Νίκος Φελέκης

Στον πανδαμάτορα χρόνο επενδύει ο πρωθυπουργός τις ελπίδες του για μεταστροφή του δυσμενούς, για την κυβέρνησή του, κλίματος. Η συμφωνία για το χρέος και τη μεταμνημονιακή εποπτεία μπορεί να μην είναι η καλύτερη δυνατή και αυτή που θα ήθελε, όμως άμεσα δεν του δημιουργεί και προβλήματα που θα καθιστούσαν ανυπόφορη -έως και αδύνατη- τη συνέχιση της διακυβέρνησης από τον συνεταιρισμό των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛ.

Με ευθύνη πρωτίστως της Γερμανίας, η επίλυση του ελληνικού προβλήματος πήρε μία ακόμη αναβολή. «Στο Eurogroup κλώτσησαν το τενεκεδάκι του χρέους λίγο πιο πέρα, για μερικά ακόμη χρόνια. Τώρα το έσπρωξαν για το '22. Οπως είχαν κάνει το '15 για το '18 και πιο πριν το '12 για το '15. Αντί για οριστική διευθέτηση είχαμε, για μια ακόμη φορά, επιδιόρθωση. Λύση σοβαρή και ριζική δεν υπάρχει. Και δεν πρόκειται να υπάρξει στο προβλεπτό μέλλον. Οσο η χώρα παραμένει προβληματική, η εκκρεμότητα θα συνεχίζεται και θα συνεχίζεται και θα συνεχίζεται. Οπως η Duracell, έτσι θα είναι και το ελληνικό χρέος», μας λέει διακεκριμένο πολιτικό στέλεχος της αντιπολίτευσης που στο παρελθόν έχει χειριστεί από θέση (υπουργικής) ευθύνης τα θέματα της οικονομίας. 

Κοινωνική δυσαρέσκεια

Θα συνεχίζεται όμως πυροδοτώντας -κάθε φορά που θα χρειάζεται να ληφθούν και νέα μέτρα- πολιτικές εντάσεις και κοινωνική δυσαρέσκεια. Αυτό είναι κάτι που ο Αλέξης Τσίπρας και οι στενοί του συνεργάτες το γνωρίζουν πολύ καλά, επειδή όμως τα προβλεπόμενα της συμφωνίας εκτείνονται πέραν του χρόνου διακυβέρνησης από τους ίδιους, προτιμούν, στο όνομα της επικοινωνίας, να υπερτονίζουν τα θετικά του Eurogroup και όχι τις μακροχρόνιες δεσμεύσεις που αναλαμβάνονται - και φυσικά τις μεσομακροπρόθεσμες παρενέργειες που αναπόφευκτα θα εμφανιστούν. Επιπροσθέτως, στο Μαξίμου θεωρούν ότι η απόφαση των Βρυξελλών, για τα μνημόνια και το χρέος, τους παρέχει την ευκαιρία να καλύψουν σε επίπεδο πολιτικής ρητορικής τις αντιδράσεις που προκάλεσε η Συμφωνία των Πρεσπών για το Μακεδονικό. Αυτός άλλωστε ήταν και ο λόγος για την πανηγυρική συνάθροιση στο Ζάππειο την Παρασκευή. Ο Αλέξης Τσίπρας με την ομιλία του στους βουλευτές των ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝ.ΕΛ. θέλησε να στείλει το μήνυμα ότι η κυβερνητική πλειοψηφία, παρά τα φαινόμενα διάλυσης που εμφανίζει το κόμμα του Πάνου Καμμένου, παραμένει συμπαγής.

Βεβαίως, κάποιοι υποστηρίζουν ότι η διατήρηση της κυβερνητικής πλειοψηφίας εφεξής δεν εξαρτάται από την επιθυμία του πρωθυπουργού και του υπουργού Αμυνας, που ηγείται των ΑΝ.ΕΛ., να παραμείνουν μαζί μέχρι και τις εκλογές. Η περικοπή των συντάξεων, εάν δεν αποτραπεί, η ιδιωτικοποίηση δημόσιων εταιρειών όπως η ΔΕΗ, η κύρωση της συμφωνίας για το Μακεδονικό σε συνδυασμό με τυχόν αρνητικές εξελίξεις στο Προσφυγικό-Μεταναστευτικό και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις μπορούν να δοκιμάσουν τις αντοχές ορισμένων βουλευτών της συμπολίτευσης. Επίσης, δεν θα πρέπει να αποκλειστεί η πιθανότητα να έχουμε επιπλέον εύφλεκτη εθνική ύλη στην πολιτική αντιπαράθεση, που μπορεί να «κάψει» και την κυβερνητική συνοχή εάν το κλείσιμο του «αλβανικού μετώπου», που επαγγέλλεται ο ΥΠΕΞ Νίκος Κοτζιάς, γίνει με πρόνοιες που θα προκαλέσουν διχασμό στον πολιτικό κόσμο και την κοινωνία αντίστοιχο με αυτόν του Μακεδονικού.

Μπούμερανγκ

Το επιπλέον πρόβλημα για την κυβέρνηση είναι το άσχημο κλίμα που διαμορφώνεται στην κοινωνία από τις αποδοκιμασίες των κυβερνητικών στελεχών. Ασχέτως του αν αυτές είναι καθοδηγούμενες, όπως υποστηρίζει το Μαξίμου, ή αυθόρμητες, όπως διατείνεται η αντιπολίτευση, το πρόβλημα είναι σοβαρό. Οχι μόνο για την κυβέρνηση, αλλά συνολικά για το πολιτικό σύστημα και τον δημόσιο βίο, καθώς τα συνθήματα για «προδότες πολιτικούς», «εθνικούς μειοδότες» και «κρεμάλες» τους μόνους που ευνοούν είναι τους ακραίους, και ιδιαίτερα τους ρέποντες προς τον αυταρχισμό, τον ρατσισμό και τον φασισμό. «Σήμερα μπορεί να βλάπτεται η κυβέρνηση Τσίπρα, όμως επειδή το κλίμα αυτό μόνο τέρατα μπορεί να γεννήσει, είναι πολύ ισχυρή η πιθανότητα αύριο να πλήξει και την επόμενη κυβέρνηση, της οποίας βασίμως εικάζεται ότι θα ηγείται ο Κυριάκος Μητσοτάκης», μας λέει προβεβλημένο στέλεχος της Κουμουνδούρου το οποίο ανήκει στην κατηγορία των «πασοκογενών». Δεν συμφωνεί όμως με πρώην υπουργό του ΠΑΣΟΚ, ο οποίος υποστηρίζει: «Ο Τσίπρας έσπειρε ανέμους και θερίζει θύελλες. Αυτά που έκανε στην κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου, και μάλιστα μαζί με τους Χρυσαυγίτες του Μιχαλολιάκου, τώρα τα λούζεται. Οι Αγανακτισμένοι επιστρέφουν. Και αγανακτούν σε βάρος του. Μπορεί να μην είναι το μνημόνιο, είναι όμως το Μακεδονικό που δεν επιτρέπει στους βουλευτές και τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ να κυκλοφορήσουν, ιδίως στην επαρχία, ελεύθερα και χωρίς να κινδυνεύσει η σωματική τους ακεραιότητα».

Δεν ανησυχούν

Το στενό επιτελείο του πρωθυπουργού, παρά τα όσα επικριτικά λέει για την αξιωματική αντιπολίτευση, δεν ανησυχεί ιδιαίτερα για τις εκδηλώσεις αποδοκιμασίας υπουργών και βουλευτών της συμπολίτευσης. Και οι λόγοι είναι πολλοί.

Πρώτον, επισήμως κανένα κόμμα δεν στηρίζει το... ξέσπασμα της βίας για το Μακεδονικό. Δεύτερον, η Χρυσή Αυγή, μέλη της οποίας πρωτοστατούν σε κάποιες φασαρίες, είναι ξεδοντιασμένη. Μετά το φασιστικό παραλήρημα του Κωνσταντίνου Μπαρμπαρούση στη Βουλή και με τον πέλεκυ της Δικαιοσύνης να επικρέμαται επί των κεφαλών της ηγεσίας της το μόνο που της επιτρέπεται να κάνει είναι, όπως μας λέει υπουργός, «να κάθεται στ’ αυγά της και φρόνιμα». Τρίτον, οι αντιδράσεις του ΚΚΕ είναι υπό τον απόλυτο έλεγχο και την περιφρούρηση του Περισσού, οπότε δεν μπορούν, παρά τα λεγόμενα του «Ριζοσπάστη», «να γίνουν το λαϊκό ποτάμι που θα πνίξει την αμερικανόδουλη κυβέρνηση της ψευτοαριστεράς».

Τέταρτον, στην κουλτούρα της Ν.Δ. δεν είναι το πεζοδρόμιο και οι λαϊκές κινητοποιήσεις, αλλά η πολιτική διαχείριση των αποδοκιμασιών μέσω των μηχανισμών θεσμικής αντιπαράθεσης.

Πέμπτον, ο ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος είχε δώσει τη νομιμότητα και τη μαζικότητα στις ριζοσπαστικές έως ακραίες συνιστώσες του για να φουντώσει το κίνημα των Αγανακτισμένων για τα μνημόνια, τώρα βρίσκεται στην εξουσία, με αποτέλεσμα οι παλαιές συνιστώσες να έχουν αφυδατωθεί, ενώ πολλά από τα μέλη αυτών των οργανώσεων, έχοντας καταλάβει θέσεις στον κρατικό μηχανισμό, πήραν μεταγραφή από το στρατόπεδο της επανάστασης σε εκείνο της υπευθυνότητας.

Και έκτον, επειδή το πάλαι ποτέ κραταιό ΠΑΣΟΚ, που είχε κάνει τον πατριωτισμό λάβαρο της ύπαρξής του, δεν βρίσκεται στο κέντρο των εξελίξεων, ενώ ως Κίνημα Αλλαγής διχάζεται και για τη θέση που πρέπει να λάβει έναντι της Συμφωνίας των Πρεσπών.  Ο σοβαρότερος όμως λόγος είναι επειδή ο Τσίπρας και το στενό του επιτελείο γνωρίζουν ότι οι οικονομικές, κοινωνικές και επιστημονικές ελίτ της χώρας, καθώς και οι άνθρωποι της φιλελεύθερης Κεντροδεξιάς, του μεταρρυθμιστικού Κέντρου και της Ανανεωτικής Αριστεράς μπορεί να έχουν επιμέρους επιφυλάξεις, αλλά ουσιαστικά συμφωνούν με τον συμβιβασμό στο Μακεδονικό, ενώ ανυπομονούσαν να τελειώσουν οι αξιολογήσεις και η ασφυκτική μνημονιακή επιτροπεία προκειμένου η οικονομία και η κοινωνία να επανέλθουν σε ρυθμούς κανονικότητας. Και μαζί μ’ αυτούς η Ευρωπαϊκή Ενωση, οι ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ, οι αγορές και τα διεθνή μέσα ενημέρωσης.

Οι ψηφοφόροι

Βεβαίως, τα ανωτέρω μπορεί να του παρέχουν ασφάλεια από τους πολυποίκιλους εξουσιαστικούς μηχανισμούς, όμως τον αφήνουν εκτεθειμένο στις διαμαρτυρίες και τη δυσαρέσκεια του λαϊκού παράγοντα. Ο κίνδυνος για τον Τσίπρα και την κυβέρνησή του είναι πως πλέον βρίσκεται σε απόσταση και σε αρκετές περιπτώσεις και σε ευθεία σύγκρουση με τον λαϊκό κόσμο και τα μεσαία στρώματα που συνέδραμαν αποφασιστικά για να αναρριχηθεί στην εξουσία ο ΣΥΡΙΖΑ. Η επίλυση του Μακεδονικού, μαζί με την έξοδο από τα μνημόνια και τη συνταγματική αναθεώρηση που θα βάλει μπροστά από το φθινόπωρο, δεν συγκροτεί ελκυστικό αφήγημα για να κερδίσει εκ νέου τις εκλογές. Μπορεί να συγκρατήσει κάποιες, λίαν ικανοποιητικές ίσως για την προκυβερνητική του ιστορία, δυνάμεις, όμως εάν οι ψηφοφόροι προσερχόμενοι στις κάλπες δεν έχουν αισθανθεί βελτίωση στην τσέπη και τη ζωή τους, θα προτιμήσουν μάλλον τον Κυριάκο Μητσοτάκη για να διαχειριστεί τις τύχες τους. 

Και λέμε τον Μητσοτάκη επειδή η αξιωματική αντιπολίτευση, σε αντίθεση με τα άλλα κόμματα, μάλλον εξέρχεται ενισχυμένη από τη στάση της στο Μακεδονικό. Μπορεί να είναι υποκριτική και να μη συνάδει με τις φιλελεύθερες ιδέες, περιλαμβανομένου και του παρελθόντος του αρχηγού της, όμως η επιλογή του Κυριάκου να ταυτιστεί με τη ρητορική της Λαϊκής Δεξιάς και να συμπορευτεί με τον Αντώνη Σαμαρά -και όχι με την αδελφή του Ντόρα Μπακογιάννη και τον αείμνηστο πατέρα του στη διαχείριση της διαφοράς με τα Σκόπια- τον ωφέλησε, αφού επανασύνδεσε την ηγεσία της Ν.Δ. με τη λαϊκή και κομματική της βάση - και πρωτίστως στη Μακεδονία. Πλέον, ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν είναι το «φιλελεύθερο ξένο σώμα» στη δεξιά παράταξη, αλλά ο αρχηγός που την ενοποιεί. Δεν είναι ο εκφραστής των Μητσοτάκηδων -που η αλήθεια είναι ότι ποτέ δεν συνδέθηκαν με κάποιο εθνικοπατριωτικό ζήτημα- σε μια παράταξη όπου οι καραμανλικοί και οι σαμαρικοί δίνουν τον τόνο και αποτελούν την πλειοψηφία, αλλά ο φιλελεύθερος πολιτικός που μετακινήθηκε προς τα δεξιά για να αντιμετωπίσει την (έστω υπό διαρκείς μεταμορφώσεις) Αριστερά. Βεβαίως, η υιοθέτηση της φουστανέλας ως ενδύματος της συντηρητικής παράταξης, αντί για το ευρωπαϊκό κουστούμι που προτιμούσαν ανέκαθεν οι φιλελεύθεροι και κεντροδεξιοί παράγοντας της Ν.Δ., δυσκολεύει τη διείσδυση στον κεντρώο χώρο, όμως εκτίμηση του Κυριάκου Μητσοτάκη και των συνεργατών του είναι πως το κυρίαρχο στοιχείο της εκλογικής προτίμησης της Ν.Δ. δεν θα είναι τόσο η στάση της στο Μακεδονικό όσο η απομάκρυνση των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛ. από την κυβέρνηση. 

Γι’ αυτό και πιστεύουν ότι η γραβάτα που φόρεσε ο Τσίπρας προκειμένου να δείξει ότι έβγαλε, όπως είχε υποσχεθεί, τη χώρα από τα μνημόνια, αλλά και για να προκαλέσει αντίστιξη ανάμεσα στον ίδιο, με τον ευρωπαϊκό λαιμοδέτη, και τον φουστανελοφόρο Μητσοτάκη «θα αποβεί η κρεμάλα του Τσίπρα στις εκλογές».

Οι απώλειες

Η Ν.Δ. μπορεί να μην έχει επιπτώσεις στη συνοχή της, όπως και το ΚΚΕ, από τη στάση της στο Μακεδονικό, όμως τα άλλα κοινοβουλευτικά κόμματα υφίστανται απώλειες. Εκτός από τους ΑΝ.ΕΛ. που εισήλθαν σε φάση διάλυσης και τη Χρυσή Αυγή που είδε να μειώνεται κατά έναν ακόμη βουλευτή η δύναμή της, το μεγαλύτερο πρόβλημα το αντιμετωπίζει το Κίνημα Αλλαγής, το οποίο λίγους μόνο μήνες μετά την εκλογή αρχηγού και το ιδρυτικό του συνέδριο θα ζήσει και την πρώτη του διάσπαση. Το Ποτάμι είναι θέμα λίγου χρόνου να αποχωρήσει από το ΚΙΝ.ΑΛ. Η Φώφη και ο Σταύρος θα χωρίσουν τα τσανάκια τους. Ακόμη κι αν κάποιοι από τα στελέχη του δεν θέλουν τη διάσπαση, η φορά των πραγμάτων τούς οδηγεί εκτός του σχήματος της Κεντροαριστεράς. Μάλιστα εάν οι δύο βουλευτές (Γιώργος Αμυράς και Γρηγόρης Ψαριανός) που δήλωσαν ότι δεν θέλουν να έχουν σχέση με το ΚΙΝΑΛ αποχωρήσουν από το Ποτάμι, τότε ο Σταύρος παύει να είναι επικεφαλής Κοινοβουλευτικής Ομάδας, αφού το Ποτάμι μένει με τέσσερις βουλευτές και κατά συνέπεια δεν εκπληρώνει την προϋπόθεση του Κανονισμού της Βουλής, ο οποίος θέτει ως ελάχιστο όριο αναγνώρισης ενός κόμματος ως Κοινοβουλευτικής Ομάδας την υποστήριξη από τουλάχιστον πέντε βουλευτές. Ο Σταύρος και ορισμένοι από τους στενούς του συνεργάτες στο Ποτάμι θα προσπαθήσουν, λένε οι πληροφορίες, να ηγηθούν μιας νέας προσπάθειας δημιουργίας κόμματος στον χώρο του Κέντρου πιθανώς σε συνεργασία με την ομάδα των Αννας Διαμαντοπούλου - Γιώργου Φλωρίδη και άλλες προσωπικότητες και συλλογικότητες που έχουν αναφορά στο λεγόμενο Ευρωπαϊκό και Μεταρρυθμιστικό Κέντρο. Το πιθανότερο είναι να αποτύχουν, ενώ διερευνάται η πιθανότητα να ενταχθεί το Ποτάμι στη λίστα Μακρόν για τις ευρωεκλογές προκειμένου ο Σταύρος ή κάποιος άλλος να εκλεγεί στο Ευρωκοινοβούλιο...