Γιώργος Ν. Πολίτης

Γνώριμα αυτά από την επιστήμη, τη φιλοσοφία, την τέχνη και την αληθινή ζωή. Όσο όμως κι αν τα γνωρίζουμε –με το μυαλό, την καρδιά και τις ουλές μας– γνωρίζουμε και κάτι άλλο. Ότι πίσω, δίπλα μας κι εμπρός μας αναπνέει ένα ευρύτερο, διευρυμένο σύνολο, παππούδες, γιαγιάδες, ξαδέρφια κοντινά και μακρυνά, θείες και θείοι –άλλοι του ενικού, άλλοι του πληθυντικού– μελίσσι από ανίψια. Ένας μικρόκοσμος που άλλοι πορεύονται μαζί του, άλλοι τον κουβαλάνε, άλλοι τον ακολουθούν. Πάντως, υπάρχει. Υπάρχει ως οντότητα διαταξική, διάσπαρτη, ανομοιογενής, αλλά διακριτή. Η οικογένεια…

Ο αρχαϊκός θεσμός με τα ομολογημένα πάθη και λάθη του, είναι αυτός που έσωσε την παρτίδα στη δεκαετία της κρίσης. Ποια άλλη χώρα θα έβλεπε το ΑΕΠ της να πέφτει μέσα σε τρία χρόνια περισσότερο απ’ όσο έπεσε το αμερικανικό τη δεκαετία μετά το Κραχ του 1929, θα έβλεπε την ανεργία στους νέους να ξεπερνά το 50%, θα ζούσε δέκα χρόνια ύφεση με εξευτελισμούς, διχαστικά κηρύγματα, επιπολαιότητα και θα έβγαινε όρθια; Ματωμένη, αλλά όρθια.

Tι είναι αυτό που την κράτησε; Πολλά. Αλλά σίγουρα η οικογένεια έπαιξε καθοριστικό ρόλο. Το υστέρημα από τις πετσοκομμένες συντάξεις παππούδων και γιαγιάδων στήριξε ανέργους γονείς και τεταμένους εφήβους. Τα σπίτια στο χωριό παρείχαν τρόφιμα και συναίσθημα. Ψωμί και όνειρο. Έγιναν καταφύγια. Γι’ αυτό δεν εξαθλιώθηκαν οι φτωχοί άνθρωποι. Γι’ αυτό δεν φάγαμε ο ένας τον άλλο. Επειδή η ευρύτερη οικογένεια δεν μας άφησε να βουλιάξουμε στη λάσπη. Κι ας τσακωνόμασταν για το ποιός φταίει και ποιός θα μας σώσει. Δεν φαγωθήκαμε όμως. Η αλληλεγγύη της οικογένειας έσωσε την παρτίδα. Σήμερα, η οικογένεια ξαναπαίζει θετικό ρόλο στην παρτίδα που εκτυλίσσεται με τον ιό. Με αντίστροφο τρόπο.

Μέρος του τρόμου που μας κατέβαλε το Μάρτιο, οφειλόταν στη μεγάλη πιθανότητα να σκοτώσουμε άθελα μας τους δικούς μας. Να σκοτώσουμε παππούδες και γιαγιάδες. Επειδή για 14 ημέρες αυτό το καταραμένο πράγμα μπορεί να μην εκδηλώνεται και να νιώθουμε υγιείς. Και δεν είναι μόνο ότι θα τους χάναμε από δική μας ενέργεια. Είναι κι ότι δεν θα μπορούσαμε να τους συντροφεύσουμε. Να τους πάμε ένα ποτήρι νερό. Να τους κρατήσουμε το χέρι. Θα έφευγαν μόνοι. Ανάμεσα σε ευγενείς ξένους: γιατρούς και νοσοκόμους με σκάφανδρα. Θα έφευγαν άκλαυτοι. Βάρος ασήκωτο αυτό, στη χώρα της Αντιγόνης.

Αυτή η σκέψη έπεσε σαν τσεκουριά πάνω μας. Ο Τρόμος! Η πιθανότητα να σκοτώσουμε τους δικούς μας με αυτόν τον βασανιστικό τρόπο, έγειρε τη ζυγαριά της ευθύνης. Και ήρθε εκείνη τη στιγμή ο καταπραϋντικός λόγος του πολύτεκνου γιατρού. Αποκαλούσε τα έμβρυα «παιδιά στην κοιλιά της μανούλας τους» και τα θύματα «αγαπημένους μας νεκρούς». Έδειχνε ότι υπήρχε κάτι που μπορούσαμε να κάνουμε, όλοι μαζί, για να μη πρωταγωνιστήσουμε σε αυτήν την αβυσσαλέα τραγωδία δίχως κάθαρση. Δεν ήταν το κράτος, αυτό που λειτούργησε ως πατρικό υποκατάστατο και μας κλείδωσε στο σπίτι. Ήταν ο ομφάλιος λώρος, που ετούτη τη φορά έγινε ζώνη ασφαλείας.

Ο Γιώργος Ν. Πολίτης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Κοινωνικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.