Σπύρος Γκουτζάνης

Η επανάσταση του 1821 ίσως ήταν εθνικοαπελευθερωτική, να έγινε διά του Χριστού την Πίστη την αγία από σύσσωμο το έθνος όπως λένε οι μεν ή να ήταν αστική κοινωνική με ταξικό περιεχόμενο όπως λένε οι δε. Διαφωνούμε γι αυτά με τον γνωστό εθνικό μας χαρακτήρα εδώ και δεκαετίες και πιθανότατα θα συνεχίσουμε να διαφωνούμε και τις επόμενες αν ως έθνος και λαός υπάρχουμε και αν γλυτώσουμε από τα οικονομικά κρεματόρια του 4ου οικονομικού Ράιχ.

Εκείνο όμως για το οποίο και οι μεν και οι δε συμφωνούν είναι ότι με τον συσχετισμό δυνάμεων της εποχής ήταν παρακινδυνευμένος και παράτολμος ο ξεσηκωμός και στο ξέσπασμά του κανείς δεν έδινε ελπίδες επιτυχίας. Η Οθωμανική αυτοκρατορία ήταν ακόμη ισχυρή, η Ιερά Συμμαχία ήταν εχθρική, τα οικονομικά και πολεμικά μέσα της επανάστασης ήταν πενιχρά. Άλλωστε οι φρόνιμοι της εποχής το έλεγαν ότι δεν είχε έρθει ο καιρός και περίμεναν την σωτηρία άλλοι από το Μόσχοβο και άλλοι από την δήθεν πολιτισμένη Εσπερία της Ιεράς Συμμαχίας. Αλήθεια είναι ότι η ληξιαρχική πράξη γέννησης του Νέου Ελληνικού Κράτους προέκυψε από ένα λάθος, της Ναυμαχίας του Ναυαρίνου. Άλλο τόσο αλήθεια όμως είναι ότι η επανάσταση στα πρώτα της χρόνια επικράτησε στρατιωτικά και εμπεδώθηκε κοινωνικά, έφτιαξε διοίκηση και ψήφισε τα πιο δημοκρατικά και φιλελεύθερα Συντάγματα της εποχής. Υποχώρησε και κινδύνευσε μόνο λόγω του εμφυλίου πολέμου που είχε ενσκύψει για τον έλεγχο του γκουβέρνου. Κατά την προσφιλή μας εθνική συνήθεια μόλις καθάρισαν με τον Δράμαλη και τον Κιουταχή Στερεοελλαδίτες και Πελοποννήσιοι άρχισαν να σφάζονται μεταξύ τους μέχρι που ήρθε ο Ιμπραήμ. Ακόμη και τότε συνέχισαν να σφάζονται και στα διαλείματα ρίχναν και καμιά ντουφεκιά στους “αραπάδες”.

Εάν πάντως επικρατούσαν οι “φρόνιμοι” δεν ξέρω αν θα βλέπαμε τα τούρκικα χωρίς υπότιτλους, πάντως θα είχαμε απελευθερωθεί πολύ αργότερα μαζί με τα υπόλοιπα Βαλκάνια και με διαφορετικό τρόπο και η Ελλάδα δεν θα ήταν η ίδια σε έκταση. Αντίθετα η επανάσταση δημιούργησε ρήγμα στην ευρωπαική τάξη που είχε επιβάλλει η Ιερά Συμμαχία και σήμανε την αρχή του τέλους της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Είναι επίσης βέβαιο ότι την επανάσταση δεν την έκαναν οι προύχοντες, εκείνοι ήταν με τους φρόνιμους και εισέπραταν τους φόρους για λογαριασμό του τούρκου Σόιμπλε της εποχής. Είναι επίσης ιστορικά εξακριβωμένο ότι ο Κολοκοτρώνης και ο Καραισκάκης δεν διέθεταν plan B. Ελευθερία ή θάνατος είπαν και το έκαναν, ο ένας πέθανε και ο άλλος έζησε τα τελευταία του χρόνια  ελεύθερος.

Με πνεύμα παρόμοιο ο ο ελληνικός λαός είπε το “όχι” το 1940 κόντρα στην λογική των εκσυγχρονιστών της εποχής. Αν δέχονταν την “αβλαβή” διέλευση των Ιταλών το κόστος θα ήταν απείρως μικρότερο από όσα υποστήκαμε λόγω της “αφροσύνης” να μπούμε στον πόλεμο και να καταφέρουμε την πρώτη ήττα στον άξονα μέχρι να αναλάβουν οι παππούδες του Σόιμπλε και της Μέρκελ. Στη συνέχεια έφτιαξε την καλύτερη Αντίσταση της Ευρώπης -ελεύθερο κράτος στα βουνά- και τους έκανε την ζωή δύσκολη. Αν είχαμε πει ναι στο “μνημόνιο” με τους Ιταλούς και τους Γερμανούς θα είχαμε φακές στα μπακάλικα της εποχής και δεν θα πέθαιναν στο δρόμο από την πείνα.

Υπήρξαν και στις δύο κορυφαίες στιγμές του νεώτερου ελληνισμού οι πρόγονοι κατά το θουκυδίδειο “παρά δύναμιν τολμηταί, παρά γνώμην κινδυνευταί και εν τοις δεινοίς ευέλπιδες”. Και έγραψαν σελίδες στην παγκόσμια ιστορία.

Δεν υπάρχει κατάλληλη στιγμή για να πολεμήσει κανείς ενάντια σε μία εκ πρώτης υπέρτερη δύναμη. Κάθε στάθμιση του δυσμενούς συσχετισμού ισχύος μεταθέτει το εγχείρημα για πιο ώριμους καιρούς. Είναι αυτή η μακάρια οδός των υποζυγίων. Η  ελευθερία, η κυριαρχία, η ανεξαρτησία και η αξιοπρέπεια δεν χαρίζονται κατακτώνται. Με κόστος. Δεν γεμίζουν τα ράφια των σούπερ μάρκετ. Είναι αξίες άυλες και γι αυτό ανεκτίμητες.