Δρ Θεοδώρα Παπαδοπούλου Χαμουζά

Το φαινόμενο δεν είναι σύγχρονο. Η αλματώδης αύξηση όμως του ποσοστού κακοποίησης παιδιών είναι άξια διερεύνησης. Το 1962, ο Kempe και η επιστημονική του ομάδα σε δημοσίευση τους έκαναν λόγο για το ‘Σύνδρομο του κακοποιημένου παιδιού’. Ο όρος «σύνδρομο κακοποιημένου παιδιού» αναφέρεται σε παιδιά που έχουν υποστεί σοβαρή σωματική κακοποίηση.

Τώρα, αρκετές δεκαετίες αργότερα, υπάρχει σαφής καταγραφή ότι η κακοποίηση παιδιών αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο. Παρουσιάζεται με διάφορες μορφές και σε διάφορες κοινωνίες, σύγχρονες και αναπτυσσόμενες.

Η Διεθνής Εταιρεία για την Πρόληψη της Παιδικής κακοποίησης και παραμέλησης ορίζει τις ακόλουθες μορφές κακοµεταχείρισης παιδιών:

1. Η σωματική κακοποίηση
2. Η σεξουαλική κακοποίηση
3. Η συναισθηματική κακοποίηση
4. Η παραμέληση και η έκθεση σε κίνδυνο

Ως παραμέληση ορίζεται η αδυναμία κάλυψης των βασικών σωματικών και ψυχο-συναισθηματικών αναγκών του παιδιού.

Παρόλο που η κουλτούρα και ο πολιτισμός της κάθε χώρας παίζει καθοριστικό ρόλο στο τι θεωρείται αποδεκτό και μη σε ότι αφορά την ανατροφή των παιδιών (συμπεριφορές γονέων προς τα παιδιά), το φαινόμενο παίρνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις ακόμα και σε χώρες όπου ο οικογενειακός δεσμός είναι αρκετά δυνατός και η αίσθηση της φροντίδας του παιδιού από το γονέα αποτελεί δομικό στοιχείο του λαού της. Η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις χώρες όπου η οικογένεια διατηρεί ισχυρούς συναισθηματικούς δεσμούς και οι γονείς ‘φροντίζουν’ τα παιδιά τους οικονομικά και ηθικά μέχρι το τέλος της ζωής τους και με όποιες δικές τους θυσίες.

Είναι λοιπόν άξιο επιστημονικής διερεύνησης το φαινόμενο κακοποίησης παιδιών από την οικογένεια στην Ελλάδα και αποτελεί σήμα κινδύνου για μια κοινωνία που νοσεί επικίνδυνα.
Στη σύγχρονη Ελληνική κοινωνία, αρκετοί γονείς δυσκολεύονται να σχετιστούν βαθιά με το παιδί τους. Ο περιορισμένος χρόνος και η ψυχική εξάντληση των γονέων λειτουργούν ως τροχοπέδη στη δημιουργία ενός ισχυρού δεσμού γονέα-παιδιού που θα είναι σε θέση να καλύψει τις συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού, να εμπεριέξει το άγχος του και να το ωθήσει στην ψυχική ωρίμανση και αυτονόμηση. Το παιδί βιώνει την παραμέληση από τη συνεχή απουσία του γονέα, την αδυναμία του να απολαύσει μαζί του και την διεκπαιρεωτική σχέση που αναπτύσσει με τους γονείς του. Οι γονείς τρέχουν τα παιδιά σε δραστηριότητες και γεμίζουν ακόμα και το τελευταίο λεπτό της ημέρας με υποχρεώσεις όταν τα παιδιά διψούν για λίγο ποιοτικό χρόνο μαζί τους. Τα παιδιά σε ρόλο γονέα προσπαθούν να καθησυχάσουν τους γονείς τους σε μια απίστευτη κούρσα ενοχών για να γίνουν τελικά το παιδί που επιθυμεί ο γονέας. Διψούν για αποδοχή και φροντίδα και αρκετές φορές γίνονται ‘δυνάστες’ των γονέων τους δηλώνοντας με στρεβλό τρόπο την ψυχική τους οδύνη.

Από την άλλη μεριά η σχέση των γονέων δοκιμάζεται συνεχώς. Τα προβλήματα της καθημερινότητας είναι αρκετά και το ζευγάρι απομακρύνεται αντί να συσπειρώνεται προκειμένου να αντέξει τους κραδασμούς της σχέσης. Η δυσανεξία κατανόησης της θέσης του Άλλου και η ανικανότητα εμπερίεξης του άγχους από τον ένα σύντροφο στον άλλο αποτελούν βασικούς λόγους αποξένωσης του ζευγαριού. Ο θυμός που απορρέει από τη ψυχική παραμέληση του συντρόφου σε συνδυασμό με τον αυξανόμενο αριθμό αναγκών που γεννά η καθημερινότητα κάνουν τους γονείς ευάλωτους στη ψυχική νόσο καθιστώντας τους έτσι ανίκανους να ανταποκριθούν στο γονεικό τους ρόλο.

Τα παιδιά είναι απλά οι αποδέκτες μιας οικογένειας που νοσεί. Κακοποιούνται , παραμελούνται και οδεύουν στο σωματικό ή ψυχικό θάνατο ζώντας με άρρωστους και ψυχικά κουρασμένους γονείς που παλεύουν χρόνια σε μια κοινωνία τυφλή και ανίκανη να προβλέψει και να παρέμβει όταν είναι ακόμα νωρίς.

Οι σύγχρονοι άνθρωποι χρειάζονται σχολές γονέων και δομές ψυχικής υγείας που θα είναι προσβάσιμες και ανοιχτές σε όλους τους γονείς που χρειάζονται στήριξη. Η ψευδαίσθηση ότι ο κάθε ένας θα πρέπει να μπορεί να είναι τέλειος γονέας πρέπει να αποβληθεί και να γίνουμε ανοιχτοί σε προτάσεις στήριξης. Η εποχή Κωσταλέξη πρέπει επιτέλους να αποτελέσει παρελθόν και η ψυχική νόσος πρέπει να αντιμετωπίζεται και να θεραπεύεται. Σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να αποτελεί στίγμα και ντροπή. Ζώντας σε μια κοινωνία, είμαστε όλοι υπεύθυνοι για όλα αυτά που μας σοκάρουν καθημερινά στα δελτία ειδήσεων.

Είναι επιτακτική ανάγκη η πολιτεία να γίνει ανθρωποκεντρική, οι γονείς να λαμβάνουν στήριξη (οικονομική και ηθική) έτσι ώστε να καταφέρνουν να βρίσκουν χρόνο με τα παιδιά τους και η παροχή βοήθειας από επιστήμονες στο χώρο της ψυχικής υγείας να είναι άμεσος και προσιτός για όλους.