Νίκος Φελέκης

Αρκετοί από τους ανθρώπους που τοποθετούν τον εαυτό τους στον χώρο της Αριστεράς και του Κέντρου θα ήθελαν το 2021 -εκτός από την ήττα του κορωνοϊού- να κερδηθεί και το στοίχημα της αναδιοργάνωσης της Προοδευτικής Παράταξης. Στον ΣΥΡΙΖΑ, μάλιστα, η συνέντευξη του Γιώργου Παπανδρέου για την αναγκαιότητα προοδευτικής διακυβέρνησης έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις, ακόμη και διαμάχες. Πάντως, αν κάποιος είχε τη δυνατότητα να ρωτήσει τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης «ποια θεωρεί ότι πρέπει να είναι η προτεραιότητα τη νέα χρονιά;» θα έπαιρνε την απάντηση: «Να κρατηθεί η κοινωνία όρθια». Ο Αλέξης Τσίπρας δεν θεωρεί ήσσονος σημασίας τις πολιτικές διεργασίες στο αντιδεξιό στρατόπεδο ή τις εξελίξεις που αναμένεται να σημειωθούν στα λεγόμενα εθνικά θέματα, κάθε άλλο· όμως η αντιμετώπιση της πανδημίας και οι παρενέργειές της είναι, κατά τη γνώμη του, αυτά που θα (επι)καθορίσουν τα πάντα. Και η Κεντροαριστερά και τα Ελληνοτουρκικά και τα οικονομικά και οι θεσμικές μεταβολές στη διοίκηση και το κράτος είναι άμεσα συνδεδεμένα με τις υγειονομικές εξελίξεις.

Αβεβαιότητα

Επειδή ουδείς γνωρίζει μετά βεβαιότητος πότε ακριβώς θα λήξει η πανδημία του COVID-19, κάθε πρόβλεψη για τον χρόνο και τις συνθήκες επιστροφής στην κανονικότητα είναι επισφαλής. Κατά συνέπεια, όλοι οι σχεδιασμοί, όχι μόνο του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και των άλλων κομμάτων, βρίσκονται στον αέρα. «Το πρόγραμμα, οι πολιτικές, οι προτάσεις πρέπει να αντιστοιχούν στην κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα· όταν όμως όλοι προβλέπουν ότι ο κόσμος μετά την πανδημία θα είναι ένας άλλος κόσμος, είναι λογικό να υπάρχει προγραμματική και πολιτική αμηχανία, ακόμη και οργανωτική, αφού το κόμμα έχει καταστεί όμηρος του zoom», μας λέει χαρακτηριστικά μέλος της Πολιτικής Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ.

Εκτός από τα τρία άλφα (ανασφάλεια, αμηχανία, αναμονή) που έχουν αποσυντονίσει την Κουμουνδούρου, υπάρχει και ένα τέταρτο, διπλό άλφα, που εμποδίζει τον Τσίπρα και τους συνεργάτες του να καθορίσουν τις προτεραιότητές τους. Και αυτό είναι η απλή αναλογική. Οταν τα σενάρια για πρόωρες εκλογές, προκειμένου να «καεί» η απλή αναλογική, δίνουν και παίρνουν, είναι λογικό η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και οι ψηφοφόροι του να μην ξέρουν τι τέξεται το 2021 γι’ αυτούς.

Ακόμη και στην (ήκιστα πιθανή) περίπτωση που η πανδημία δεν ελεγχθεί και υπάρξει οικονομική και κοινωνική καταβαράθρωση, δεν είναι σίγουρο ότι την πλειοψηφία θα την κερδίσει το κόμμα του Αλέξη Τσίπρα. Αυτό δείχνουν οι δημοσκοπήσεις, αλλά είναι και η γενικευμένη αίσθηση. Εξάλλου, στην Κουμουνδούρου είναι πεπεισμένοι ότι ακόμη κι αν έρθουν τα πάνω κάτω, αυτοδυναμία του ΣΥΡΙΖΑ δεν πρόκειται να υπάρξει. «Είναι η ώρα των συμμάχων και των συνεργασιών», λένε όλοι στον ΣΥΡΙΖΑ. Αλλωστε, όπως επισημαίνει βουλευτής και πρώην υπουργός, «την αυτοδυναμία δεν την κερδίσαμε ούτε το 2015 όταν ήμασταν καβάλα στ’ άλογο της αμφισβήτησης των μνημονίων και του αντισυστημικού παιχνιδιού και αναγκαστήκαμε να κυβερνήσουμε με τους ΑΝ.ΕΛ. του Πάνου Καμμένου». Η αβεβαιότητα ως προς τον χρόνο των εκλογών και το τέλος των αυτοδυναμιών, αλλά και για να σπάσει το αντι-ΣΥΡΙΖΑ μέτωπο, είναι το γεγονός που έχει φέρει την πολιτική των συμμαχιών στις πρώτες θέσεις των προτεραιοτήτων της Κουμουνδούρου για τη νέα χρονιά.

Ολες οι τάσεις του ΣΥΡΙΖΑ συμφωνούν ότι η «προοδευτική διακυβέρνηση» συνιστά πολιτική επιδίωξη του ΣΥΡΙΖΑ για το 2021. Είτε δεν γίνουν εκλογές, είτε γίνουν. Ο μόνος που επιμένει στη «γραμμή της μοναξιάς» λέγεται ότι είναι ο Δημήτρης Τζανακόπουλος. Ο γραμματέας του κόμματος δείχνει να μην καταλαβαίνει, σύμφωνα με τα λεγόμενα συντρόφου του στο Πολιτικό Συμβούλιο, ότι το «μόνοι μας εναντίον όλων των συστημικών δυνάμεων» τελείωσε το καλοκαίρι του 2015 όταν, μετά το ΠΑΣΟΚ και τη Ν.Δ., υπέγραψε μνημόνιο και ο ΣΥΡΙΖΑ. «Στην αρχή με τον Καμμένο και στη συνέχεια με το μνημόνιο χάσαμε την παρθενία της αντισυστημικής Αριστεράς και όποιος νομίζει ότι με υψηλών τόνων λεκτικές παρθενοραφές μπορεί να κοροϊδέψει τους πολίτες δεν έχει καταλάβει τίποτε και θα σπάσει τα μούτρα του αν επιμένει σε μεταμορφισμούς», είναι η γνώμη προβεβλημένου στελέχους της αξιωματικής αντιπολίτευσης, το οποίο μάλιστα ανήκει στην αριστερή μειοψηφία του κόμματος.

Διαφωνίες για το πρόγραμμα

Παρά τις δυσκολίες της καραντίνας, ο ΣΥΡΙΖΑ το 2021 θα πρέπει να συνταιριάξει «τη μαχητική και υπεύθυνη αντιπολίτευση με τον ριζοσπαστικό ρεαλισμό ενός προγράμματος εναλλακτικής διακυβέρνησης», είναι η γνώμη του Αλέξη Τσίπρα, όπως μεταφέρουν οι συνομιλητές του. Το περιεχόμενο του προγράμματος που συνέταξε η ομάδα υπό τον Γιώργο Σταθάκη εγκρίθηκε καταρχήν από το Πολιτικό Συμβούλιο, όμως οι διαφωνίες ως προς το τελικό κείμενο που θα δοθεί στη δημοσιότητα δεν έχουν ακόμη ξεπεραστεί και γι’ αυτό καθυστερεί να δοθεί στη δημοσιότητα. Το πιθανότερο είναι να προλάβει η αριστερή μειοψηφία να κυκλοφορήσει αυτή το δικό της προγραμματικό μανιφέστο για τον προσανατολισμό, τα καθήκοντα και τις προτεραιότητες του ΣΥΡΙΖΑ. Το κείμενο είναι έτοιμο και συλλέγονται οι υπογραφές. Επιδίωξη των συντακτών του είναι υπογραφεί από έναν πυρήνα κεντρικών στελεχών (ενδεχομένως μέχρι 30), ώστε να μη δοθεί η εντύπωση της μετωπικής αντιπαράθεσης, με την προεδρική πλειοψηφία και του διχασμού ανάμεσα σε «δεξιούς» και «αριστερούς» συνοδοιπόρους του Τσίπρα, την πρωτοκαθεδρία του οποίου, ειρήσθω εν παρόδω, ουδείς, τουλάχιστον προσώρας, αμφισβητεί.

Τα νέα δεδομένα που διαμορφώνει η πανδημία με την τηλεργασία, την τηλεκπαίδευση, το ηλεκτρονικό εμπόριο, όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και στην Ευρώπη, η κλιματική αλλαγή, ο αναβαθμισμένος ρόλος του κράτους, οι νέες ανισότητες και τα δικαιώματα στον ψηφιακό καπιταλισμό που επελαύνει, τα Ελληνοτουρκικά και οι ανακατατάξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, η μετανάστευση και οι αλλαγές που δρομολογούνται στην οικονομία με το Ταμείο Ανάκαμψης και την πιθανότητα να επεκταθεί και μετά το 2021 η δημοσιονομική χαλάρωση θα είναι, όπως λένε οι πηγές, η θεματολογία του μανιφέστου. Και ταυτόχρονα θα θύονται σπονδές στην αριστερή αναμόρφωση του κόμματος και όχι στην επιχειρούμενη κεντρώα του μετάλλαξη. Υπέρ του διαλόγου «των δυνάμεων της Αριστεράς και της Σοσιαλδημοκρατίας και της αυτοκριτικής για λάθη του παρελθόντος» τάσσεται ο πρώην υφυπουργός Οικονομικών Δημήτρης Λιάκος, καθώς και της αναγκαιότητας να συναφθεί ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο με τους πολίτες. Την «ανάγκη οι φιλοευρωπαϊκές προοδευτικές δυνάμεις να συζητήσουν και να ανακαλύψουν τους τρόπους εκείνους που τα σημερινά ρήγματα να γίνουν μόνιμα ανοίγματα και νέες θύρες», εκτός του Δημήτρη Λιάκου, παραδέχεται και ο Νίκος Μπίστης, ο οποίος προχωρά και ένα βήμα παραπέρα, καθώς θεωρεί ότι «η αντιπολίτευση πρέπει να επικεντρωθεί στα μείζονα με επιχειρήματα και γόνιμη αντιπαράθεση, χωρίς εχθροπάθεια, καταγγελτικό λόγο και συνεχή αναζήτηση σκανδάλων» και η αντεπίθεση του ΣΥΡΙΖΑ να γίνει «στο όνομα όλης της δημοκρατικής παράταξης» και με διάλογο «για το μέλλον αλλά και το παρελθόν που τραυμάτισε την ευρύτερη δημοκρατική παράταξη».

Εκτός από τα ανωτέρω και ιδιαίτερα την πολιτική των συμμαχιών, όπως τίθεται ως προϋπόθεση για την προοδευτική διακυβέρνηση, το πεδίο στο οποίο θα ξεδιπλώσει τη δράση του, αλλά και θα δοκιμαστεί, ο ΣΥΡΙΖΑ, το 2021, είναι τα λεγόμενα εθνικά θέματα και ιδιαίτερα το μενού στο τραπέζι του διαλόγου με την Τουρκία. Ο Αλέξης Τσίπρας θεωρεί ότι μετά τον Μάρτιο θα γίνει εναργέστερη η στρατηγική των ΗΠΑ στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου και ο φόβος του είναι μην υπάρξουν -ως αποτέλεσμα ισχυρών πιέσεων από Αμερικανούς και Γερμανούς- υποχωρήσεις από την εθνική γραμμή σχετικά με το εύρος των διαφορών με την Τουρκία. Στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ υπάρχουν δύο γραμμές. Η μία των αμοιβαίων υποχωρήσεων, όπως και με τη Βόρεια Μακεδονία, και η άλλη του ανυποχώρητου πατριωτισμού, οπαδοί της οποίας είναι κατά βάση οι πασοκογενείς, αλλά και συνομιλητές του Αλέξη Τσίπρα με παρελθόν στη διαχείριση στρατιωτικών υποθέσεων, όπως ο πρώην υπουργός Αμυνας ναύαρχος Ευάγγελος Αποστολάκης, τη γνώμη του οποίου, στα Ελληνοτουρκικά, υπολήπτεται ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Προσώρας, ο Αλέξης Τσίπρας φαίνεται να ισορροπεί στον διπλωματικό επιθετικό ρεαλισμό του συμβούλου του Βαγγέλη Καλπαδάκη και το επόμενο διάστημα αναμένεται να πιέσει τον Κυριάκο Μητσοτάκη προκειμένου να μη μείνει η χώρα εκτός νυμφώνος όταν υπό την ηγεσία του Μπάιντεν οι ΗΠΑ μαζί με το ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. θελήσουν να περιλάβουν και το Αιγαίο στις διαπραγματεύσεις για τις νέες ισορροπίες στην ευρύτερη περιοχή, οι οποίες είχαν διαταραχθεί επί προεδρίας Τραμπ.

Μια άλλη προτεραιότητα για το 2021 είναι και η στελεχιακή ανανέωση, στο πλαίσιο της (επιδιωκόμενης) ευρύτερης κομματικής αναδιοργάνωσης. Το συνέδριο αργεί ακόμη, αλλά οι συνδιασκέψεις με τον τρόπο που οργανώνονται δεν είναι, λένε οι πληροφορίες, ιδιαίτερα παραγωγικές. Στόχος του Δημήτρη Τζανακόπουλου είναι εντός του Ιανουαρίου να εκλεγούν νέα όργανα σε 27 νομαρχιακές επιτροπές, από τις 60 που ήταν ο αρχικός στόχος. Ομως υπάρχει γκρίνια και αμφισβήτηση ως προς την αποτελεσματικότητα, αλλά και το αδιάβλητο, των (ηλεκτρονικών) διαδικασιών. Στο παρασκήνιο αναζητούνται οι τρόποι με τους οποίους θα ξεπεραστούν οι ενστάσεις και κυρίως η ηλεκτρονική ψηφοφορία να μην καταλήξει σε βάρος των νέων μελών. Κάποια στιγμή, μετά τον κυβερνητικό ανασχηματισμό, πιθανολογείται ότι ο Αλέξης Τσίπρας θα κάνει αλλαγές στους «σκιώδεις υπουργούς» του, αφού είναι αρκετοί αυτοί που δεν αποδίδουν τα αναμενόμενα, ενώ υπάρχουν φήμες ότι ενδεχομένως να υπάρξουν και προσθαφαιρέσεις στο επιτελείο των συνεργατών του.

Εκεί πάντως όπου ο Τσίπρας θα παίξει τα ρέστα του τη νέα χρονιά είναι το παιχνίδι της αποστασιοποίησης. Ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, στις συνομιλίες που έχει, εμφανίζεται να συμφωνεί με όσους θεωρούν -μεταξύ των οποίων και εξέχοντα στελέχη της αριστερής μειοψηφίας, όπως ο Νίκος Φίλης- ότι το στοίχημα του ΣΥΡΙΖΑ για το 2021 είναι να βρει τον τρόπο ώστε η κοινωνική αποστασιοποίηση να μη μετατραπεί και σε πολιτική αποστασιοποίηση. Οι «τρύπες» που εμφανίζονται στη διαχείριση της πανδημίας από την κυβέρνηση, η οικονομική καταστροφή των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, εφόσον παραταθούν επί μακρόν τα περιοριστικά μέτρα, καθώς και οι ολιγωρίες και τα λάθη πρωτίστως στους τομείς της εκπαίδευσης και των εργασιακών σχέσεων είναι μεν σημαντικές για την άσκηση αντιπολίτευσης, όμως εάν οδηγηθούμε σε ακραίες καταστάσεις, τότε το πιθανότερο είναι η υποβόσκουσα κοινωνική δυσαρέσκεια να μην εκφραστεί από τον ΣΥΡΙΖΑ και τα άλλα κοινοβουλευτικά κόμματα, αλλά να οδηγηθεί στην αποχή και την αναζήτηση άλλων πολιτικών σχημάτων.

Καθήλωση

Δεν είναι τυχαίο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ, παρά την υποχώρηση της κυβέρνησης στους ποιοτικούς δείκτες των δημοσκοπήσεων, εξακολουθεί να μην εισπράττει σε εκλογική δημοτικότητα. «Η προοδευτική διακυβέρνηση είναι καλή για πολιτική και δημοσιογραφική ζύμωση, όμως είναι εκτός των προτεραιοτήτων των πολιτών. Οι άνθρωποι και ιδιαίτερα της μεσαίας τάξης, που μας μαύρισαν στις εκλογές και τώρα πλήττονται και από την κυβέρνηση του Μητσοτάκη, θέλουν να πάρουν τη ζωή τους πίσω. Φοβούνται και ενδιαφέρονται για το μέλλον το δικό τους και των οικογενειών τους και όχι αν ο Αλέξης θα τα βρει με τη Φώφη με μεσεγγυητή τον Γιώργο ή εάν είναι καλύτερα να φτιάξουμε αριστερό μέτωπο με τον Βαρουφάκη και τον Κουτσούμπα», μας επισημαίνει στενός συνεργάτης του πρώην πρωθυπουργού που κατά κανόνα απηχεί και τις απόψεις του. Αν λοιπόν η Κουμουνδούρου θέλει να δει καλύτερες μέρες θα πρέπει να βελτιώσει την εικόνα της μέσω σοβαρής και υπεύθυνης αντιπολίτευσης και να προσπαθήσει, μέσω ενός «ριζοσπαστικά ρεαλιστικού» και «κυβερνητικά εναλλακτικού» προγράμματος να ανατρέψει την εις βάρος της δημοσκοπική και εκλογική διαφορά. Η προσέλκυση της νεολαίας και των νέων ψηφοφόρων καθώς και η επιστροφή στις κάλπες των απογοητευμένων κεντρώων και αριστερών ψηφοφόρων είναι η μια δεξαμενή άντλησης ψήφων από τον ΣΥΡΙΖΑ. Η άλλη είναι η λεγόμενη «παραγωγική Ελλάδα». Για να την κερδίσει όμως αυτή χρειάζεται να ανακτηθεί η χαμένη εμπιστοσύνη των πολιτών στον Τσίπρα και τον ΣΥΡΙΖΑ. Κι αυτό δεν προβλέπεται να συμβεί εντός του 2021. Εκτός κι αν συμβούν πράγματα που δεν μπορούν να προβλεφθούν. Στην περίπτωση αυτή όμως ισχύει η παροιμία «Κάνε με προφήτη, να σε κάνω πλούσιο». Και με προφητείες δεν γίνεται πολιτική, ούτε παράγεται πλούτος...