Παν. Μπουσμπουρέλης

Μεγαλύτερη ύφεση στο β' τρίμηνο, πτώση εξαγωγών και λιανεμπορίου. Δεν χρειάζονται περισσότερα. Οι επιφυλάξεις είχαν βέβαια αρχίσει να διατυπώνονται από την πορεία της πρώτης αξιολόγησης, οπότε φάνηκε να επικρατεί η γραμμή της υπερφορολόγησης και της υπερβολικής αύξησης των εισφορών στις διαπραγματεύσεις που εξέφρασαν κυρίως οι κύριοι Σταθάκης και Κατρούγκαλος. Σε συνδυασμό με την αδυναμία των τραπεζών στη διαχείριση των κόκκινων δανείων αλλά και την έλλειψη πλαισίου που μπορεί να προστατεύσει στελέχη από τα κουρέματα δανείων, το κλίμα παραμένει επισφαλές και διερωτάται κανείς τι θα γίνει ακόμα και αν ολοκληρωθεί η δεύτερη αξιολόγηση. Ολα τα στοιχεία πλην της εκτέλεσης του Προϋπολογισμού, όπου παρά τη συνεχή γκρίνια για τα έσοδα τελικά τα αποτελέσματα παραμένουν υψηλότερα των στόχων, είναι αποκαρδιωτικά στην οικονομία, ακόμα και για εκείνους που έχουν αντιμετωπίσει καλοπροαίρετα το κυβερνητικό σχήμα.

Κατά την άποψή μου, φταίει, πέραν της περιόδου Βαρουφάκη, η αρχιτεκτονική του τρίτου μνημονίου που επιχείρησε να αντιστοιχήσει τη θεωρητική πολιτική έκφραση του ΣΥΡΙΖΑ με τον σχεδιασμό της οικονομικής πολιτικής. Σε μια οικονομία, όμως, με τα βαθιά προβλήματα της ελληνικής, με πιστωτές οι οποίοι υπογράφουν ό,τι τους δώσεις αρκεί να προτάσσεται με κάποιον τρόπο η δημοσιονομική προσαρμογή, χωρίς να αντιλαμβάνονται για πολλοστή φορά τους διαφαινόμενους φαύλους κύκλους, το μοντέλο του τρίτου μνημονίου κινδυνεύει να καταρρεύσει. Κι εκεί μπορεί τελικά να αποκτήσουν επιχειρήματα όσοι προβλέπουν την κόπωση των εσόδων και τον κόφτη στο βάθος.

Και επειδή πλέον το Grexit τείνει να αποτελέσει ξεπερασμένη κινδυνολογία, ο νέος διαφαινόμενος κίνδυνος είναι η στασιμοποίηση με απειλητικά μεγέθη για την κοινωνία εντός του ευρώ για χρόνια. Ποιά είναι αυτά; Χαμηλές αμοιβές, ανεργία, χαμηλές συντάξεις. Αυτό αποτελεί και τον υπαρκτό κίνδυνο αποσάθρωσης της εκλογικής βάσης του ΣΥΡΙΖΑ. Δεν ξέρω τι θα ακουστεί στη Θεσσαλονίκη, όμως αν το κλίμα δεν αλλάξει και δεν αρχίσει να αποκαθίσταται η εμπιστοσύνη στην οικονομία, επενδύσεις σοβαρές και επιστροφή κεφαλαίων στις τράπεζες δεν μπορούν να γίνουν.

Η ελληνική οικονομία δεν θα ανακάμψει με τη βοήθεια των πιστωτών. Ηδη έχουν κάνει και συνεχίζουν να κάνουν λάθη, καθώς κατέληξαν και πριν από μήνες σε πολιτικές που εκ των πραγμάτων και φοιτητές ακόμα θα αντιλαμβάνονταν ότι εξαντλούν τα όρια μιας οικονομίας που πέρα από το ρεκόρ χρέους έχει και ρεκόρ ύφεσης. Το σύνολο του ελληνικού προγράμματος ίσως τελικά αποτελέσει μελλοντικά, όπως συχνά γίνεται στην ιστορία της οικονομικής επιστήμης, την αφορμή για ανατροπές σε σχέση με επιλογές που έχουν να κάνουν με κρατούσες αντιλήψεις, κυρίως σε επίπεδο πιστωτών. Μια τέτοια δεν ήταν και η κατάληξη του PSI, που σήμανε τελικά καθαρό όφελος μόλις 50 δισ. για το χρέος και παράλληλα την οριστική έξοδο των ελληνικών τραπεζών από τις αγορές, τον εκμηδενισμό της ρευστότητας, τον εκτροχιασμό των κόκκινων δανείων και τη διάλυση των Ταμείων;

Εκτός αυτών, τώρα έχουμε δύο νέα ανησυχητικά στοιχεία. Το πρώτο έχει να κάνει με το θολό τοπίο που επικρατεί σε σχέση με τον χρόνο έναρξης της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους. Και το δεύτερο με τη διαφαινόμενη αναβολή ένταξης των ελληνικών ομολόγων στο πρόγραμμα της ΕΚΤ, που θα σημάνει παρατεινόμενο πρόβλημα ρευστότητας.

Κάποιος θα πρέπει να ακούσει περισσότερο τις προτάσεις των επιτυχημένων επιχειρηματικών μοντέλων, εγχώριων και διεθνών, με γνώμονα την ανάπτυξη και την απασχόληση. Και να πάρει το θάρρος να κάνει κι άλλες πολλές αναπροσαρμογές. Με τα σούρτα-φέρτα στα Eurogroup προκοπή δεν θα έρθει. Πάρα μόνο θα εξακολουθήσει η ίδια δοκιμασία χωρίς τέλος.