Χρ. Ι. Στεφανάδης

Οι κατατρεγμένοι πρόσφυγες, πεινασμένοι, ρακένδυτοι και εξουθενωμένοι από τις κακουχίες, με μπροστάρη τον παπα-Φώτη και με την εικόνα του Χριστού για λάβαρο, καταφεύγουν στο άγριο βουνό της Σαρακήνας. Τους βοηθούν μόνο λίγα περιθωριακά άτομα του χωριού.
Στο έργο του αυτό ο Καζαντζάκης βάζει τον αναγνώστη σε προβληματισμό και σκέψεις για θέματα που αφορούν τη θρησκεία, τη ζωή, την πολιτική κατάσταση, τη Δικαιοσύνη και, τέλος, τη φιλοσοφία. Ο Καζαντζάκης, με τα πρόσωπα που συμμετέχουν στην πλοκή, περιγράφει τους χαρακτήρες των ανθρώπων που συναντά κανείς στη ζωή.

Λέει ο παπα-Γρηγόρης, ο παπάς της Λυκόβρυσης, στον Μανολιό, έναν από τους λιγοστούς κατοίκους του χωριού που υπερασπίζεται τους πρόσφυγες:

«-Ψωριάρηδες, ψειριάρηδες, ρεμπέτες, που δεν έχετε μια πατουχιά χώμα και φωνάζετε: “Είμαστε αδέρφια!”, γιατί; Για να μοιράσουμε τάχα αδερφικά και να μας φάτε τα μισά; Ποιος σου ’βαλε, μωρέ σεσέμη, τις παλάβρες αυτές στο κεφάλι;
- Ο Χριστός, αποκρίθηκε ο Μανολιός.
- Τον κακό σου τον καιρό. Ποιος Χριστός, μωρέ; Ο δικός σας, όχι ο δικός μου.
- Πώς πρέπει να αγαπούμε τον Θεό, γέροντά μου; ρώτησε o Μανολιός.
- Αγαπώντας τους ανθρώπους, παιδί μου.
- Και πώς πρέπει να αγαπούμε τους ανθρώπους;
- Μοχθώντας να τους φέρουμε στον σωστό δρόμο.

- Και ποιος είναι ο σωστός δρόμος;
- Ο ανήφορος!».

Ξεκίνησαν όχι για να κάνουν τουρισμό στην ιστορική Ευρώπη, αλλά για να γλιτώσουν το μόνο αγαθό που τους είχε απομείνει από τον πόλεμο, τις σφαγές, την πείνα και την οικονομική εξαθλίωση: την άθλια ζωή τους. Μετά από απίστευτες κακουχίες, σε μια διαδρομή μέσα από αφιλόξενη γη, μέσα από εμπόλεμες ζώνες και μέσα από μια Τουρκία που την παρουσία τους εκεί την είδε ως διαπραγματευτικό χαρτί στο παζάρι με τους Ευρωπαίους, έφτασαν στα παράλια του Αιγαίου. Πολλοί από αυτούς έβλεπαν για πρώτη φορά θάλασσα… Τελευταία εκμετάλλευση από τους δουλεμπόρους. Στοιβάχτηκαν επικίνδυνα σε βάρκες για να περάσουν απέναντι. Οσοι τα κατάφεραν βγήκαν βρεγμένοι στις ελληνικές νησιώτικες ακτές. Με την ελπίδα ότι στη χώρα μας, στην οποία ο άνθρωπος αναδείχθηκε ως μέτρο των πάντων και σε όλη τη διαδρομή της Ιστορίας της έζησε τη μετανάστευση και την προσφυγιά, θα βρουν στέρεα γη...

Στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου οι κάτοικοι, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, τους περιέθαλψαν. Παρά την οικονομική καθίζηση που υπέστη ο τουρισμός τους από μια  διεθνή αρνητική προπαγάνδα.

Σε μια περιοχή, όμως, της Βόρειας Ελλάδας, σε κάποιο δημοτικό σχολείο, κάποιος σύλλογος γονέων αποφάσισε να μη δεχθεί στο σχολείο του τα προσφυγόπουλα, σε ξεχωριστό ωράριο, για να κοινωνήσουν την ελληνική παιδεία... Και δεν υπάρχει βέβαια η απαίτηση να γνωρίζουν αυτοί που πήραν την απόφαση τι είπε ο Ισοκράτης το 400 π.Χ., ότι δηλαδή «Ελληνες είναι όσοι μετέχουν της ελληνικής παιδείας!».

Σίγουρα, όμως, πρέπει να γνωρίζουν τις τραγικές επιπτώσεις που είχε η γκετοποίηση των μεταναστών στη Γαλλία και η μη ενσωμάτωσή τους στο εκπαιδευτικό σύστημα. Επιπτώσεις που συνοδεύονται σήμερα από αίμα αθώων...

Σε κάθε περίπτωση, είτε οι πρόσφυγες φύγουν βραχυπρόθεσμα προς τη Βόρεια Ευρώπη, που είναι και η επιθυμία τους, είτε παραμείνουν στη χώρα για μεγάλο χρονικό διάστημα, η ελληνική παιδεία αποτελεί τη μόνη εγγύηση για αρμονική διαβίωση στον τόπο μας.

Τα γράφει αυτά κάποιος που δεν φοίτησε σε ιδιωτικά σχολεία, σε καμία βαθμίδα της εκπαίδευσης.

Που κάθισε στα θρανία με παιδιά «τελειωμένα» από την πείνα, που μετά το σχολείο πήγαιναν κατευθείαν στα χωράφια ή στο καΐκι για δουλειά. Παιδιά όμως που μεγαλώνοντας έγιναν καπετάνιοι, μηχανικοί και γενικά πολίτες μιας Ελλάδας που όλοι ονειρευτήκαμε.

Τα γράφει κάποιος που στα σχολεία του ακριτικού νησιού τα παιδιά μεταναστών από την Αλβανία αποτέλεσαν την πλειοψηφία σε πολλές περιπτώσεις!

Και τα παιδιά αυτά έχουν ενταχθεί πλήρως στην τοπική κοινωνία μέσα από την ελληνικη παιδεία!