Θανάσης Τσεκούρας

Να συμφωνήσουμε επίσης ότι ο ΣΥΡΙΖΑ αξιοποίησε στο έπακρον τη δύναμη του λαϊκισμού με στόχο να αποκτήσει ισχύ και πολιτική κυριαρχία.

Μήπως όλα αυτά σημαίνουν ότι η εκλογική ήττα του ΣΥΡΙΖΑ συμπίπτει με το τέλος του λαϊκισμού; Ελπίζω ότι δεν υπάρχουν τόσοι πολλοί ανυποψίαστοι για να πιστεύουν αυτή την αυταπάτη.
Και ο λόγος είναι απλός: οι πολλές και φαινομενικά αντίθετες μορφές τις οποίες παίρνει ο λαϊκισμός.

Από τις πρώτες μέρες της νέας διακυβέρνησης διαχέεται στην ατμόσφαιρα μια άλλη εκδοχή του, ο λαϊκισμός των ελίτ.

Ξεκίνησε ντροπαλά σαν μια απάντηση στα εκφυλιστικά φαινόμενα του ΣΥΡΙΖΑ (η αριστεία απέναντι στην ισοπέδωση, τους κατσαπλιάδες, τον υπόκοσμο, τους αμόρφωτους), αλλά γρήγορα ξέφυγε από την παραφροσύνη και τη γραφικότητα. Τώρα πλέον τείνει να αποκτήσει χαρακτηριστικά ιδεολογικά, πολιτισμικά, ακόμη και αισθητικά: οι υπουργοί με τα «βαριά βιογραφικά», οι ειδικοί, οι τεχνοκράτες, τα κολλαριστά κοστούμια, οι καλοί τρόποι, η αστική ευγένεια κ.λπ.

Να δεχτώ την καλόπιστη εκδοχή των πραγμάτων, ότι πρόκειται για μια υπερ-αντίδραση όσων είχαν απαυδήσει από τα εκφυλιστικά φαινόμενα του ΣΥΡΙΖΑ και επιθυμούσαν μια διαφορετικότητα. Μέχρι εκεί το ζήτημα είναι κατανοητό.

Αν όμως κάποιοι πιστεύουν ότι οι καλοί τρόποι και η αστική ευγένεια συγκροτούν ένα άλλο, πιο σύγχρονο και αποτελεσματικό μοντέλο διαχείρισης της εξουσίας, πολύ φοβάμαι ότι σύντομα θα αρχίσουν να «πέφτουν από τα σύννεφα». Και αν με τον ΣΥΡΙΖΑ δεινοπάθησαν με τον λαϊκισμό των «πληβείων», με τη Ν.Δ. θα απογοητευτούν από τον λαϊκισμό των ελίτ. Ηδη ο λαϊκισμός των ελίτ αρχίζει να διαμορφώνεται. Με σιωπηλά credo ότι η ελληνική κοινωνία είναι μια κοινωνία «άρρωστη» που χρειάζεται «θεραπεία», αναμόρφωση, μια νέα «εθνική παλιγγενεσία». Μια πεφωτισμένη ελίτ να την κυβερνήσει, να την κάνει «κανονική» χώρα, να την «εκπολιτίσει». Από απλά πράγματα -να κόψει το κάπνισμα- μέχρι πιο υψιπετή, να μάθει επιτέλους τι εστί «νόμος και τάξη», να υλοποιήσει τις περίφημες «μεταρρυθμίσεις».
Μια κοσμοαντίληψη αποίκων μπροστά σε κοινωνία ιθαγενών.

Αυτός ο λαϊκισμός των ελίτ αναπτύχθηκε τα πρώτα χρόνια των Μνημονίων και πιθανόν αποτέλεσε την πρώτη ύλη που έθρεψε την αντίθετη εκδοχή, τον λαϊκισμό των «αγανακτισμένων».
Ηταν η θεωρία των αξιωματούχων της τρόικας μετά το Καστελόριζο του Γ. Παπανδρέου. Με μια ρατσιστική προκατάληψη για την ελληνική κοινωνία και ένα τεχνοκρατικό συνταγολόγιο από τεχνικές λύσεις, «μεταρρυθμίσεις δοκιμασμένες σε όλο τον κόσμο».

Μόνο αφού απέτυχαν -διόλου τεχνοκρατικά- σε όλους τους σχεδιασμούς και τις προβλέψεις τους, κυρίως μετά τον εκτροχιασμό του 1ου Μνημονίου, άρχισαν να καταλαβαίνουν ότι τα κοινωνικά προβλήματα είναι λίγο πιο σύνθετα από τα «excel» και τα «power-points».

Ηταν η πρώτη φορά που ο λαϊκισμός των ελίτ δοκιμάστηκε σε πολιτικό και κυβερνητικό επίπεδο. Αποδιαλύοντας μια κοινωνία ήδη διαλυμένη από την κρίση και τη χρεοκοπία.

Για να αποδειχθεί ότι ούτε οι μεταρρυθμίσεις συνίστανται σε τεχνικές και τεχνοκρατικές λύσεις, ούτε οι κοινωνίες βελτιώνονται με διοικητικές «από καθέδρας» αποφάσεις κάποιων φωτισμένων «επιμορφωτών».
Ας ελπίσουμε ότι το πάθημα έγινε μάθημα, κυρίως στην ηγεσία της κυβέρνησης και σε αρκετούς πρώην εκσυγχρονιστές του ΠΑΣΟΚ που «είδαν το φως το αληθινό» στο πρόσωπο του Κυριάκου.