Αντώνης Ν. Βγόντζας

Σκοτεινά και αλλόκοτα τα σχέδιά τους. Και πιο πικρές οι μνήμες. Ξεγελά εύκολα. Παρασύρει άνετα. Καταστρέφει μέχρι και τις ρίζες των οραμάτων μας. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν.
Γερμανία, 2 Αυγούστου 1934: Λίγες ώρες μόλις από τον θάνατο του προέδρου Πάουλ Φον Χίντενμπουργκ. Η κυβέρνηση του καγκελάριου Αδόλφου Χίτλερ (προήλθε από εκλογές) τροποποίησε το γερμανικό Σύνταγμα. Μια καίρια μεταβολή: συγχώνευσε τα αξιώματα καγκελάριου και προέδρου. Ο σκοπός ήταν εντελώς ξεκάθαρος. Να συγκεντρωθεί ολόκληρη η εξουσία στα χέρια του Χίτλερ. Εισήχθη, μάλιστα, ο τίτλος και το περιεχόμενο του Φύρερ. Του μοναδικού αρχηγού. Το αποτέλεσμα προέκυψε ως αυτονόητο. Ο Χίτλερ μετατράπηκε σε απόλυτο δικτάτορα της Γερμανίας. Και έθεσε τις δραματικές αυτές μεταβολές στην κρίση του γερμανικού λαού. Επακολούθησε δημοψήφισμα. Σαρωτική η επικράτηση. Το 95% του λαού ψήφισε ΝΑΙ.

Ελλάδα, 4 Αυγούστου 1936: Με τη συγκατάθεση και στήριξη του βασιλιά Γεωργίου Β΄, ο πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς καταλαμβάνει την εξουσία με πραξικόπημα. Αναστέλλει βασικά άρθρα του Συντάγματος. Και κηρύσσει δικτατορία. Συλλαμβάνει, βασανίζει και εξορίζει χιλιάδες. Ο ίδιος ομολογεί στο ημερολόγιό του: «Η Ελλάς έγινε από της 4ης Αυγούστου Κράτος αντικομμουνιστικό. Κράτος αντικοινοβουλευτικό. Κράτος ολοκληρωτικό. Κράτος με βάση αγροτική και εργατική. Κατά συνέπεια αντιπλουραλιστικό».

Ελλάδα, Αύγουστος 2016: Ακαδημαϊκός και ιστορικός, γνωστός για τη μονομερή αφοσίωσή του σε συγκεκριμένο πολιτικό της Μεταπολίτευσης, στο νέο του βιβλίο, όπου εξιστορεί και αναλύει εννέα ριζοσπαστικούς μεταρρυθμιστές της χώρας μας, συμπεριλαμβάνει τον Ιωάννη Μεταξά ανάμεσά τους. Νιώθει την ανάγκη να εξηγήσει γιατί ο Μεταξάς δεν εκλέχτηκε βουλευτής το 1928: Αντιπαρατέθηκε -αυτή είναι η εξήγησή του- με τη «διαφθορά» και τον «λαϊκισμό» του κοινοβουλευτισμού. Ο ίδιος ο ιστορικός αμφισβητεί τα φασιστικά χαρακτηριστικά της «4ης Αυγούστου». Προφανώς δεν θεωρεί σημαίνοντα τη στέρηση όλων των ελευθεριών και δικαιωμάτων του ανθρώπου, τα βασανιστήρια και τις εξορίες, τη μετατροπή της νεολαίας σε προπαγανδιστικό μηχανισμό και γενικώς ό,τι συνιστά την ιστορική παρακαταθήκη του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου. Ο ίδιος φθάνει στο σημείο να δικαιολογεί όσα έπραξε ο Μεταξάς. Τα εντάσσει σε ένα πλαίσιο που απαρτίζεται από την έντονη απογοήτευση της εποχής εκείνης από τον φιλελευθερισμό και τον κοινοβουλευτισμό. Μέσα στη χώρα μας και έξω από αυτή.

Υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής σε όλα αυτά. Η στοχευμένη απαξίωση της Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας. Και η καθ’ υπερβολή ανάδειξη των μειονεκτημάτων της. Η απογοήτευση της μεσαίας τάξης εξαιτίας της πτώσης του βιοτικού επιπέδου, της ανεργίας και της ανασφάλειας. Το κλίμα φόβου και μεθοδευμένου τρόμου. Και η καθοδηγούμενη αίσθηση ότι μας χρειάζεται σωτήρας.

Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι και η Δικτατορία των Συνταγματαρχών το 1967 γεννήθηκε από την «αποστασία». Από τις διαμάχες του παλατιού με τις εκάστοτε κυβερνήσεις. Από τη βία και τη νοθεία των εκλογών του 1961. Και από τη διαβρωτική απαξίωση γενικά του πολιτικού συστήματος.

Σήμερα, πρώτη φορά μεταπολιτευτικά, εξελίσσεται μια διαρκής και ενορχηστρωμένη επίθεση στο κοινοβουλευτικό πολίτευμα. Επιχειρείται η μεταφορά των παθογενειών της κοινωνίας ακόμα και στον χώρο της Δικαιοσύνης. Η Ελλάδα έχει μετατραπεί σε ένα απέραντο ποινικό δικαστήριο. Κανείς δεν αμφισβητεί την ανάγκη αυστηρής τιμωρίας των πράγματι ενόχων. Αυτό, όμως, που συμβαίνει σήμερα συνιστά, παράλληλα, μέρος της επίθεσης στο κοινοβουλευτικό πολίτευμα.

Υποδαυλίζονται συστηματικά ο φόβος και η οργή. Ο φόβος και το μίσος. Ο διχασμός του λαού σε «δικούς μας» και «εχθρούς». Αυτά είναι τα πιο ισχυρά όπλα κάθε ολοκληρωτικού καθεστώτος. Και αφετηρία κάθε τέτοιου καθεστώτος μπορεί να συμπέσει με γνήσια λαϊκή έκφραση και αποδοχή.

Ο λαός μας δεν πρέπει να ξεχνά την Ιστορία. Ούτε να τη διατρέχει επιπόλαια. Βεβαίως, τίποτε το νέο δεν συνιστά πιστή αντιγραφή του παρελθόντος. Η ανάγνωση και κατανόηση του πυρήνα μιας σειράς γεγονότων μπορεί να οδηγήσει στη διαμόρφωση ιστορικών νόμων. Συνιστά ιστορικό τυχοδιωκτισμό η επιχείρηση ανατροπής αυτών των νόμων μέσα από «αυταπάτες» και «παραπλανήσεις». Ο λαός που ξεχνά την Ιστορία, όπως είπε ο Τζορτζ Σανταγιάνα, είναι καταδικασμένος να την ξαναζήσει...