Η δράση της εβραϊκής κοινότητας των Τρικάλων μέσα από ένα βιβλίο

Τη δράση των εβραίων των Τρικάλων, στην περίοδο ανάμεσα στην απελευθέρωση της πόλης και την είσοδο της Ελλάδας στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο παρακολουθεί βήμα βήμα το βιβλίο "Η Εβραϊκή Κοινότητα Τρικάλων 1881-1940" (εκδ. ΤΥΠΟΙΣ) του φιλόλογου-ιστορικού Κώστα Μιχαλάκη.

Όπως εξηγεί στο Αθηναϊκό Πρακτορείο ο συγγραφέας, πρόκειται για μια μονογραφία που εξετάζει την παραπάνω ιστορική περίοδο, την οποία ο ίδιος θεωρεί πολύ ενδιαφέρουσα, καθώς εμφανίζονται και δρουν πρόσωπα τα οποία έπαιξαν σημαντικό ρόλο, όχι μόνο στην Κοινότητα και στον εβραϊκό ελληνισμό, αλλά και στην ελληνική ιστορία εν γένει, τόσο προπολεμικά όσο και μεταπολεμικά.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα, αναφέρει ο συγγραφέας, μετά την επιλογή της περιόδου, ήταν η έλλειψη εγγράφων, καθώς τόσο η ναζιστική λαίλαπα, όσο και η ταραγμένη ελληνική ιστορία στέρησαν τα αρχεία της Κοινότητας αλλά και πολλών τοπικών αρχών. Η αναζήτηση, προσθέτει ο κ. Μιχαλάκης, σε διάφορα αρχεία -ιδιωτικά ή δημόσια- αποκάλυψε διάφορα, ελάχιστα όμως έγγραφα, ενώ ελάχιστοι ήταν και οι άνθρωποι που είχαν ζήσει εκείνη την εποχή και μπορούσαν να δώσουν προφορικές μαρτυρίες. Σημαντικότερη πηγή, ωστόσο, για τον ίδιο είναι οι εφημερίδες της εποχής, οι οποίες δίνουν πολλές και διαφόρων ειδών πληροφορίες.

 Σίγουρα, όπως αναφέρει, δεν είναι η μοναδική περίοδος προς μελέτη, καθώς τόσο η Οθωμανική περίοδος, όσο και τα χρόνια που ακολούθησαν είναι πολύ σημαντικά, όμως αυτά τα χρόνια μπορούν να δείξουν ανάγλυφα μια παλλόμενη κοινότητα, γεμάτη ζωή, εντάσεις, δημιουργίες και προσδοκίες, τόσο συλλογικές, όσο και των μελών της.

Ένας άλλος λόγος συγγραφής του βιβλίου, προσθέτει ο κ. Μιχαλάκης είναι ότι εμφανίζονται τα ιδεολογικά ρεύματα που απασχολούσαν τον εβραϊκό ελληνισμό του μεσοπολέμου: Σιωνισμός, Αφομοιωτισμός, Κομμουνισμός, αλλά και οι σχέσεις με την επίσημη Πολιτεία, τους χριστιανούς συμπολίτες, τα προβλήματα της καθημερινότητας. "Μπορούμε, όμως, να παρατηρήσουμε επίσης τη δράση ή τα πρώτα βήματα ανθρώπων που επηρέασαν την Κοινότητα, την πόλη, αλλά και την ελληνική ιστορία..." επισημαίνει ο συγγραφέας.

Ο Ασέρ Μωυσής, πρώτος διπλωματικός αντιπρόσωπος του Ισραήλ στην Ελλάδα, διάσημος δικηγόρος, αλλά και εμπνευστής της δομής του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου, ο Ιακώβ Σίδης, αστυνόμος στα Τρίκαλα, παρασημοφορημένος από τον βασιλιά, η Αλλέγρα Φελούς, εμβληματική μορφή της αριστεράς, μέλος της Κ.Ε. του ΚΚΕ σε περιόδους που σημάδεψαν την σύγχρονη ελληνική ιστορία και πολλοί άλλοι περνούν από τις γραμμές του βιβλίου.

Η μονογραφία αυτή προσπαθεί να θέσει βάσεις για νέες ερευνητικές εργασίες, όπως η ανάδειξη αρχείων ή η απάντηση ερωτημάτων που μπορούν να φωτίσουν όχι μόνο την τοπική ιστορία της πόλης των Τρικάλων, αλλά και αυτήν του εβραϊκού ελληνισμού γενικότερα.

Σε ερώτηση γιατί ασχολήθηκε με τη συγκεκριμένη Κοινότητα, ο κ. Μιχαλάκης σημείωσε ότι οι λόγοι είναι τρεις: πρώτος, η καταγωγή του από τα Τρίκαλα και η γειτνίαση του πατρικού του με την εβραϊκή συνοικία, δεύτερος η επιστημονική του ειδίκευση, καθώς η μεταπτυχιακή του διατριβή είχε ως αντικείμενο έναν άλλο τομέα του εβραϊκού ελληνισμού, αλλά ο τρίτος και σπουδαιότερος λόγος ήταν ότι "δεν είχε γραφεί ως τώρα μια ολοκληρωμένη εργασία για την Κοινότητα αυτή, σε σημείο που πολλοί να αγνοούν ακόμα και την ύπαρξή της".

Στο σημείο αυτό τόνισε την συμβολή ανθρώπων που "με υπομονή και δουλειά μυρμηγκιού διασώζουν την ιστορία μας", όπως στην περίπτωση αυτή έκανε η Μαρούλα Κλιάφα, χάρη στην οποία ξεκίνησε το βιβλίο αυτό.