Κωστής Πλάντζος

Λίγοι ίσως έμαθαν πως, επισήμως, το ταξίδι Στουρνάρα κανονίσηκε στο πλαίσιο… πολιτιστικών εκδηλώσεων στο Βερολίνο. Ως τιμώμενο πρόσωπο μάλιστα, ο κύριος Στουρνάρας ερωτήθηκε από Γερμανούς δημοσιογράφους και αποκάλυψε ότι είναι μέλος της χορωδίας "Ευτέρπη" ("επίτιμο" όμως, δεν τραγουδάει) και θα ήθελε να ήταν μαέστρος ορχήστρας, δηλώνοντας την προτίμησή του στον «γερμανό» Χέρμπερτ φον Κάραγιαν («πολυφορεμένη» αλλά μάλλον ασφαλής επιλογή). Ο κύριος Σόιμπλε πάλι εκδήλωσε την προτίμησή του μάλιστα σε έναν εκπρόσωπο νότιας και υπερχρεωμένης χώρας, τον ιταλό Κλαούντιο Αμπάντο (δεν βλέπω για ποιον λόγο όμως παρά ίσως επειδή σε αυτόν «επένδυσε» η δισκογραφική Deutsche Grammophon όταν έψαχνε και δεν έβρισκε άλλον εν ζωή μαέστρο για διάδοχο του Κάραγιαν).

Αφού δεν μπορούσα να είμαι στο Βερολίνο, προτίμησα να ανηφορίσω -βράδυ Παρασκευής και 13- από το υπουργείο Οικονομικών προς την Ακρόπολη και να δω μία παράσταση (που την είδαν δωρεάν και εκατοντάδες άνεργοι) της όπερας «Ντον Τζοβάννι» του Μότσαρτ, από την Εθνική Λυρική Σκηνή στο Ηρώδειο.

Τι εμπειρία!  Δεν βρίσκεις εύκολα όπερα σαν και αυτή, που να μην ξεχωρίζεις το δράμα από την φάρσα. Αλλά πού σταματάει η φάρσα; Εκεί που την άφησε ο Μότσαρτ; Ή εκεί που την έφτασε η σκηνοθεσία του Γιάννη Χουβαρδά;

Να βλέπεις τον Ντον Τζοβάννι (ή Δον Ζουάν ή όπως αλλιώς τον ξέρετε) να φοράει τζην και αντί για σπαθί να έχει περίστροφο. Μεταφορά στην σημερινή εποχή και με πολλές δόσεις βίας, κρότους πιστολιών, αίμα, σεξ και υπονοούμενα. Άστεγοι περιφέρονταν επί σκηνής, όπως στο Σύνταγμα. Η Ντόννα Ελβίρα με γυαλιά ηλίου, με καπαρτίνα και -από κάτω- κόκκινο «της κολάσεως» με …ασορτί σκίσιμο στη φούστα. Και, στο τέλος, ανθρωποφαγία! Η «πρόσκληση σε γεύμα» του ακόλαστου ευγενούς, μετατράπηκε σε τραπέζι με μενού… τους καλεσμένους του.

Η επιτομή της πολιτικής εξαπάτησης

Είδα την αγαπημένη μου όπερα …«αγνώριστη». Την μεταμόρφωσαν, διάστρεψαν το πνεύμα του λιμπρέτου του ντα Πόντε. Ή τελικά το αναγέννησαν;

Δεν ήταν τελικά κακό αυτό, αν σκεφτείς γιατί…. Δεν ήταν σκέτος μοντερνισμός. Ήταν επίκαιρος, «πολιτικός» Ντον Τζοβάννι, κατά τη γνώμη μου. Και θα έπρεπε να την δουν όχι μόνο οι λάτρεις της Όπερας, αλλά και εκατομμύρια απλοί πολίτες, για να πάρουν «υψηλού γούστου» μαθήματα για το πώς παίζονται διαχρονικά τα παιχνίδια εξουσίας, για να καταλαβαίνουν τι παθαίνουν και γιατί.

Ο ωμός ρεαλισμός, στην παραγωγή της Λυρικής, έσπασε τα ρομαντικά κλισέ του «κίλερ» καρδιοκατακτητή. Το «ρομάντσο» πήγε περίπατο. Έγινε εγχειρίδιο  πολιτικής εξαπάτησης καλύτερο από του Μακιαβέλι. Αν η Λυσιστράτη ήταν η γυναίκα που «έκανε κόλπα» για να κερδίσει την εξουσία (με καλό σκοπό όμως και χάριν της Ειρήνη), αυτός ο Ντον Τζιοβάννι ήταν ο άνδρας που ηδονίζεται να κυβερνά αλλά και όλοι θέλουν να τους τυρανά, όσο αχρείος και φαύλος αν είναι!

Επί 3 ώρες ο επί σκηνής Ντον Τζιοβάννι (Φράνκο Πομπόνι) επιδίδετο σε ένα ρεσιτάλ εξαπάτησης με χίλιους τρόπους: ψέμα, συκοφαντία, πλεκτάνες, δωροδοκία, υποσχέσεις, λαγνεία, υπονόμευση, βιασμός, φόνος κλπ κλπ. Χιλιάδες γυναίκες τα θύματά του σε Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία και  Τουρκία. Και άλλα τόσα οι άντρες τους. Ωμά παιχνίδια ζωής και εξουσίας. Και όλα μπροστά στα μάτια μας, σε παρόντα χρόνο, όπως τα κάνουν σήμερα οι καθόλα αξιοπρεπείς και ευυπόληπτοι κύριοι, τα «λευκά κολλάρα», οι γιάπηδες, οι πολιτικοί. Άλλους μετέτρεπε σε …εξιλαστήρια θύματα για τα εγκλήματά του ή άλλους σε «μαριονέτες» του και υποχείρια για να εξαπατά, μέσω αυτών, τους άλλους!

Σίγουρα πολλοί πολιτευτές ονειρεύονται να πλανεύουν τα πλήθη. Μερικοί το καταφέρνουν κιόλας, έστω και προσωρινά. Διεφθαρμένοι πολιτικοί που υπόσχονται τα πάντα, εκμαυλίζουν  συνειδήσεις, καταστρέφουν αντί να σώσουν και μετά… χρησιμοποιούν άλλους (πχ τεχνοκράτες) για να «καθαρίσουν» ό,τι έκαναν, για να τους σώσουν από την καταστροφή ή και να τους φορτώσουν στο τέλος τις δικές του αμαρτίες τους…

Επί 3 ώρες όμως, όλοι οι άλλοι επί σκηνής ήταν αγανακτισμένοι με τον Ντον Τζιοβάννι και ήθελαν να τον εξοντώσουν. Όταν καταλάβαιναν την προδοσία, τον θεωρούσαν υπεύθυνο για τη δυστυχία τους. Ήταν όμως μόνον αυτός η αιτία που έγιναν δστυχισμένοι; Ο δυσαρεστημένος ακόλουθος-υπηρέτης-παρατρεχάμενος Λεπορέλο, ξεχνούσε πρόθυμα ό,τι και αν πάθαινε εξ αιτίας του αφεντικού του (μέχρι και φόνο τού φόρτωσε και κινδύνεψε να σκοτωθεί για χάρη του), μόλις του πέταγε ένα πουγκί νομίσματα. Η νεαρή και άβγαλτη χωριατοπούλα Τσερλίνα, έτοιμη να προδώσει τον αρραβωνιαστικό της για τον Ντον Τζοβάννι. Η προδομένη από τον Ντον Τζοβάννι, Ντόννα Ελβίρα, του συγχωρούσε τα πάντα, στο τέλος τον αποδέχτηκε «ως έχει» μάλιστα για ό,τι ήταν! Και ένας όχλος που τον κυνηγούσε για να τον σκοτώσει, αλλά παραδίδεται στα γλέντια που ο Ντον Τζοβάννι τους πρόσφερε.  Όλοι έτοιμοι τελικά να παραδοθούν στα κόλπα του πονηρού δυνάστη τους.

Για γέλια ή για κλάμματα ήταν όλα αυτά λοιπόν; Ό,τι σας έρθει πρώτο –αν κάτι σας θυμίζει. Αφού όμως τέτοια γίνονταν σε απολυταρχίες του 17ου-18ου αιώνος (το έργο γράφτηκε το 1787) η απόσταση δεν μου φαίνεται πολύ μεγάλη με τη σημερινή.

Στο «πετσί» του ρόλου

Ως παράσταση πάντως, το αποτέλεσμα ήταν συνολικά καλό αλλά, όπως συνήθως συμβαίνει στις ελληνικές παραγωγές, μάλλον άνισο. Διστακτική και «κρύα» στο ξεκίνημα της (την Παρασκευή και 13) η ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνης, υπό την μπαγκέτα του Λουκά Καρυτινού, ασύνδετη  σε αρκετά σημεία (αν κάποιες μεγάλες «παύσεις» εντάσσονταν σε ενός είδους «εσωτερικότητα» που ήθελε να εμπνεύσει ο μαέστρος, μάλλον δεν λειτούργησαν στο κοινό) βρήκε όμως το δρόμο της και από μάλλον διεκπεραιωτική  ερμηνεία στο πρώτο μέρος, στο δεύτερο απέκτησε δυναμική, πνοή και κατεύθυνση, συμπαρασύροντας τον θεατή στον «κατήφορο» το Ντον Τζοβάννι προς την Κόλαση.

Δεν υπήρχε γυναικεία φωνή που να υστέρησε. Αποκάλυψη η σοπράνο Μυρτώ Παπαθανασίου (η Ντόννα Άννα) για το ηχόχρωμα και την στιβαρή σκηνική παρουσία της (ίσως η μόνη που δεν υπέκυψε στη «μαγεία» του Ντον Τζοβάννι), εξίσου εξαιρετική και άνετη σε όλα η ρουμάνα υψίφωνος Τσέλια Κοστέα (ήταν όμως η μόνη που τη δυσκόλεψαν τα ρούχα που σχεδίασε η ενδυματολόγος Ιωάννα Τσάμη), σε «ρόλο-γάντι» η Μαρία Μητσοπούλου.

Στους άνδρες πάντως, έλειψε ο όγκος στη φωνή, ειδικά στις μεσαίες περιοχές της φωνής. Στο «πετσί του ρόλου του» μπήκε ο τενόρος Φράνκο Πομπόνι-Ντον Τζοβάννι. Καλύτερος φωνητικά στο δεύτερο μέρος, κατάφερε και «κόλασε» τις γαλλίδες τουρίστριες που κάθονταν πίσω μου. Δεν αδίκησε στιγμή τον ρόλο του, ούτε  επίσης οι μπάσοι Δημήτρης Καβράκος  (διοικητής-Κομεντατόρε) , Χριστόφορος Σταμπόγλης (Λεπορέλο) και Πέτρος Μαγουλάς (Μαζέττο) ή ο τενόρος Αντώνης Κορωναίος (Ντον Οττάβιο).

ΥΓ: Ακόμα και στα λίγα «αδύναμα» σημεία της παράστασης, όταν το ενδιαφέρον στιγμιαία κινδυνευε να χαθεί, τις αισθήσεις αρκούσε να κρατήσει «ζωντανές» μια ματιά στην πανσέληνο που έλαμπε στον ξάστερο αττικό ουρανό ή στην Ακρόπολη που φεγγοβολούσε. Τέτοιες νύχτες σε τόσο επιβλητικό ανοικτό θέατρο όπως το Ωδείου Ηρώδου Αττικού, δύσκολα φαντάζομαι θα βρει κανείς στο  Βερολίνο ή αλλού στον κόσμο. Και μάλιστα, να προσφέρει αληθινή Παιδεία, σε εποχές που σπανίζει ακόμη και αν δεν κοστίζει…