Γρ. Νικολόπουλος

Τα παγκόσμια χρέη πρέπει να ρυθμιστούν και ένας από τους πιθανούς τρόπους για να γίνει αυτό είναι με μια παγκόσμια συμφωνία για κούρεμα όλων ανεξαιρέτως των χρεών. Το ΔΝΤ, βεβαίως, δεν προτείνει επισήμως κούρεμα, αλλά μεγάλες επιμηκύνσεις του χρέους και σφιχτή δημοσιονομική πολιτική, δηλαδή άγρια λιτότητα. Κατά πόσο οι λαοί είναι έτοιμοι να τη δεχτούν και οι πολιτικοί να την εφαρμόσουν είναι πάρα πολύ αμφίβολο, δεδομένου ότι παντού παρατηρείται ταυτοχρόνως αλματώδης αύξηση της λαοφιλίας των λαϊκιστών και των εθνικιστών. Οι λογικές προτάσεις, λοιπόν, του ΔΝΤ γίνονται μεν για να είναι «τυπικώς εντάξει», αλλά στην πραγματικότητα είναι εν πολλοίς πολιτικά ανέφικτες, οπότε το κούρεμα μπορεί να είναι τελικά η κατάληξη αυτών των προσπαθειών. Και αυτό βέβαια έχει μεγάλο πολιτικό κόστος αφού ένα κούρεμα των χρεών θα οδηγήσει και σε κούρεμα των καταθέσεων.

Το πρόβλημα με τον υπόλοιπο κόσμο (διότι στην περίπτωσή μας χρωστάει το Δημόσιο και όχι οι ιδιώτες, άλλο αν αυτοί και μόνο αυτοί καλούνται να πληρώσουν) είναι ότι το ιδιωτικό χρέος, δηλαδή το χρέος των επιχειρήσεων, είναι πάρα πολύ μεγάλο, τα 2/3 του συνόλου και αυτό δεν λύνεται εύκολα. Αν χρώσταγε μόνο το ένα κράτος στο άλλο, το πρόβλημα θα λυνόταν πιο εύκολα με μια αμοιβαία συμφωνία μεταξύ τους να σβήσουν τα χρέη που έχει το ένα προς το άλλο. Στην περίπτωση των επιχειρήσεων η λύση είναι πιο σύνθετη. Αν όμως δεν υπάρξει, ξαφνικά θα έχουμε κατάρρευση πολυεθνικών γιγάντων και ακολούθως του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος από τις ζημίες. Οσο μεγάλο κι αν είναι, όμως, αυτό το πολιτικό κόστος το μοιράζονται εξίσου όλοι οι πολιτικοί διότι πρόκειται περί διεθνούς συμφωνίας, ενώ στην περίπτωση υιοθέτησης μέτρων λιτότητας το χρεώνεται ο καθένας μόνος του. Είναι, λοιπόν, προτιμητέο από τις πολιτικές ηγεσίες.

Η προοπτική του κουρέματος εξηγεί και το γιατί η Ευρώπη αποφάσισε πριν από δύο χρόνια να περιορίσει την εγγύηση των καταθέσεων σε 100.000 ευρώ ανά καταθέτη και ανά τράπεζα. Διότι η πιθανότητα ενός παγκόσμιου κουρέματος είναι πολύ μεγάλη, πλησιάζει τη βεβαιότητα στο κοντινό μέλλον. Εξάλλου στη μικροκλίμακα που δοκιμάστηκε το bail in στην Κύπρο, ο λαός δεν ξεσηκώθηκε και ακόμη και οι Ρώσοι ολιγάρχες που έχασαν τα λεφτά τους δεν διαμαρτυρήθηκαν διότι ο Πούτιν μάζεψε τα λουριά. Η μέθοδος, λοιπόν, νομικά έχει εδραιωθεί στην Ευρώπη, η πειραματική εφαρμογή έχει γίνει και το μόνο που εμποδίζει τη γενικευμένη εφαρμογή της είναι οι εκλογές που έχουμε σχεδόν ταυτόχρονα σε πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων οι ισχυρότερες, δηλαδή η Γερμανία και οι ΗΠΑ. Η Μέρκελ και ο Ομπάμα λένε με μια φωνή «Οχι στη δική μου θητεία» και αφήνουν την καυτή πατάτα στον επόμενο πολιτικό ηγέτη. Κοντός ψαλμός αλληλούια, όμως, ο καιρός τελειώνει.

Μέσα σε όλα αυτά, ακούσαμε προχθές και τη νέα Βρετανή πρωθυπουργό Τερέζα Μέι να υπόσχεται έναν πιο υπεύθυνο καπιταλισμό στη Βρετανία και να εκπέμπει απειλές προς όσους το έχουν παρακάνει. Εστίασε δε το πρόβλημα σε κάποια «rootless international elite», όπως την ονόμασε, δηλαδή στη διεθνή οικονομική ελίτ που δεν έχει ρίζες, εννοώντας χώρα καταγωγής και ιστορικό βάθος. 

Ο στόχος τελικά είναι σαφής και θα είναι ένας και κοινός: οι «κερδοσκόποι», οι οποίοι εξαγνίστηκαν μετά τη δεκαετία του ’80 και μαζί τους η λογική του ολοένα μεγαλύτερου κέρδους χωρίς ανάλογου μεγέθους κοινωνική ανταπόδοση που επικρατεί διεθνώς δημιουργώντας τεράστιες διαφορές εισοδημάτων και πλούτου και διχάζοντας τις κοινωνίες. Ολα αυτά έγιναν βέβαια με την ανοχή, αν όχι τις ευλογίες, όλων των πολιτικών ηγεσιών παγκοσμίως και υπό την καθοδήγηση του τραπεζικού συστήματος το οποίο διασώζεται συστηματικά παντού από τον φόβο ότι η κατάρρευσή του θα προκαλέσει πολύ μεγαλύτερα προβλήματα. Από ένα σημείο και πέρα, όμως, όταν οι πολιτικοί νιώσουν ότι οι ίδιοι βουλιάζουν και οι λαοί στρέφονται προς τον λαϊκισμό, όπως συμβαίνει σήμερα παντού, θα δείξουν με το δάχτυλο κάποιους ενόχους για την κατάσταση, και αυτοί θα είναι μάλλον οι κερδοσκόποι. Το τραπεζικό σύστημα θα πρέπει να ξαναφτιαχτεί σε άλλη νέα βάση, η οποία και θα προκύψει μετά το κούρεμα.

Εδώ έχει σημασία να πούμε το εξής: όσο σωστή, αναγκαία και τελικά νομοτελειακή είναι η ανάγκη ενός παγκόσμια συμφωνημένου κουρέματος των χρεών, τόσο δύσκολη είναι η δική μας απαίτηση για κούρεμα μόνο του ελληνικού χρέους. Είναι ενδεχομένως δε και ανώφελη, αφού ούτως ή άλλως πηγαίνουμε σε παγκόσμιο κούρεμα και μέσα σε αυτό θα κουρευτεί και το δικό μας, χωρίς να έχουμε και τη ρετσινιά του κακοπληρωτή. Οπως είναι προφανές, άλλο είναι να κουρευτούν αμοιβαία τα χρέη όλων των χωρών και άλλο να ζητά μία χώρα να κουρευτούν μόνο τα δικά της.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, οι καταθέτες πρέπει να έχουν λάβει τα μέτρα τους γι’ αυτά τα ενδεχόμενα, δηλαδή να έχουν σπάσει τις καταθέσεις τους σε λογαριασμούς κάτω των 100.000 ευρώ ή να έχουν βάλει συνδικαιούχους και να έχουν διαφοροποιήσει τις επενδύσεις τους προτού συμβούν όλα αυτά. Κανείς φυσικά δεν ξέρει αν και πότε θα συμβούν, δεν προσπαθώ να γράψω μια θεωρία συνωμοσίας, ούτε μια προφητεία, δεν είμαι ο γέρων Παΐσιος, τις επισημάνσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου αναφέρω και την κοινή λογική επικαλούμαι, που λέει ότι όταν ο κίνδυνος είναι μη μετρήσιμος -όπως αυτός που προέρχεται από τη διόγκωση του παγκόσμιου χρέους-, καλό είναι ο καθένας να παίρνει τα μέτρα του όσο και αν μπορεί.