Σταύρος Λυγερός

Ανάμεσά τους κάποιοι αδύναμοι κρίκοι (υπόδικοι) στους οποίους ασκούνται εκβιασμοί και δίνονται υποσχέσεις ότι θα απαλλαγούν αν υπερψηφίσουν

Κορυφώνεται η επιχείρηση εύρεσης του αναγκαίου αριθμού αποστατών βουλευτών από την αξιωματική αντιπολίτευση στα Σκόπια, ώστε ο Ζόραν Ζάεφ να αποκτήσει την αναγκαία ενισχυμένη κοινοβουλευτική πλειοψηφία (80 στους 120) για να προχωρήσει στη συνταγματική αναθεώρηση. Οπως εκτίμησε και ο ίδιος, το τοπίο θα ξεκαθαρίσει αυτή την εβδομάδα, οπότε και θα φανεί αν θα αρχίσει η σχετική διαδικασία ή θα προκηρυχθούν εκλογές για το τέλος Νοεμβρίου.

Το VMRO έχει προτείνει σχηματισμό υπηρεσιακής κυβέρνησης διάρκειας 100 ημερών και διορισμό γενικού εισαγγελέα κοινής αποδοχής, ο οποίος θα προεδρεύσει ειδικής εξεταστικής επιτροπής με αποστολή τη διερεύνηση των καταγγελιών της αντιπολίτευσης για παραβίαση των κανόνων πριν και κατά τη διάρκεια του δημοψηφίσματος. Με άλλα λόγια, η αξιωματική αντιπολίτευση επαναφέρει την καταγγελία της ότι ακόμα και οι αριθμοί που ανακοινώθηκαν επισήμως δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Οπως ήταν αναμενόμενο, ο Ζάεφ απέρριψε την πρόταση. Μπορεί να έχασε πολιτικά τη μάχη του δημοψηφίσματος, αλλά δεν έχει χάσει ακόμα τον πόλεμο. Το επόμενο στοίχημά του είναι να εξασφαλίσει τις αναγκαίες 80 βουλευτικές ψήφους.

Παρά το γεγονός ότι η Δύση εξάντλησε όλα τα μέσα για να χειραγωγήσει τους Σλαβομακεδόνες ψηφοφόρους, απέτυχε. Επιβεβαιώθηκε για μία ακόμη φορά ότι οι ωμές και κραυγαλέες παρεμβάσεις της φέρνουν συνήθως το αντίθετο από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, με την έννοια ότι προκαλούν μια αρνητική παλινδρόμηση στο εκλογικό σώμα που τις υφίσταται. Τα παραδείγματα είναι πολλά, αλλά η αλαζονεία της δεν επιτρέπει στη Δύση να διδαχθεί από τα λάθη της.

Η χειραγώγηση βουλευτών

Μπορεί, λοιπόν, η Δύση να απέτυχε στο μεγάλο γήπεδο του εκλογικού σώματος, αλλά τώρα πλέον το παιχνίδι έχει μεταφερθεί στο μικρό γήπεδο του Κοινοβουλίου. Στόχος η χειραγώγηση 11 βουλευτών της αντιπολίτευσης, όσων έχει ανάγκη ο Ζάεφ. Πριν από το δημοψήφισμα πηγές στα Σκόπια επέμεναν σχεδόν ότι τους είχε εξασφαλίσει. Ας σημειωθεί ότι αρκετοί πρώην υπουργοί και βουλευτές της αξιωματικής αντιπολίτευσης είναι υπόδικοι και κάποιοι εξ αυτών έχουν καταδίκες.

Ειδικά σε αυτούς τους αδύναμους κρίκους ασκούνται εκβιασμοί και δίνονται υποσχέσεις ότι θα απαλλαγούν και θα ανταμειφθούν αν υπερψηφίσουν τη συνταγματική αναθεώρηση. Είναι, άλλωστε, κοινό μυστικό ότι στους κόλπους του VMRO υπάρχει μια μειονοτική τάση η οποία υποστήριζε τη συμμετοχή στο δημοψήφισμα. Ο βουλευτής και μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής του κόμματος Κόνσταντιν Μπογκντάνοφ, μάλιστα, εμμέσως προανήγγειλε ότι δεν θα πειθαρχήσει στη γραμμή του κόμματός του: «Η διαδικασία για τη Συμφωνία των Πρεσπών πρέπει να ολοκληρωθεί στο Κοινοβούλιο. Οι βουλευτές πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες τους».

Είναι δεδομένο ότι αυτές τις ημέρες Δυτικοί αξιωματούχοι δεν θα περιοριστούν στις δηλώσεις-προτροπές που έχουν ήδη κάνει. Θα εξαντλήσουν όλα τα μέσα για να προκαλέσουν αποστασία στους κόλπους του VMRO. Το αν θα τα καταφέρουν μένει να αποδειχθεί. Το διακύβευμα, άλλωστε, δεν είναι η διευθέτηση της διένεξης με την Ελλάδα για το όνομα, αλλά η ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ και ως εκ τούτου η περαιτέρω συρρίκνωση της ρωσικής επιρροής στα Βαλκάνια. Είναι ενδεικτικό ότι η Μόσχα κατήγγειλε τις δυτικές παρεμβάσεις και ανακοίνωσε πως θα φέρει το ζήτημα στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ.

Η αποστασία, πάντως, έχει καταστεί πιο δυσχερής μετά την ανταπόκριση που βρήκε το μποϊκοτάζ, η οποία στο πολιτικό επίπεδο συσπειρώνει την παράταξη του VMRO. Τίποτα, ωστόσο, δεν μπορεί να αποκλειστεί. Η Δύση, ωστόσο, δεν έχει καθόλου παραιτηθεί. Η Ουάσινγκτον, η Ε.Ε., ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ και οι κυβερνήσεις των μεγάλων ευρωπαϊκών κρατών υποκρίνονται ότι δεν βλέπουν τον ελέφαντα στο δωμάτιο, ανερυθρίαστα χαιρετίζουν τη συντριπτική επικράτηση του «Ναι» και πιέζουν το VMRO να ψηφίσει τη συνταγματική αναθεώρηση.

Με βάση τα επίσημα στοιχεία, στις κάλπες προσήλθε το 36,9% των εγγεγραμμένων στους εκλογικούς καταλόγους (666.743 ψηφοφόροι) και από αυτούς το 91,4% ψήφισε «Ναι», δηλαδή περίπου 33,5% ή 609.813 ψηφοφόροι. Είναι αληθές ότι υπάρχει σημαντική απόκλιση ανάμεσα στους εγγεγραμμένους και το ενεργό εκλογικό σώμα. Πρώτον, επειδή για λόγους που έχουν να κάνουν και με τις εθνοτικές ισορροπίες οι εκλογικοί κατάλογοι δεν έχουν εδώ και πολλά χρόνια εκκαθαριστεί. Δεύτερον, επειδή περίπου 330.000 έχουν μεταναστεύσει στο εξωτερικό και μόνο λίγοι από αυτούς ψήφισαν στα προξενεία της ΠΓΔΜ.

Για να προσεγγίσουμε το μέγεθος του ενεργού εκλογικού σώματος μπορούμε να λάβουμε υπόψη δύο στοιχεία:

■ Πρώτον, ότι στις προηγούμενες βουλευτικές εκλογές ψήφισαν περίπου 1.191.000 πολίτες.

■ Δεύτερον, ότι σε ένα δημοψήφισμα για ζωτικής σημασίας εθνικό ζήτημα η συνήθης στις βουλευτικές εκλογές αποχή θα ήταν μικρότερη. Με βάση τα παραπάνω δεν θα πέσουμε πολύ έξω εάν μετριοπαθώς υπολογίσουμε ότι το ενεργό εκλογικό σώμα αποτελείται τουλάχιστον από 1.300.000 ψηφοφόρους. Πάντα μιλώντας με πολιτικούς και όχι θεσμικούς όρους, το «Ναι» δεν φαίνεται να υπερέβη το 50%.

Ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης είχε δεσμευτεί ότι αν το δημοψήφισμα ήταν έγκυρο και επικρατούσε το «Ναι», το κόμμα του θα υπάκουε στη λαϊκή βούληση και θα ψήφιζε. Τώρα έχει οχυρωθεί πίσω από τη συνταγματική διάταξη ότι για να είναι έγκυρο ένα δημοψήφισμα πρέπει η συμμετοχή να υπερβεί το 50% των εγγεγραμμένων, δηλαδή περίπου 900.000 ψηφοφόρους. Οπως προαναφέραμε, η συμμετοχή ήταν μόλις 36,9%, γι’ αυτό το θεωρεί άκυρο.

Από την πλευρά της, η κυβέρνηση Ζάεφ ισχυρίζεται ότι επειδή το δημοψήφισμα είναι συμβουλευτικό δεν ισχύει το συνταγματικό όριο του 50% για να είναι έγκυρο. Το δημοψήφισμα είναι συμβουλευτικό επειδή η αναθεώρηση του Συντάγματος, την οποία προβλέπει ρητά η Συμφωνία των Πρεσπών, μπορεί να γίνει από το Κοινοβούλιο με ενισχυμένη πλειοψηφία 2/3 (80 από τους 120 βουλευτές). Εχει δίκιο ο Νίκος Κοτζιάς που λέει ότι το δημοψήφισμα δεν ήταν προϋπόθεση. Γιατί, λοιπόν, έγινε; Ο πρώτος λόγος ήταν επειδή και ο πρώην πρωθυπουργός Νίκολα Γκρουέφσκι και η Σοσιαλδημοκρατική Ενωση (το κόμμα του Ζάεφ) είχαν εδώ και χρόνια δεσμευτεί ότι αν έφταναν σε συμφωνία με την Ελλάδα για το όνομα, θα την έθεταν σε δημοψήφισμα. Ο δεύτερος λόγος ήταν επειδή ο Ζάεφ δεν διαθέτει στη Βουλή την αναγκαία ενισχυμένη πλειοψηφία των 80 εδρών. Ως εκ τούτου, προκήρυξε το δημοψήφισμα ελπίζοντας ότι θα το κερδίσει και πολιτικά θα εξαναγκάσει την αξιωματική αντιπολίτευση να συμπράξει στη συνταγματική αναθεώρηση.

Ψάχνει πρόθυμους

Τα πράγματα, όμως, ήρθαν διαφορετικά και τώρα ο Ζάεφ, έχοντας πίσω του τη Δύση, ψάχνει για πρόθυμους στον χώρο της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, στο εσωτερικό της υπάρχει ένταση. Η κυρίαρχη πτέρυγα που επιδιώκει να «σκοτώσει» τη Συμφωνία των Πρεσπών, για να αποτρέψει αποστασίες βουλευτών, καλλιεργεί σχετικό κλίμα και ενεργοποιεί τον σκληρό πυρήνα της κομματικής βάσης. Προς το παρόν, είναι παρακινδυνευμένη οποιαδήποτε πρόβλεψη. Σύμφωνα, πάντως, με πηγή στα Σκόπια, ο Ζάεφ έχει εξασφαλίσει τη συνεργασία κάποιων βουλευτών του VMRO, αλλά αυτοί θα εκδηλωθούν μόνο αν τελικά συγκεντρωθεί ο αναγκαίος αριθμός.

Οπως αναφέραμε στην αρχή, το τοπίο αναμένεται να ξεκαθαρίσει τις επόμενες ημέρες. Αν δεν προκύψει η ενισχυμένη πλειοψηφία των 80 εδρών, θα προκηρυχθούν πρόωρες εκλογές. Για τον Ζάεφ είναι μονόδρομος από πολιτική άποψη, αλλά δεν πρόκειται να λύσουν το πρόβλημα. Το μέτωπο του «Ναι» (βασικά η Σοσιαλδημοκρατική Ενωση και τα αλβανικά κόμματα) είναι απίθανο να εξασφαλίσει στη νέα Βουλή την ενισχυμένη πλειοψηφία των 80 εδρών. Ως εκ τούτου, το αδιέξοδο θα αναπαραχθεί. Εκτός κι αν επιβεβαιωθούν κάποιες πληροφορίες που κυκλοφορούν στα Σκόπια ότι αμέσως μετά τις εκλογές θα εκδηλωθεί διάσπαση του VMRO, η οποία θα επιτρέψει τη συνταγματική αναθεώρηση.

Σε μια τέτοια περίπτωση, όμως, το ήδη υφιστάμενο κλίμα διχασμού θα παροξυνθεί οδηγώντας τη γειτονική χώρα σε πολλαπλή κρίση. Υπενθυμίζουμε ότι ενώ σύσσωμο το αλβανικό στοιχείο ψήφισε «Ναι», οι δύο στους τρεις Σλαβομακεδόνες μποϊκοτάρισαν το δημοψήφισμα. Το γεγονός αυτό προσδίδει στον διχασμό που προκαλεί η Συμφωνία των Πρεσπών και μια εθνοτική διάσταση, η οποία εκ των πραγμάτων τροφοδοτεί την υποβόσκουσα αντίθεση των δύο σύνοικων στοιχείων.

Οι Σλαβομακεδόνες νιώθουν ότι για ένα τόσο κρίσιμο ζήτημα του κράτους τους αποφασιστικό ρόλο παίζουν οι Αλβανοί, οι οποίοι κατά κανόνα εμπνέονται από τα δικά τους εθνικιστικά ιδεώδη και όχι από τον Μακεδονισμό. Με άλλα λόγια, εκ των πραγμάτων επανέρχονται στην επιφάνεια οι αποκλίνουσες εθνικές επιδιώξεις, γεγονός που ενδέχεται να τροφοδοτήσει μια αποσταθεροποιητική δυναμική.

Μέσα στο 2018, πάντως, το τοπίο θα έχει ξεκαθαρίσει. Αν ο Ζάεφ και οι Δυτικοί -πριν ή μετά τις εκλογές- αποτύχουν να εξασφαλίσουν την αναγκαία για τη συνταγματική αναθεώρηση κοινοβουλευτική πλειοψηφία, η Συμφωνία των Πρεσπών θα καταστεί νομικά νεκρή. Η Ελλάδα δεν θα πληρώσει διπλωματικό κόστος, επειδή από την πλευρά της έχει κάνει τα βήματα που έπρεπε. Δεν αποκλείεται πάντως να της ασκηθούν παρασκηνιακές πιέσεις με σκοπό να εγκαταλείψει το «erga omnes» για την κρατική ονομασία, ώστε να επιχειρηθεί η επαναφορά της συμφωνίας χωρίς την ανάγκη συνταγματικής αναθεώρησης. Θα ισοδυναμούσε με πολιτική αυτοκτονία, όμως, η αποδοχή μιας τέτοιας υποχώρησης από οποιαδήποτε ελληνική κυβέρνηση.

Πάντα στην περίπτωση που η Συμφωνία των Πρεσπών ακυρωθεί στα Σκόπια, ο Τσίπρας θα έχει τη δυνατότητα να επιλέξει τον χρόνο που θα στήσει κάλπες χωρίς να επηρεάζεται από το πρόβλημα που δημιουργεί η συμφωνία στον κυβερνητικό συνασπισμό. Δεν θα ισχύσει το ίδιο αν τελικά ο Ζάεφ καταφέρει να ολοκληρώσει τη συνταγματική αναθεώρηση μέχρι το τέλος Νοεμβρίου.

Το μπαλάκι στην Ελλάδα

Σε αυτή την περίπτωση το μπαλάκι θα έρθει στο ελληνικό γήπεδο επισπεύδοντας τις εξελίξεις στην εγχώρια πολιτική σκηνή. Ο Αλέξης Τσίπρας δεν θα έχει το περιθώριο να καθυστερήσει την κύρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών μέχρι τον Μάρτιο. Θα υποχρεωθεί να τη φέρει άμεσα, γεγονός το οποίο θα προκαλέσει την προαναγγελθείσα αποχώρηση των ΑΝ.ΕΛ. και από την κυβέρνηση και από την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Αυτό σημαίνει ότι η κυβέρνηση Τσίπρα θα μετατραπεί σε κυβέρνηση μειοψηφίας, εκτός κι αν βρεθούν πρόθυμοι από τα μικρότερα κόμματα του ενδιάμεσου χώρου. Για να φτάσει έως τον Μάιο, όπως είναι η προτίμηση του Μαξίμου, πρέπει η Ν.Δ. ή να μην καταθέσει πρόταση δυσπιστίας ή να καταθέσει αλλά να μη συγκεντρώσει τις απαραίτητες 151 βουλευτικές ψήφους.

Το ζήτημα, πάντως, ήδη δίνει τον τόνο στην εγχώρια πολιτική αντιπαράθεση. Η κυβέρνηση εκμεταλλεύτηκε προπαγανδιστικά τη μία ή δύο συναντήσεις της Μαρίας Σπυράκη με τον Ζόραν Ζάεφ. Τα όσα αποκαλύφθηκαν για τη συνομιλία τους είναι συμβατά με τη στάση που τηρούσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης πριν από τα συλλαλητήρια και οι εσωκομματικές πιέσεις τον ωθήσουν να υιοθετήσει απορριπτική στάση. Η Ν.Δ. δεν θα είχε βρεθεί σε δυσχερή θέση αν είχε ανακοινώσει μία καθ’ όλα θεμιτή συνάντηση.

Εξίσου συμβατά με τις πληροφορίες από το ρεπορτάζ είναι και τα όσα ειπώθηκαν για την κυβέρνηση Τσίπρα και τη διαπραγμάτευση στις δύο συσκέψεις των πολιτικών αρχηγών στα Σκόπια τον Ιανουάριο και τον Μάιο. Οι Τσίπρας και Κοτζιάς είχαν δώσει τη μακεδονική ταυτότητα προτού καν εξασφαλίσουν το «erga omnes» και βέβαια είχαν αρχικά αποδεχτεί το «Μακεδονία του Ιλιντεν».