Μιλτιάδης Νεκτάριος

Μετά από οκτώ μήνες πανδημίας και 900.000 θανάτους, οι πολίτες σε όλο τον κόσμο αναζητούν ενδείξεις για το τέλος της. Υπάρχουν δύο εκδοχές για το τέλος της πανδημίας και αυτές θα ολοκληρωθούν σε διαφορετικούς χρόνους. Το επιδημιολογικό τέλος της πανδημίας θα επέλθει όταν επιτευχθεί ανοσία αγέλης. Τότε θα ελαχιστοποιηθεί η μεταδοτικότητα του ιού και θα σταματήσουν τα έκτακτα περιοριστικά υγειονομικά μέτρα. Για να συμβεί αυτό πρέπει να βρεθεί το κατάλληλο εμβόλιο. Επίσης, το τέλος της πανδημίας θα οριστεί με τη σταδιακή επιστροφή στην κανονικότητα, που σημαίνει ότι θα αρχίσουν πάλι τα αεροπορικά ταξίδια, ο συνωστισμός στα κέντρα διασκέδασης, η επιστροφή των εργαζομένων στα εργοστάσια και τα γραφεία και η πλήρης επαναλειτουργία των εστιατορίων και των γυμναστηρίων. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τον εμβολιασμό των πιο ευπαθών ομάδων, τη δραστική αύξηση των διαγνωστικών τεστ και τη συνεχή ενίσχυση των περιοριστικών μέτρων. Οσο πιο ισχυρά είναι τα περιοριστικά μέτρα τόσο γρηγορότερα θα γίνει η επιστροφή στην κανονικότητα και μπορεί να προηγηθεί του επιδημιολογικού τέλους της πανδημίας.

Οι περισσότερες χώρες βασίζουν τις ελπίδες τους για επίτευξη ανοσίας της αγέλης στην εμφάνιση του εμβολίου. Ακόμα και τότε, όμως, οι εξελίξεις θα καθοριστούν από την αποτελεσματικότητα του εμβολίου και την αποδοχή του από τον πληθυσμό. Οπως δείχνει μια σειρά από μελέτες διεθνών οργανισμών, ο βαθμός επίτευξης αυτών των δύο στόχων θα καθορίσει και το απαιτούμενο ποσοστό του πληθυσμού που πρέπει να αναπτύξει αντισώματα, ούτως ώστε να επιτευχθεί η ανοσία της αγέλης και να ελαχιστοποιηθεί η μεταδοτικότητα του ιού.

Το καλύτερο σενάριο είναι αυτό στο οποίο η αποτελεσματικότητα του εμβολίου είναι πάνω από 80% και η αποδοχή του από τον πληθυσμό κυμαίνεται στο 70%. Τότε το απαιτούμενο ποσοστό του πληθυσμού που χρειάζεται να αναπτύξει αντισώματα ανέρχεται στο 10%.

Το δεύτερο σενάριο υποθέτει υψηλή αποδοχή 80% του εμβολίου από τον πληθυσμό, αλλά μόνο 50% αποτελεσματικότητα. Τότε το απαιτούμενο ποσοστό του πληθυσμού που χρειάζεται να αναπτύξει αντισώματα πρέπει να ανέλθει στο 20%.

Ενα σενάριο μέτριας αποτελεσματικότητας 60% και μέτριας αποδοχής 50% συνεπάγεται ότι το 30% του πληθυσμού πρέπει να αναπτύξει αντισώματα για να επιτευχθεί η ανοσία της αγέλης.

Τέλος, το χειρότερο σενάριο προβλέπει ότι η αποτελεσματικότητα του εμβολίου είναι μόνο 50% και η αποδοχή του από τον πληθυσμό είναι μόνο 30%. Τότε το απαιτούμενο ποσοστό του πληθυσμού που χρειάζεται να αναπτύξει αντισώματα πρέπει να ανέλθει στο 45%.

Επομένως, το επιδημιολογικό τέλος της πανδημίας θα επέλθει σε διαφορετικό χρόνο σε κάθε χώρα, ανάλογα με τους παραπάνω συνδυασμούς παραγόντων. Η επίτευξη ανοσίας της αγέλης μπορεί να επιτευχθεί στο β’ τρίμηνο του 2021, εάν το εμβόλιο κυκλοφορήσει πριν από το τέλος του 2020 και εφόσον οι εμβολιασμοί γίνουν εντός έξι μηνών. Το τέλος της πανδημίας θα μετακινηθεί προς το δ’ τρίμηνο του 2021, εάν το εμβόλιο βρεθεί στους πρώτους μήνες του 2021 και εφόσον οι εμβολιασμοί γίνουν εντός έξι μηνών. Εάν υπάρξει μεγαλύτερη καθυστέρηση στο εμβόλιο ή είναι χαμηλής αποτελεσματικότητας ή εάν υπάρξει απροθυμία του πληθυσμού για τον εμβολιασμό, τότε το τέλος της πανδημίας θα μετακινηθεί προς το 2022.

Η επιστροφή στην κανονικότητα θα συμβεί σε κάθε χώρα ανάλογα με τα αποτελέσματα που θα έχουν επιτευχθεί από τη συνδυασμένη εφαρμογή των παραπάνω παραγόντων. Μπορεί να προηγηθεί του επιδημιολογικού τέλους της πανδημίας, εφόσον έχει υποχωρήσει σημαντικά η σχετική θνησιμότητα και έχει δημιουργηθεί η εντύπωση στους πολίτες ότι μπορούν να επιστρέψουν στους παραδοσιακούς τρόπους ζωής χωρίς να απειλούν τη ζωή τη δική τους ή των άλλων.  

Για να συμβεί αυτό είναι κρίσιμο να έχουν δοθεί οι επίσημες άδειες για την κυκλοφορία του εμβολίου μέχρι το α’ τρίμηνο του 2021, το αργότερο. Και με την προϋπόθεση της υψηλής αποτελεσματικότητας του εμβολίου και της αποδοχής του από τους πολίτες - και ιδιαίτερα τις ευπαθείς ομάδες.

Στις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες αναμένεται το επιδημιολογικό τέλος της πανδημίας να επέλθει στο β’ εξάμηνο του 2021. Το ίδιο αναμένεται να συμβεί και στην Ελλάδα, η οποία έχει αναμφισβήτητα επιτύχει καλύτερες επιδόσεις στην προστασία του πληθυσμού από τον κορωνοϊό σε σχέση με τις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες. Ετσι θα περιοριστούν και οι δραματικές οικονομικές επιπτώσεις που έχουν πλήξει όλες τις οικονομίες και έχουν προκαλέσει πρωτοφανείς δημοσιονομικές ενισχύσεις των εργαζομένων και των επιχειρήσεων που έχουν πληγεί από την πανδημία. Εν αναμονή, λοιπόν, του κατάλληλου εμβολίου στις αρχές του 2021, χρειάζεται η συνέχιση των περιοριστικών μέτρων εκ μέρους της Πολιτείας και η διατήρηση της προσωπικής υπευθυνότητας εκ μέρους των πολιτών, για τουλάχιστον το μεγαλύτερο μέρος του 2021.