Χρ. Ι. Στεφανάδης

 Το φαινόμενο αυτό εμφανίστηκε στη χώρα μας τη δεκαετία του ’80, ακολουθώντας ένα ρεύμα αμφισβήτησης των εξουσιών του κράτους, το οποίο αναπτύχθηκε στην Ευρώπη, ιδιαίτερα μετά τον Γαλλικό Μάη του ’68.

Στις τρεις δεκαετίες που πέρασαν η κοινωνία μας βίωσε πλήθος καταλήψεων. Καταλήψεις σε σχολεία, πανεπιστήμια, δημόσιες υπηρεσίες, χώρους δουλειάς κ.λπ. Ενα κοινό χαρακτηριστικό των καταλήψεων είναι ότι αυτοί που τις κάνουν είναι κατά κανόνα νέοι.

Παιδιά, έφηβοι, φοιτητές, νέοι υπάλληλοι και εργάτες. Για αρκετά χρόνια ήμουν στη διοίκηση της Ιατρικής Σχολής της Αθήνας. Οι καταλήψεις του κτιρίου της διοίκησης ήταν ένα επαναλαμβανόμενο φαινόμενο. Πρωτοστατούσαν φοιτητές του ακροαριστερού χώρου, που πρόβαλλαν αιτήματα που αφορούσαν λειτουργικά ζητήματα της σχολής, αλλά και γενικότερα θέματα παιδείας, κοινωνικής αλληλεγγύης, ανεργίας κ.λπ.  Είχα την ευκαιρία να συζητήσω αρκετά μαζί τους, γιατί αμετακίνητα πιστεύω στους νέους. Πιστεύω πως ακόμα και αυτοί που έχουν τις πλέον ακραίες συμπεριφορές έχουν ένα αντικειμενικό πλεονέκτημα: δεν έχουν υποστεί την τοξικότητα της ιδιοτέλειας και της διαπλοκής. Και έτσι ακόμα και στην έκνομη ενέργειά τους υπάρχει ένας ιδεολογικός πυρήνας... 

Αυτό που αποκόμισα ήταν ότι αυτά τα παιδιά είχαν μέσα τους περίσσευμα οργής, απογοήτευσης και μίσους για τις κοινωνικές δομές. Την παραγωγική επιθετικότητα του νέου ανθρώπου, που η φύση τον έχει προικίσει με ενεργοποίηση πολύπλοκων νευροορμονικών μηχανισμών, την είχαν υποκαταστήσει η απόρριψη, η άρνηση και η ανεξέλεγκτη τάση για αποδόμηση και απόδραση σε μια κοινωνία της ουτοπίας. Ποια κοινωνία όμως θέλουν να αποδομήσουν;

Ισως την κοινωνία των σκανδάλων, των αδικιών, της αρπαχτής, της αναξιοκρατίας και της ασύμμετρης καταπίεσης. Αλλά πια είναι η κοινωνία της ουτοπίας που οραματίζονται; Και πώς θα την προσεγγίσουν;

Ενα ιστορικό παράδειγμα που διδάσκει: 

Στις 16 Μαΐου 1966 ο Μάο Τσε Τουνγκ στην κομμουνιστική Κίνα κήρυξε την «πολιτιστική» επανάσταση, καταγγέλλοντας κομματικά στελέχη, κυβερνητικούς αξιωματούχους, στρατιωτικούς και καλλιτέχνες ως εχθρούς του καθεστώτος. Προέτρεψε, μάλιστα, τους νέους, μαθητές και φοιτητές, ως τους πλέον αδιάφθορους, να αναλάβουν την εξυγίανση. Οι νεαροί «ερυθροφρουροί», όπως ονομάζονταν, αγωνίζονταν με αυταπάρνηση να αλλάξουν τις συνειδήσεις ενός δισεκατομμυρίου ανθρώπων. Οι πολιτιστικές παραδόσεις, οι συνήθειες, τα έθιμα και η μακραίωνη κινεζική κουλτούρα τέθηκαν υπό διωγμό. Αναρίθμητα αρχαία μνημεία, έργα τέχνης, βιβλία και πίνακες καταστράφηκαν. Η οικονομία οπισθοδρόμησε.

Ακολούθησαν δέκα χαώδη χρόνια...

Στα χρόνια αυτά έχασαν τη ζωή τους 34.776 άνθρωποι, σύμφωνα με τους επίσημους υπολογισμούς. Ανεπίσημα ο αριθμός τους είναι πολύ μεγαλύτερος. Η κατάσταση έφτασε στο απροχώρητο. Ο θάνατος του Μάο Τσε Τουνγκ στις 9 Σεπτεμβρίου του 1976 συνέβαλε στη λύση του δράματος. Ο ανανεωτής Ντεγκ Σιάο Πινγκ ανέλαβε να βγάλει την Κίνα από το αδιέξοδο και να την οδηγήσει στην αχαλίνωτη καπιταλιστική ανάπτυξη του σήμερα.

Επομένως, με ακραίες προσεγγίσεις δεν προκύπτει ιδανική κοινωνία. Το πιθανότερο είναι η διολίσθηση σε βαθύτερη παρακμή και σε αποτροπή των ικανών να διεκδικούν διοικητικές θέσεις ή να αναμειγνύονται στην κεντρική πολιτική σκηνή. Το Πανεπιστήμιο Αθηνών αυτές τις ημέρες είναι υπό κατάληψη από αντεξουσιαστές, που προβάλλουν αιτήματα άσχετα με την εκπαίδευση.

Στην πρυτανεία βρίσκεται νεοεκλεγμένος πρύτανης, ένας κορυφαίος επιστήμονας με μέγιστη διεθνή αναγνώριση στο γνωστικό του πεδίο, με μεγάλη διοικητική πείρα και πολύ μεγάλο ηθικό φορτίο.  Αν οι καταλήψεις συνεχιστούν, το πιθανότερο είναι ότι στο μέλλον τις ακαδημαϊκές διοικητικές θέσεις θα διεκδικούν μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας που διακρίνονται όχι για την επιστημονική τους καταξίωση, αλλά για τη συνδικαλιστική τους επίδοση...
Κάτι ανάλογο θα συμβεί σε όλους τους τομείς τις δημόσιας ζωής.
Και στην πολιτική!