασφάλεια του καλλιτέχνη. «Δουλεύουμε αρκετό καιρό με ανθρώπους που ειδικεύονται σε αυτού του είδους τα εγχειρήματα ώστε το έργο να καταστεί απόλυτα ασφαλές. Πρακτικά, όμως, πότε δεν ένιωσα έτοιμος να έρθω αντιμέτωπος με τον φόβο μου για το ύψος», τονίζει ο ίδιος.

Οσοι έχουν υψοφοβία μπορούν να καταλάβουν απόλυτα το πώς ένιωθε εκεί πάνω. Οι υπόλοιποι αρκεί να σκεφτούμε πώς αντιμετωπίζουμε τις δικές μας φοβίες. Το «Μην κοιτάς κάτω» όμως δεν ήταν μια performance ιδιωτική. Κόσμος συνέχισε να κινείται από κάτω στον ρυθμό της πόλης. Οπως μου λέει μερικοί έκριναν τη δράση ως ενδιαφέρουσα ή όχι και αρκέστηκαν σε αυτό. Μερικοί άλλοι στέκονταν για μεγάλο χρονικό διάστημα κοιτάζοντας ψηλά. Πολλοί έμεναν μέχρι το τέλος της δράσης για να του μιλήσουν και κάποιοι περαστικοί ειδοποίησαν την αστυνομία υποθέτοντας ότι θέλει να αυτοκτονήσει.

Συζητώντας για τις αντιδράσεις του κόσμου με τον Θανάση είμαι όλο και πιο σίγουρη ότι το μήνυμα που ήθελε να περάσει έφτασε εκεί που έπρεπε. Μπορεί όχι σε όλους, μπορεί όχι με την ίδια ένταση παντού, αλλά έφτασε. «Το μήνυμα της δράσης δεν αποσκοπούσε σε καμία περίπτωση να αναδείξει την τόλμη μου», μου εξηγεί και συνεχίζει: «Μετέφερε μια εικόνα που ζούμε καθημερινά, για να μας παροτρύνει να τολμήσουμε να κοιτάξουμε ψηλά ακόμα και σε μια περίοδο δύσκολη, όπως αυτή που βιώνουμε σήμερα. Να συμφιλιωθούμε με τους φόβους μας. Ερχόμαστε στη ζωή με κλάματα, επιθυμώντας ενστικτωδώς να γυρίσουμε στην κοιλιά της μητέρας μας, στο περιβάλλον που μας ήταν οικείο. Ο,τι δεν είναι είναι γνωστό ή οικείο, φαντάζει επικίνδυνο. Οποιαδήποτε αλλαγή ενεργοποιεί μηχανισμούς άμυνας. Φυσικά, το άγνωστο μας φοβίζει και μας δημιουργεί ανασφάλεια. Χρειάζεται να ασχοληθούμε ο καθένας μας ξεχωριστά και όλοι μαζί με το παρόν και το μέλλον και να αφήσουμε προσωρινά στην άκρη το παρελθόν που μας σαμποτάρει».

Μια συζήτηση για την performance, τις προεκτάσεις της και το μέλλον της τέχνης είναι αδύνατον να μην περιστραφεί γύρω από την Αμπράμοβιτς. Αυτό θα γινόταν σε κάθε περίπτωση, πόσο μάλλον τώρα που ο Θανάσης έζησε από τόσο κοντά τη μέθοδό της. Αν και ο ίδιος δεν είχε δει ποτέ ζωντανά κάποια παλαιότερη δράση της θεωρεί ότι «το σώμα της και η ψυχή της είναι το μέσον και το αντικείμενό της. Οι δράσεις της είναι τολμηρές και αιχμηρές, με βαθιά κοινωνικό χαρακτήρα και πνευματικό προβληματισμό. Είναι γνωστή άλλωστε για την έκθεσή της χωρίς όρια σε κινδύνους για χάρη της τέχνης της».