Γιώργος Κράτσας

Η Ελληνική αριστερά γεννήθηκε το 1918, ένα χρόνο μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση. Ονομάστηκε «Κομμουνιστικό» κόμμα το 1920 και το 1921 αποδέχτηκε τα «21 σημεία» της Γ’ Διεθνούς και έγινε μέρος του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος.

Στα πρώτα της βήματα η Ελληνική αριστερά άντεξε στις δικτατορίες του Πάγκαλου και του Μεταξά. Κατά τη διάρκεια της κατοχής, με όργανα τον ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ αντιστάθηκε στον κατακτητή και απέσπασε εύσημα από όλο τον κόσμο. Οι επιτυχίες αυτές, στη μεταπολεμική Ελλάδα, την έφεραν μπροστά στο ενδεχόμενο μιας κυβέρνησης   αριστεράς. Η πολιτική της απειρία, όμως, και ο μικρομεγαλισμός της την ώθησαν σ’έναν τρομερό εμφύλιο που είχε ως αποτέλεσμα την εμπλοκή των ΗΠΑ στα Ελληνικά ζητήματα, σε αντίθεση με τις επιδιώξεις της αριστεράς.

Στην μετεμφυλιοπολεμική εποχή υπέστη εκτεταμένους διωγμούς, κυρίως από τα στρατοδικία που έστειλαν πολλούς αριστερούς στο εκτελεστικό αποσπάσμα, στις φυλακές αλλά και στα ξερονήσια. Οι διωγμοί κράτησαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο μέχρι το 1974.

Ανέδειξε πολλές προσωπικότητες, όπως τον ηγετικό αλλά αμφιλεγόμενο Ζαχαριάδη, τον στρατηγικό Βαφειάδη, τους έντιμους και ηρωικούς Μπάτση και Πλουμίδη, αλλά και τον «άνθρωπο-σύμβολο» Μπελογιάννη. Κι όμως δεν κατάφερε ποτέ να ξεπεράσει την πολιτική της απειρία, και το δογματισμό της που την οδηγούσαν σε συχνές εσωτερικές συγκρούσεις με αποτέλεσμα την αποδυνάμωσή της. Χαρακτηριστικό της φθίνουσας πορείας της ήταν και η ισχνή παρουσία της κατά τα χρόνια της δικτατορίας.

Μεταδικτατορικά έζησε σε ένα βαθμό την ιδεολογική της αποκατάσταση, όμως επί ματαίω. Από διωκόμενη έγινε το αγαπημένο παιδί της Ελλάδας. Κυριάρχησε στα πανεπιστήμια, στο συνδικαλισμό και εισχώρησε στο δημοσιογραφικό λόγο. Την σφαιτερίστηκαν πολιτικοί όπως ο Ανδρέας Παπανδρέου, που υποσχέθηκε σοσιαλισμό με δάνεια, την επικαλέστηκαν ακόμα και ομάδες δολοφόνων και τρομοκρατών. Παράλληλα χωρίστηκε σε μικρά κομμάτια (από όπου προήλθε και ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α), ένα επιπλέον δείγμα της αδιαλαξίας της και της έλλειψης ρεαλισμού που τη διακατείχε. Κι όμως συνέχισε να αναδεικνύει προσωπικότητες, όπως το Φλωράκη, τον Κύρκο και τον Καστοριάδη (τον Παναγούλη πολλοί λανθασμένα τον κατατάσουν στην Αριστερά αν και ο ίδιος ήταν κεντρώος).

Πολλοί θα ευχόνταν να ζούσαν αυτές οι προσωπικότητες σήμερα, αλλά και άλλοι διανοητές όπως ο Ραφαηλίδης ή ο Βουρνάς, να δουν την αριστερά να αναδεικνύεται πρώτη δύναμη στις εκλογές. Πώς θα ένιωθαν; Μάλλον αμήχανα. Η αριστερά έσβησε πριν από χρόνια με τις απανωτές εσωτερικές συγκρούσεις, με τις αλληλοκατηγορίες και μπήκε στον 21ο αιώνα μόνο θεωρητικά και κατ’όνομα. Επέζησε από τους διωγμούς αλλά αυτοκτόνησε από μόνη της. Η πτώση του τείχους και η παγκοσμιοποίηση απλώς ήρθαν να επιβεβαιώσουν την οριστική της εξάλειψη από τον πολίτικό χάρτη.

Είναι εμφανές ότι σήμερα η αριστερά δεν γνωρίζει πλέον που πατάει στην πολιτική γεωγραφία. Διευρύνει το λόγο της πέρα του ιδεολογικού της πλαισίου, επιχειρεί αταίριαστες συνεργασίες ενώ τα μέλη της αδυνατούν ακόμα και να χαράξουν κοινή πορεία. Πλέον τα «κάστρα που λέγονται επιστήμη, τέχνη, μόρφωση» (κατά την ιστορική φράση του Φλωράκη) ούτε την καθορίζουν ούτε την καθοδηγούν. Περιορίζεται στη γνωστή συνταγή της ανέξοδης παροχολογίας χωρίς σχέδιο.

Η αριστερά σήμερα εκπροσωπείται από πολιτικούς, κάποιους έντιμους, κάποιους όχι, πάντως σίγουρα χωρίς επαφή ούτε με την πρώιμη αριστερά, αλλά ούτε με τα σημερινά παγκόσμια οικονομικά δεδομένα και τη δημόσια διοίκηση. Συνεπώς ποιό είναι το πολιτικό της στίγμα; Με την ατροφία του ΚΚΕ και την επικράτηση του ΣΥ.ΡΙΖ.Α πλέον καθοδηγείται από ανθρώπους οι οποίοι περιορίζονται σε μερικές αποστροφές αριστερού αντιεξουσιαστικού λόγου, και συγχρόνως υπόσχονται να μην παραβιάσουν τις βασικές καπιταλιστικές δομές (Ευρωζώνη) με ελάχιστη όμως τεχνογνωσία διακυβέρνησης και συναίσθηση των κινδύνων που καραδοκούν.

Για παράδειγμα, πώς θα διαχειριστούν την άνοδο των spreads ή την εκροή κεφαλαίων εαν συγκρουστούν με το κεφάλαιο; πώς θα διαπραγματευτούν με την Τρόικα όταν δεν έχουν διαπραγματευτεί ποτέ στη ζωή τους στον οικονομικό ή πολιτικό στίβο;

Η αριστερά πέθανε πριν από 40 χρόνια και ο,τι επέζησε έπεσε θύμα του σφαιτεριστή της του Ανδρέα Παπανδρέου, γιου του μεγαλύτερου εχθρού που γνώρισε η αριστερά στον τόπο, του Γεωργίου Παπανδρέου. Και σήμερα η γενιά που ετοιμάζεται να αναλάβει τη διακυβέρνηση της χώρας είναι αυτή που ανέθρεψε ο Ανδρέας.


Ο Γιώργος Κράτσας είναι διδάκτωρ νομικής του University College London και εργάζεται στον ιδιωτικό τομέα