Γρ. Νικολόπουλος

Το σφάλμα της κυβέρνησης στην περίπτωση του ανοίγματος ήταν ότι άνοιξε απότομα -και μάλιστα διαφήμισε το άνοιγμα-, δεν πήρε μέτρα προφύλαξης από την αρχή και άφησε όλους -επιχειρηματίες της εστίασης στα νησιά, πολίτες και τουρίστες- να πιστεύουν ότι θα έχουμε ένα κανονικό καλοκαίρι, δεν έριξε καθόλου βάρος στην επισήμανση ότι με το άνοιγμα τα μέτρα καθαριότητας, αποστάσεων και επαφών θα έπρεπε να τηρούνται με πολύ μεγαλύτερη ευλάβεια απ’ όσο τα τηρούσαμε στο lockdown. Ετσι είδαμε το οξύμωρο κάποιοι όταν ήταν κλεισμένοι στα σπίτια τους στο lockdown να πλένουν τα χέρια τους πενήντα φορές τη μέρα, να απολυμαίνουν αντικείμενα και χώρους, να φοράνε μάσκες όταν βγαίνουν και να αποφεύγουν να πλησιάσουν οποιονδήποτε και με το άνοιγμα να κάνουν ακριβώς τα αντίθετα! Ολοι χαλάρωσαν πεπεισμένοι από τις διαβεβαιώσεις ότι ο ιός έχει σχεδόν εξαφανιστεί. Και καθώς δεν απαγορεύτηκε να ανοίξουν τα κλαμπ, δεν απαγορεύτηκαν από την αρχή οι συναυλίες και τα πανηγύρια, δεν αποθαρρύνθηκε η συνάθροιση, δεν υπήρχε κανένας απολύτως έλεγχος και τα νησιά λειτούργησαν όπως κάθε χρόνο, τελικά φτάσαμε σε έκρηξη κρουσμάτων τα οποία συνεχίζουν να αυξάνονται. Ολα αυτά έγιναν διότι προσπαθήσαμε να μειώσουμε τις απώλειες στην οικονομία από τον περιορισμό του τουρισμού και, κυρίως, επειδή η κυβέρνηση δεν συνέχισε, πρώτον, να τρέχει καμπάνιες με ένα έστω απλό σύνθημα «μετά το άνοιγμα τα μέτρα προστασίας επί δέκα» και, δεύτερον, επειδή δεν έκλεισε από τις πρώτες εβδομάδες 5-10 κέντρα που αδιαφορούσαν για τα μέτρα και δεν επέβαλε βαριά πρόστιμα. Οταν το έκανε ήταν πλέον αργά.

Τώρα βρισκόμαστε μπροστά σε έναν νέο κύκλο κρίσιμων αποφάσεων όπου πάλι προσπαθούν να διατηρήσουν ισορροπίες.

Παράδειγμα, το άνοιγμα των σχολείων, το οποίο, αντί να γίνει πολύ προσεκτικά, γίνεται με την υποχρέωση των πιτσιρικάδων του Δημοτικού να φοράνε μάσκες, τη στιγμή που όποιος ενήλικας έχει προσπαθήσει να δουλέψει με μάσκα διαπιστώνει ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο. Πώς δηλαδή παιδιά 6, 7, 10 ή και 15 χρονών θα φοράνε τη μάσκα όλη μέρα και θα προσέχουν όταν τη βάζουν και τη βγάζουν, πώς θα συναντιούνται στο σχολείο και δεν θα παίζουν στα διαλείμματα, πώς δεν θα αγγίζουν το πρόσωπό τους κάθε τόσο; Η κυβέρνηση θα έπρεπε, αντί να υποστηρίζει τις ακραίες αποφάσεις που ανακοινώνει η Κεραμέως και να ανοίγει τα σχολεία με όλους τους μαθητές στις τάξεις, με μάσκες κ.λπ., να επιλέξει έναν συνδυασμό εκ περιτροπής διδασκαλίας με τους μισούς μαθητές στην τάξη, εναλλακτικά online μαθήματα για όσους μαθητές έχουν στο σπίτι ευπαθή πρόσωπα ή όσους φοβούνται, και σταδιακή επανεξέταση κάθε τόσο όλων των εξελίξεων. Τελικά βέβαια εκεί θα καταλήξει όταν δει να φουντώνουν τα κρούσματα.

Τα σχολεία όμως δεν είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα, ούτε οι χώροι εργασίας, αφού με τον έναν ή τον άλλον τρόπο κάποιος σχετικός έλεγχος μάλλον θα υπάρξει. Το μεγαλύτερο πρόβλημα θα είναι τα μέσα μαζικής μεταφοράς, όπου οι άνθρωποι θα σαρδελοποιούνται στα λεωφορεία και στο μετρό. Τα μέσα μαζικής μεταφοράς θα είναι υπαίτια αν γεμίσουν τα νοσοκομεία. Για να αποφευχθεί αυτό απαιτούνται διαφορετική ώρα ανοίγματος και κλεισίματος των εργασιών των επιχειρήσεων -ώστε να αποφευχθούν οι ώρες τεράστιας αιχμής-, αύξηση του αριθμού των δρομολογίων και απαγόρευση των όρθιων στα λεωφορεία και στα τρένα.

Κι ενώ η οικονομία θα μπορούσε να κινείται, με μειωμένο φυσικά τζίρο, μέσω τηλεργασίας και ηλεκτρονικού εμπορίου, τελικά με την προσπάθεια επίτευξης ισορροπιών μεταξύ πανδημίας και οικονομίας, τα πράγματα θα είναι διαρκώς στην κόψη του ξυραφιού.

Τι θα μπορούσε να γίνει; Πολύ δύσκολο να προτείνει κανείς λύση, αλλά το βέβαιο είναι ότι χρειάζεται διαρκώς επανάληψη των κανόνων προστασίας «για να μην ξεχνιόμαστε», πολύ αυστηροί έλεγχοι, πολλαπλάσιοι φυσικά από αυτούς που γίνονταν στο lockdown, πολύ βαριά πρόστιμα για τους παραβάτες και αποδοχή του γεγονότος από όλους -κυβέρνηση, επιχειρηματίες, πολίτες- ότι φέτος είναι μια χρονιά που απλώς προσπαθούμε «να τη βγάλουμε όπως-όπως», δεν είναι μια χρονιά απαιτήσεων, ούτε επιδόσεων σε κανέναν τομέα, ούτε στο κέρδος, ούτε στην καλοπέραση.

Οι επιπτώσεις στην οικονομία αυτό το τελευταίο τετράμηνο θα είναι μεγάλες και, στην καλύτερη περίπτωση, η κακή χρονιά θα επεκταθεί το πρώτο εξάμηνο του 2021, ίσως και περισσότερο αν δεν υπάρξει αποτελεσματική θεραπεία και εμβόλιο.

Μακροοικονομικά, τόσο στην Ελλάδα όσο και σε ολόκληρο τον κόσμο, τα ελλείμματα και τα χρέη θα εκτιναχθούν, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να βάλουν βαθιά το χέρι στην τσέπη για να στηρίξουν τις οικονομίες, τα συστήματα υγείας, τις επιχειρήσεις και τα εισοδήματα των πολιτών και φυσικά θεσμοί όπως η Ευρωπαϊκή Ενωση και οι κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να αλλάξουν τους σχεδιασμούς τους και να χαλαρώσουν κάθε δημοσιονομικό περιορισμό. Εχουν αντιληφθεί ήδη αυτή την ανάγκη, αλλά ακόμη υπάρχουν αντιδράσεις από πολλές χώρες, τραπεζικούς οργανισμούς και οικονομικούς θεσμούς που δεν θέλουν να αλλάξουν νοοτροπία και παραμένουν προσκολλημένοι στις χθεσινές λογικές.

Είναι βέβαιο ότι η προσκόλληση σε λογικές του παρελθόντος, ακόμη και από τους πολίτες, η άρνηση αλλαγής τρόπου ζωής και οι πεποιθήσεις που δεν αλλάζουν, το μόνο που κάνουν είναι να απομακρύνουν τη λύση του προβλήματος.

Αν υπάρχει μια στιγμή στην εξέλιξη των σύγχρονων κοινωνιών κατά την οποία αξίζει να ακολουθήσουμε το δόγμα του Δαρβίνου, ότι επιβιώνει μόνο όποιος προσαρμόζεται στις αλλαγές, αυτή είναι η σημερινή. Η λογική τού να πηγαίνουμε αντίθετα με όσα η πανδημία προστάζει προκειμένου να διατηρήσουμε την ευημερία του παρελθόντος είναι εσφαλμένη. Οπως λένε και οι Αγγλοσάξονες «go with the flow», δηλαδή μην πηγαίνεις κόντρα στο ρεύμα, θα χάσεις.