Σταύρος Λυγερός

Η ομαλή διεξαγωγή της διαδικασίας για τις τηλεοπτικές άδειες και ειδικότερα το μη αναμενόμενα υψηλό τίμημα των 246 εκατ. έχει προκαλέσει ενθουσιασμό στο πρωθυπουργικό περιβάλλον. Και βεβαίως έχει ενισχύσει περαιτέρω την ήδη ισχυρή θέση του υπουργού Επικρατείας Νίκου Παππά, ο οποίος είχε και την ευθύνη για τον σχεδιασμό και τον χειρισμό της ρύθμισης του τηλεοπτικού τοπίου.

Πηγή από το Μαξίμου μάς υπογράμμιζε ότι «πρόκειται για επιτυχία με στρατηγικές διαστάσεις. Πρώτον, λόγω του υψηλού τιμήματος και της ομαλής ολοκλήρωσης της αδειοδότησης παρά τις λυσσαλέες αντιδράσεις. Η Ν.Δ., το ΠΑΣΟΚ και το Ποτάμι ταυτίστηκαν με τους καναλάρχες, επαναβεβαιώνοντας ότι παραμένουν προσκολλημένοι στη λογική της διαπλοκής. Πέρα όμως από αυτά, υπάρχει και ένα μεγάλο κέρδος στο επίπεδο του πολιτικού συμβολισμού. Φάνηκε ότι κουμάντο στη χώρα κάνει η νόμιμη κυβέρνηση και όχι παράκεντρα εξουσίας όπως πριν. Και μάλιστα κάνει κουμάντο με βάση νομοθετημένες διαδικασίες και κριτήρια. Το αποτέλεσμα, άλλωστε, έδειξε ότι εξασφάλισε την άδεια όποιος πλήρωσε. Μην ξεχνάμε ότι την πρώτη άδεια πήρε ο ΣΚΑΪ. Η θετική έκβαση της μάχης για τις τηλεοπτικές άδειες όχι μόνο θάβει οριστικά τη φιλολογία περί αριστερής παρένθεσης, αλλά και εδραιώνει την εντύπωση στην κοινωνία ότι με τις παρεμβάσεις μας διαμορφώνουμε το θεσμικό πλαίσιο της νέας Ελλάδας».

Η ίδια πηγή συνέδεσε αυτή την εξέλιξη με τη μάχη για τη δεύτερη αξιολόγηση. «Μπορεί στα λόγια να δίνουμε έμφαση στις εξαγγελίες που θα κάνει ο πρωθυπουργός στη Θεσσαλονίκη, αλλά το μεγάλο παιχνίδι παίζεται στο ευρωπαϊκό γήπεδο. Εάν χάσουμε εκεί τη μάχη, θα χάσουμε και τον πόλεμο. Εσωτερικά η θέση μας ενισχύθηκε και το κλίμα στην Ευρώπη είναι ελπιδοφόρο. Η πρόσκληση του προέδρου Ολάντ στον Αλέξη να συμμετάσχει στη σύνοδο των σοσιαλιστών ηγετών στο Παρίσι επιβεβαίωσε ότι η πολιτική απομόνωσή μας είναι οριστικά παρελθόν. Η Σοσιαλδημοκρατία δεν πάει καλά, και γι’ αυτό η πρότασή μας για σύγκλιση με την ευρωπαϊκή Αριστερά κερδίζει έδαφος. Το ίδιο και η παράλληλη και αλληλένδετη πρότασή μας για συγκρότηση ενός μετώπου ενάντια στη λιτότητα. Ποιος θα φανταζόταν πριν από έναν χρόνο ότι θα μπορούσαμε να φέρουμε στην Αθήνα τους ηγέτες των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου;»

Νέες σχέσεις με τους εταίρους

Η σχέση της Αθήνας με τους εταίρους της έχει εδώ και καιρό αλλάξει. Το τίμημα για να συμβεί αυτό ήταν βαρύ: η υπογραφή και αυστηρή εφαρμογή του τρίτου μνημονίου. Πέρα από αυτό, όμως, είναι και το ευρωιερατείο, το οποίο υπό το βάρος ταυτόχρονων κρίσεων-προκλήσεων (ευρώ, Μεταναστευτικό, ισλαμική τρομοκρατία, εντυπωσιακή άνοδος αντισυστημικών πολιτικών κομμάτων και προσφάτως το Brexit), υποχρεώνεται να βάλει νερό στο κρασί του. Ενδεικτική του νέου κλίματος είναι η προ καιρού απόφαση να μην επιβληθούν κυρώσεις εναντίον της Ισπανίας και της Πορτογαλίας για τα υψηλά δημοσιονομικά ελλείμματά τους. Η ειρωνεία της υπόθεσης είναι ότι ήταν ο ίδιος ο Βόλφγκανγκ  Σόιμπλε που αναγκάστηκε να πρωτοστατήσει σε αυτή την απόφαση. Παρά τους αρχικούς λεονταρισμούς, το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος προσγείωσε ανωμάλως το ευρωιερατείο.

Το μέλλον της Ε.Ε. θα είναι το κύριο θέμα στην ατζέντα της Συνόδου Κορυφής στην Μπρατισλάβα στις 16 Σεπτεμβρίου, αλλά είναι αμφίβολο αν οι Ευρωπαίοι ηγέτες είναι σε θέση να πάρουν τις δραστικές αποφάσεις που μπορούν να προσδώσουν μια νέα δυναμική στο ενοποιητικό εγχείρημα. Οι συμφωνίες στον ελάχιστο κοινό παρονομαστή το μόνο που εξασφαλίζουν είναι η συνέχιση της χαμηλής πτήσης που συντηρεί την κρίση. Στις 22 Αυγούστου ο Ματέο Ρέντσι υποδέχτηκε σε ιταλικό αεροπλανοφόρο τον Φρανσουά Ολάντ και την Ανγκελα Μέρκελ σε μια προσπάθεια να στείλουν το μήνυμα ότι η Ευρώπη παραμένει ενωμένη και δυνατή. Τα προβλήματα, ωστόσο, είναι τόσο πολλά και τόσο οξυμένα που δεν αντιμετωπίζονται με διακηρύξεις.

Το γεγονός ότι και ο Γάλλος πρόεδρος και η Γερμανίδα καγκελάριος έχουν το 2017 κρίσιμες εκλογικές μάχες δεν τους αφήνει και πολλά περιθώρια για τολμηρές κινήσεις. Πολύ περισσότερο που οι επί της ουσίας διαφορές στους κόλπους της Ε.Ε. μοιάζουν ολοένα πιο αγεφύρωτες. Σε αυτό το περιβάλλον ο Αλέξης Τσίπρας επιχειρεί να συγκροτήσει ένα μέτωπο των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου εναντίον της λιτότητας. 

Οι συνθήκες είναι σχετικά ευνοϊκές, αν και θα ήταν επιπόλαιο να προεξοφλήσει κανείς ότι το αποτέλεσμα της συνόδου της Αθήνας θα είναι κάτι περισσότερο από μια εκδήλωση θετικών προθέσεων. Ο Ιταλός πρωθυπουργός έχει κουραστεί να λέει σε κάθε ευκαιρία και σε όλους τους τόνους ότι για να επιβιώσει η Ευρωζώνη πρέπει να αλλάξει οικονομικό δόγμα. Οι εκκλήσεις του, όμως, για χαλάρωση της λιτότητας δεν βρίσκουν ανταπόκριση στο Βερολίνο και ο ίδιος, τουλάχιστον προσώρας, δεν έδειχνε έτοιμος να προχωρήσει πέρα από τις εκκλήσεις. Το γεγονός ότι το δίδυμο Μέρκελ - Σόιμπλε έδειξε κάποια σημάδια ευελιξίας μετά το Brexit δεν προεξοφλεί καθόλου ότι είναι διατεθειμένο να αλλάξει γραμμή πλεύσης.

Το δημοψήφισμα Ρέντσι

Από την άλλη πλευρά, ο Ματέο Ρέντσι βλέπει τα πολιτικά του περιθώρια να στενεύουν. Το ενδεχόμενο να χάσει το επικείμενο δημοψήφισμα, το οποίο ο ίδιος έχει προκηρύξει, δεν είναι καθόλου απίθανο. Αυτό σημαίνει ότι έχει ζωτική πολιτική ανάγκη από δραστικές κινήσεις για να αλλάξει το βαρύ κλίμα στην Ιταλία που έχει οδηγήσει το Κίνημα Πέντε Αστέρων του Μπέπε Γκρίλο να διεκδικεί την πρώτη θέση των δημοσκοπήσεων. Η σύνοδος της Αθήνας τού προσφέρει μια ευκαιρία, υπό την προϋπόθεση ότι θα συμπράξει μαζί του ο Ολάντ. Εκεί βρίσκεται το κλειδί, και στο Μαξίμου το γνωρίζουν. Η εκ των προτέρων υποστήριξη που θα έχει ο Τσίπρας από τον Πορτογάλο ομόλογό του Αντόνιο Κόστα δεν αρκεί για να συγκροτηθεί πραγματικά ένα μέτωπο πίεσης στο εσωτερικό της Ευρωζώνης.

Ο Ολάντ συμφωνεί με τη χαλάρωση της λιτότητας. Είναι αμφίβολο, όμως, αν για να την προωθήσει θα τολμήσει να αντιπαρατεθεί στο Βερολίνο, παρότι η δημοτικότητα της Μέρκελ είναι στα κατώτερα επίπεδα. Αν και στη Γαλλία πολλοί δυσφορούν με τη μετατόπιση του κέντρου βάρος προς τη Γερμανία, το Παρίσι διστάζει να διακινδυνεύσει μια ανοιχτή αντιπαράθεση. Στην Αθήνα ελπίζουν για το καλύτερο αποτέλεσμα, έχοντας συνείδηση πως, αν καταστεί δυνατή η συγκρότηση ενός τέτοιου μετώπου, το ελληνικό πρόβλημα θα ενταχθεί σε ένα ευρύτερο πλαίσιο. Σύμφωνα με κυβερνητική πηγή, «έχει κρίσιμη σημασία όχι μόνο να ικανοποιήσουμε το γρηγορότερο τα προαπαιτούμενα που εκκρεμούν από την πρώτη αξιολόγηση, αλλά και να ολοκληρώσουμε τη δεύτερη. Δεν πρέπει να δώσουμε προσχήματα σε όσους θα προσπαθήσουν να βάλουν τρικλοποδιά στην αναδιάρθρωση του χρέους».

Αυτός είναι ο λόγος που η επιστολή των επιτρόπων Βάλντις Ντομπρόβσκις, Πιερ Μοσκοβισί και Μαριάν Τίσεν για την παραπομπή του Ανδρέα Γεωργίου προκάλεσε όχι μόνο δυσφορία για την ωμή παρέμβαση, αλλά και ανησυχία στο Μαξίμου. Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, αποφασίστηκε η κυβέρνηση να οχυρωθεί πίσω από την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης και να κρατήσει αποστάσεις, με το επιχείρημα ότι η υπόθεση δεν την αφορά. Ταυτοχρόνως, ελήφθη απόφαση να εκφραστεί και δυσαρέσκεια για την παρέμβαση. Σε αυτό ακριβώς το πνεύμα κινήθηκε η απάντηση του Ευκλείδη Τσακαλώτου. 

Στη συνάντηση, όμως, που είχε ο ίδιος λίγες ημέρες αργότερα με τον επίτροπο Πιέρ Μοσκοβισί πήρε το μήνυμα ότι σύσσωμο το ευρωιερατείο είναι αποφασισμένο να τραβήξει το σκοινί. Οπως μας είπε κυβερνητικός παράγοντας, «ξέρουμε πως ο Γεωργίου έδρασε με τις ευλογίες, εάν όχι με τις εντολές, των δανειστών. Γι’ αυτό και προσπαθούν να τον προστατεύσουν. Εάν καταδικαστεί, θα δημιουργηθεί αρνητικό προηγούμενο. Ο επόμενος που θα κληθεί να παίξει τον ρόλο που θέλουν οι δανειστές θα το σκεφτεί πολύ πριν πει το ‘‘ναι’’. Γι’ αυτό και επιβάλλουν καθεστώς ασυλίας για τους ανθρώπους τους. Μόνο που για την περίπτωση Γεωργίου, η σφαίρα έχει φύγει από την κάννη».

Οταν του ζήτησα να διευκρινίσει τι σημαίνει αυτό, ήταν σαφής: «Η παραπομπή Γεωργίου μας βολεύει πολιτικά, επειδή βάζει σφήνα στο εσωτερικό της Ν.Δ., αλλά και επειδή ανταποκρίνεται στο δημόσιο αίσθημα. Μας εκβίασαν να αναγνωρίσουμε τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, λες και είχαμε θέσει ζήτημα ανατροπής του προγράμματος. Ο Χουλιαράκης τα αναγνώρισε στη Βουλή. Και λοιπόν; Η παραπομπή του Γεωργίου θα σταματήσει;». Ο συνομιλητής μας φαίνεται πως έχει δίκιο, αν κρίνουμε από την προχθεσινή δήλωση Γερούν Ντάισελμπλουμ. Ο πρόεδρος του Eurogroup είπε ότι η δίωξη Γεωργίου είναι μεγάλο λάθος, αλλά έσπευσε να ξεκαθαρίσει ότι δεν πρόκειται να εκτροχιάσει το ελληνικό πρόγραμμα.

Ενόχληση για Γεωργίου

Πηγή στις Βρυξέλλες που ρωτήσαμε σχετικά μας αποκάλυψε: «Στην Κομισιόν, και όχι μόνο, έχουν ενοχληθεί πολύ από το ξανάνοιγμα της υπόθεσης Γεωργίου. Συνειδητοποιούν, όμως, ότι δεν μπορούν να κάνουν πολλά πράγματα για να τον προστατεύσουν. Απαίτησαν από την Αθήνα να αναγνωρίσει την αναθεώρηση του ελλείμματος και αυτή ανταποκρίθηκε. Το μόνο που μπορούν να κάνουν περισσότερο είναι να της ασκήσουν παρασκηνιακή πίεση για να πέσει ο Γεωργίου στα μαλακά». Για τον Τσίπρα και το επιτελείο του έχει κρίσιμη σημασία να περάσει στην κοινή γνώμη ότι σιγά-σιγά η οικονομία σταθεροποιείται και εισέρχεται σε τροχιά ανάπτυξης. Η καλλιέργεια θετικών προσδοκιών, όμως, προσκρούει στην εξαιρετικά δύσκολη πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν τα μικρομεσαία στρώματα, από τα οποία και αντλεί ψήφους ο ΣΥΡΙΖΑ.

Στο πλαίσιο αυτό, αλλά και για ουσιαστικούς λόγους, η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους προσλαμβάνει κρίσιμη οικονομική και πολιτική σημασία. Η έκφραση ικανοποίησης από την Κριστίν Λαγκάρντ για την προώθηση των ιδιωτικοποιήσεων, αλλά κυρίως η δήλωσή της ότι το ΔΝΤ δεν πρόκειται να συμμετάσχει στο ελληνικό πρόγραμμα εάν δεν αναδιαρθρωθεί το χρέος, εκ των πραγμάτων, ενισχύει τη σχετική διεκδίκηση της Αθήνας.

Οι μήνες που μεσολαβούν μέχρι το τέλος της χρονιάς θα είναι κρίσιμοι. Αν και το Βερολίνο είναι αρνητικό όσον αφορά τη λήψη απόφασης σε αυτό το διάστημα για την αναδιάρθρωση του χρέους, είναι εγκλωβισμένο στη δική του αντίφαση. Η συμμετοχή του ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα είχε τεθεί ως όρος για την έγκριση των δανειακών συμβάσεων από το γερμανικό Κοινοβούλιο και όχι μόνο. Ως εκ τούτου μια οριστική άρνηση εκ μέρους του Ταμείου πιθανόν να αναζωπυρώσει το ελληνικό πρόβλημα χωρίς ευθύνη της Αθήνας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη σταθερότητα της πολλαπλά δοκιμαζόμενης Ευρωζώνης.