Βασίλης Στεφανακίδης

Και πρώτα απ’ όλα κατέρριψε τον μύθο πως τα δημόσια συστήματα υγείας υπολείπονται των ιδιωτικών στην παροχή ιατρικών υπηρεσιών. Η πανδημία ανέδειξε τον καταλυτικό τους ρόλο στην αντιμετώπιση αυτού του καταστροφικού ιού και πως ακόμα και με τα πενιχρά μέσα που διαθέτουν τα περισσότερα παγκοσμίως, όπως και το δικό μας, υπερέβαλαν εαυτόν και έδωσαν τη μάχη υπέρ της ανθρώπινης ζωής. Και σε αυτά κατέφυγαν πλούσιοι και φτωχοί.

Οι γιατροί του δημόσιου συστήματος (κυρίως ειδικότητες σχετιζόμενες με την αντιμετώπιση του COVID-19) αναδείχθηκαν πραγματικοί λειτουργοί και συμπαραστάτες στον ανθρώπινο πόνο, γνωρίζοντας εκ των προτέρων ότι θα περάσουν στη λήθη όταν το κακό περάσει.

Εκτός του υγειονομικού τομέα, όμως, παρατηρούμε ότι έσπασαν και ιδεολογικά πρότυπα στον τομέα της οικονομίας, αλλά και σε σχέση με τον ρόλο του κράτους στις σύγχρονες κοινωνίες.

Τα τελευταία χρόνια -ειδικά στις λεγόμενες δυτικές δημοκρατίες- είχαν κερδίσει μεγάλο πολιτικοϊδεολογικό μερίδιο η λεγόμενη «οικονομία της αγοράς» και η φιλελεύθερη πολιτική που έδινε τον πρώτο ρόλο ρυθμιστή στην ίδια την αγορά, περιορίζοντας το κράτος στα στοιχειώδη. Σήμερα, όμως, τρεις μήνες μετά την πανδημία, η οποία βρίσκεται ακόμα εν εξελίξει, τι διαπιστώνουμε;

Οτι όλοι οι πολίτες αλλά και οι περισσότερες επιχειρήσεις έχουν κρεμάσει τις ελπίδες τους στο κράτος, το οποίο όλοι μαζί βρίζαμε ως άχρηστο και αναποτελεσματικό.

Επιχειρήσεις-κολοσσοί όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε όλο τον πλανήτη, σπεύδουν στα κρατικά ταμεία για επιδοτήσεις, ρυθμίσεις δανείων, διευκολύνσεις υποχρεώσεων και επιδοτήσεις των εργαζομένων τους προκειμένου να μην κλείσουν. Απαιτούν νομοθετικές ρυθμίσεις για την προστασία και τη στήριξή τους, αφήνοντας στην άκρη τον ακρογωνιαίο λίθο του φιλελευθερισμού πως η ελεύθερη αγορά αυτορρυθμίζεται και επιβιώνουν οι καλύτεροι.

Ξεχνούν ότι το επιχειρείν ενέχει ρίσκα και απρόβλεπτα γεγονότα, όπως αυτό που ζούμε, και απαιτούν τώρα τις ζημίες τους να τις μοιραστούν με το κράτος, δηλαδή με τους φορολογούμενους, χωρίς να κάνουν το ίδιο με τα κέρδη τους.

Ολοι οριζόντια θέλουν να μπουν πίσω από την ασπίδα του κρατικού ταμείου με το επιχείρημα ότι γι’ αυτό πληρώνουν φόρους στο κράτος, για να τους στηρίξει στα δύσκολα. Στην αναμπουμπούλα, βέβαια, επωφελούνται και αυτοί που το μόνο που τους ενδιαφέρει διαχρονικά είναι πώς θα ρίξουν το κράτος και πώς θα αποφύγουν τις υποχρεώσεις τους. Καταρρίπτεται παράλληλα σε μεγάλο βαθμό και ο ρόλος του κράτους στην ελεύθερη αγορά, και μάλιστα από έναν κατεξοχήν θιασώτη του επιτελικού κράτους, τον Κυριάκο Μητσοτάκη.

Ποιος το περίμενε ότι θα αναθεωρούσε σε τόσο σύντομο διάστημα τις απόψεις του για το δημόσιο σύστημα υγείας, θα του απένειμε τα εύσημα και θα δήλωνε ότι θα το στηρίξει πάση δυνάμει.
Ποιος το περίμενε πως η κυβέρνησή του θα παρενέβαινε ακόμα και ανάμεσα στις εμπράγματες σχέσεις και συμφωνίες μεταξύ ιδιωτών προκειμένου να μοιράσει τη συνολική ζημία όσο, κατά την άποψή του, πιο δίκαια γίνεται.

Το πιο τρανό παράδειγμα, η κυβερνητική παρέμβαση στη μείωση των ενοικίων με καταφανή πριμοδότηση των ενοικιαστών έναντι των ιδιοκτητών. Παρεμβαίνει δηλαδή σε μια συμφωνία που έχουν συνυπογράψει δύο ιδιώτες, και που κανονικά οι ίδιοι έπρεπε να επαναδιαπραγματευτούν με βάση τα νέα δεδομένα, και επιβάλλει μείωση ενοικίου κατά 40%.

Σε μια ελεύθερη διαπραγμάτευση, όμως, χωρίς τη μεσολάβηση νόμου, ενδεχομένως ο εκμισθωτής μπροστά στον κίνδυνο να χάσει διά παντός τον μισθωτή του, είτε πρόκειται για κατάστημα είτε για κατοικία, να δεχόταν μεγαλύτερη από την επιβληθείσα μείωση για όσο διάστημα κρατούσε η κρίση. Τουλάχιστον αυτά τα ζητήματα η αγορά μέσω της προσφοράς και της ζήτησης τα ρύθμιζε μόνη της, όπως έγινε και στο πρόσφατο παρελθόν στα χρόνια των μνημονίων.

Με άλλα λόγια, όταν με το καλό εκλείψει ο κορωνοϊός θα πρέπει να αρχίσει η κουβέντα για πολλά ιδεολογικά και αξιακά θέματα, με πρώτο και κύριο τον ρόλο του κράτους στην οικονομία, σε παγκόσμιο επίπεδο, στον 21ο αιώνα. Οι θεωρητικοί οικονομολόγοι θα έχουν πολλή δουλειά!