Νίκος Φελέκης

Οι συνεργάτες του πρωθυπουργού, αλλά και όσοι συνομιλούν μαζί του είναι κατηγορηματικοί: θέλει να κλείσει πάση θυσία η αξιολόγηση. Και αυτή είναι η εντολή που έχει δώσει στους Ευκλείδη Τσακαλώτο, Γιώργο Χουλιαράκη και σε όσους κυβερνητικούς αξιωματούχους εμπλέκονται, εκ της θέσεώς τους, στις διαπραγματεύσεις με το κουαρτέτο. 

Το άριστο θα ήταν να κλείσει στις 20 Μαρτίου, όμως στο Μαξίμου γνωρίζουν ότι αυτό μάλλον δεν είναι κατορθωτό, καθώς, όπως λένε, «οι εκπρόσωποι των θεσμών είναι γραφειοκράτες και εξοργιστικά σχολαστικοί». Παραλείπουν βεβαίως να πουν ότι η καθυστέρηση οφείλεται και στις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η κυβέρνηση να αποδεχθεί μείωση, και μάλιστα σημαντική, του αφορολόγητου και περικοπή συντάξεων. Σε κάθε περίπτωση, ακόμη κι αν η αξιολόγηση δεν κλείσει στο επόμενο 15θήμερο, στα ηγετικά κλιμάκια της κυβερνήσεως υπάρχει αισιοδοξία ότι αυτό θα γίνει, τουλάχιστον σε τεχνικό επίπεδο, πριν από το Πάσχα. 

Υπάρχουν πάντως βουλευτές -που τυγχάνει να είναι και υψηλόβαθμα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ- οι οποίοι υποστηρίζουν ότι αφ’ ης στιγμής υπάρχει περιθώριο μέχρι και τον Ιούλιο για να κλείσει η αξιολόγηση, ενδεχομένως είναι σκόπιμο να υπάρξει μεν συμφωνία σε τεχνικό επίπεδο, αλλά να παραμείνει ανοιχτό το συνολικό πακέτο μέχρι και το αποτέλεσμα των εκλογών στη Γαλλία. Και τούτο επειδή εάν κερδίσει η Μαρίν Λεπέν, θα είναι εντελώς άλλα τα δεδομένα. Οχι μόνον για την Ε.Ε. και το ευρώ, αλλά και επειδή το κλίμα θα επηρεάσει καθοριστικά τις γερμανικές εκλογές, αλλά και τις συζητήσεις για το ελληνικό πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής και τη βιωσιμότητας του χρέους. 

Οι συνεργάτες του Αλέξη Τσίπρα που παρακολουθούν σε καθημερινή βάση την εξέλιξη των δημοσκοπήσεων στις ευρωπαϊκές χώρες που έχουν εκλογές αντιλέγουν ότι η Λεπέν αποκλείεται να κερδίσει, οπότε είναι λάθος η αναμονή. Η τελευταία δημοσκόπηση τη δείχνει να προηγείται με 27% έναντι 22,5% του Εμανουέλ Μακρόν στον πρώτο γύρο, αλλά στον δεύτερο χάνει με 40% έναντι 60% του αντιπάλου της. Στον πρώτο γύρο ο κεντροδεξιός Φρανσουά Φιγιόν παίρνει 19,5%, ο σοσιαλιστής Μπενουά Αμόν 14%, ο αριστερός Ζαν-Λικ Μελανσόν 11,5%, ενώ οι υπόλοιποι 5,5%. Το κυριότερο, η καθυστέρηση δεν ωφελεί την κυβέρνηση και σίγουρα βλάπτει τη χώρα, καθώς διαιωνίζεται το κλίμα αβεβαιότητας, που είναι καταστροφικό για την πραγματική οικονομία, την προσέλκυση επενδύσεων και την επιζητούμενη ανάπτυξη.

Επιπροσθέτως, οι στενοί συνεργάτες του πρωθυπουργού θεωρούν ότι, σε αντίθεση με ό,τι γράφεται και λέγεται, κανένα μέτρο δεν θα εφαρμοστεί το 2018. Ολα, λένε, θα είναι για μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος (Αύγουστος 2018) και θα αρχίσουν να ισχύουν το μεν αφορολόγητο από την 1/1/2019, οι δε περικοπές στις συντάξεις από το 2020, αφού για την πενταετία 2021-2025 θα υπάρξουν περικοπές 1,4 δισ. ευρώ. Αυτός είναι και ο λόγος που το επιτελείο του Μαξίμου αφενός θεωρεί ότι δεν θα υπάρξει πρόβλημα στην ψήφιση των μέτρων από τη Βουλή και αφετέρου στέλνει το μήνυμα ότι «οι εκλογές το νωρίτερο θα γίνουν το φθινόπωρο του 2018», ενώ σχεδιάζει να εκμεταλλευτεί την ένταξη, πριν από την έλευση του θέρους, στο Πρόγραμμα Ποσοτικής Χαλάρωσης (QE) προκειμένου η κυβέρνηση τον Σεπτέμβριο - Οκτώβριο να βγει δοκιμαστικά στις αγορές για δανεισμό 1-1,5 δισ. ευρώ. 

Οι εκλογές στη Γερμανία

Να σημειώσουμε ότι ο πρωθυπουργός και οι συνεργάτες του ευελπιστούν αν όχι σε νίκη, τουλάχιστον σε σημαντική ενίσχυση του SPD στις εκλογές στη Γερμανία. Η τελευταία μέτρηση που πήρε την Παρασκευή το βράδυ στα χέρια του ο πρωθυπουργός έδινε στην Ανγκελα Μέρκελ 33% (στις εκλογές είχε λάβει 41%), στον Μάρτιν Σουλτς 30,5% (από 25%), στο ακροδεξιό AfD 11% (από 4,7%), στο αριστερό Die Linke ίδιο ποσοστό με αυτό των προηγούμενων εκλογών (8,5%), στους Πράσινους 7% (από 8,5%), στους Φιλελεύθερους 5,5% (από 4,8%).

Εάν υποχωρήσει δραματικά το ποσοστό του κόμματος (CDU) της κυρίας Μέρκελ, τότε ακόμη κι αν σχηματίσει, όπερ και το πιθανότερο, κυβέρνηση πάλι με το SPD, το Μαξίμου θεωρεί ότι ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε δεν θα είναι στην κυβέρνηση και πάντως σίγουρα όχι στη θέση του υπουργού Οικονομικών. Αυτή η εξέλιξη οι «Μάξιμοι» έχουν τη γνώμη ότι τους ευνοεί, καθώς ο Αλέξης Τσίπρας μετά τον Φρανσουά Ολάντ θεωρεί την Ανγκελα Μέρκελ την καλύτερη σύμμαχό του. Βεβαίως «το άριστο θα ήταν να υπάρξει κυβέρνηση SPD, Πράσινων και Die Linke ή ενδεχομένως των Φιλελεύθερων», μας λέει υπουργός ο οποίος τάσσεται υπέρ και της συνεργασίας, στα καθ’ ημάς, με τη Δημοκρατική Συμπαράταξη. Εάν λοιπόν στη Γαλλία εκλεγεί ο κεντρώος Μακρόν και στη Γερμανία οι σοσιαλδημοκράτες έχουν αυξημένο ρόλο στη διακυβέρνηση, ο Αλέξης Τσίπρας πιστεύει ότι θα έχει μεγαλύτερο περιθώριο ελιγμών για να αποφύγει στις αρχές του 2018 μια σκληρή τρίτη αξιολόγηση και να βγάλει τη χώρα από το μνημόνιο χωρίς να χρειαστεί να υπογράψει ένα ακόμη, το τέταρτο. 


Εδώ είναι που αρχίζουν οι διαφωνίες στο εσωτερικό της κυβέρνησης και του ΣΥΡΙΖΑ. Είναι πολλοί αυτοί -μεταξύ των οποίων βουλευτές, στελέχη, αλλά και υπουργοί- οι οποίοι πιστεύουν ότι ακόμη κι αν ολοκληρωθεί χωρίς μεγάλη «αιματοχυσία» η δεύτερη αξιολόγηση, είναι εξαιρετικά δύσκολο να αντέξει η κυβέρνηση την τρίτη που θα προηγηθεί της εξόδου από το μνημόνιο. Αξιολόγηση η οποία, εκτός από την εφαρμογή όλων των εκκρεμοτήτων που θα υπάρχουν επειδή δεν θα έχουν πιαστεί οι στόχοι, θα περιλαμβάνει και όλες τις ιδιωτικοποιήσεις, μεταξύ των οποίων και την πώληση της ΔΕΗ. «Πώληση της ΔΕΗ και ιδιαίτερα των μονάδων λιγνίτη και νερού δεν πρόκειται να περάσει. Τουλάχιστον 30 βουλευτές θα αρνηθούν ψήφο, ενώ σίγουρα θα υποβάλει παραίτηση ο τέως υπουργός Ενέργειας και νυν Εσωτερικών Πάνος Σκουρλέτης», μας λέει κορυφαίος παράγοντας του κυβερνητικού στρατοπέδου, ο οποίος γνωρίζει απέξω κι ανακατωτά την ανθρωπογεωγραφία του ΣΥΡΙΖΑ. Επίσης, μεταξύ των βουλευτών υπάρχει έντονος σκεπτικισμός για τη δυνατότητα της χώρας να βγει το 2018 στις αγορές χωρίς καμμία προστασία. Το πιθανότερο είναι η αναγκαία πιστοληπτική γραμμή της ΕΚΤ να δοθεί εφόσον υπογραφεί ένα «μίνι» μνημόνιο. Κι ένα τέταρτο μνημόνιο, έστω και «μίνι», θα είναι ταφόπλακα για τον ΣΥΡΙΖΑ. Στην περίπτωση αυτή τα ποσοστά του θα κατρακυλήσουν ενδεχομένως και κάτω από το 15%, με αποτέλεσμα να κινδυνεύσει ακόμη και η θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Στην περίπτωση αυτή, όπως είναι φυσικό, θα υπάρξει και θέμα ηγεσίας στον ΣΥΡΙΖΑ και το πιθανότερο είναι ότι θα το θέσει ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας προκειμένου η αλλαγή να μη γίνει με όρους διάσπασης του κόμματος. 

Η προσφυγή στις κάλπες

Τούτων δοθέντων, οι «άπιστοι Θωμάδες» του ΣΥΡΙΖΑ υποστηρίζουν ότι δεν μπορεί το κόμμα τους μετά τα μέτρα της δεύτερης αξιολόγησης που λαμβάνει τώρα να αντέξει του χρόνου τέτοια εποχή να συζητά για νέα μέτρα προκειμένου να κλείσει η τρίτη αξιολόγηση και να βγει η χώρα από το μνημόνιο. Ως εκ τούτου, θεωρούν ότι ο πρωθυπουργός θα πρέπει να προσφύγει σε εκλογές εντός του 2017. Μάλιστα κάποιοι δεν βλέπουν με άσχημο μάτι να στηθούν κάλπες τον Ιούνιο. Αφού κλείσει σε τεχνικό επίπεδο η αξιολόγηση, να ζητήσει, λένε, ο πρωθυπουργός η συμφωνία να ψηφιστεί και από την αντιπολίτευση και εφόσον αυτή δεν συναινέσει, να προκηρύξει εκλογές προκειμένου να αποφανθούν οι πολίτες για τη συμφωνία, η οποία, θα πει, δεν περιλαμβάνεται στην εντολή που έλαβε τον Σεπτέμβριο του 2015. Σε μια τέτοια εξέλιξη θεωρούν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα συγκρατήσει σημαντικό τμήμα των δυνάμεών του και πάντως το ποσοστό του θα είναι πάνω από 20%, ενδεχομένως κοντά και στο 25% εάν καταφέρει να πείσει τους μισούς από το 35% των αναποφάσιστων οπαδών του να τον ξαναψηφίσουν.

 
Εναλλακτικά, όσοι τάσσονται υπέρ της προσφυγής στις κάλπες εντός του έτους προτείνουν εάν ο πρωθυπουργός δεν θέλει εκλογές τον Ιούνιο -επειδή ενδεχομένως έχει δεσμευτεί έναντι των εταίρων-δανειστών και κυρίως της Μέρκελ-, αυτές να γίνουν τον Νοέμβριο. Το επιχείρημα που προβάλλουν (και το οποίο ειρήσθω εν παρόδω δεν το απορρίπτουν ακόμη και κάποιοι στενοί συνεργάτες του πρωθυπουργού) είναι ότι αφού κλείσει η αξιολόγηση, ενταχθεί η χώρα στο QE και βγει δοκιμαστικά και με επιτυχία στις αγορές για ένα μικρό ποσό όπως προαναφέραμε, να υποστηρίξει ο πρωθυπουργός ότι το περιεχόμενο της τρίτης αξιολόγησης και οι όροι εξόδου από το μνημόνιο χρειάζονται είτε ευρεία κοινοβουλευτική στήριξη (τουλάχιστον 180 ψήφοι) από την υπάρχουσα Βουλή, είτε διαφορετικά, νωπή λαϊκή εντολή. Σε κάθε περίπτωση, ότι η προσφυγή στις κάλπες είναι απαραίτητη επειδή δεν μπορεί να δεσμεύσει και την επόμενη κυβέρνηση με τη συμφωνία που ο ίδιος θα επιτύχει.

Οι θιασώτες αυτού του σεναρίου υποστηρίζουν ότι παράλληλα θα πρέπει να αναληφθούν πολιτικές πρωτοβουλίες προκειμένου να διαμορφωθεί κοινό μέτωπο ΣΥΡΙΖΑ και Δημοκρατικής Συμπαράταξης, ώστε στην περίπτωση που δεν υπάρξει αυτοδυναμία της Ν.Δ. στις επόμενες εκλογές, που θα γίνουν με απλή αναλογική, να προκύψει μια κυβέρνηση στην οποία θα συμμετέχουν ο ΣΥΡΙΖΑ, η ΔΗΣΥΜ, το τμήμα εκείνο της Ν.Δ. που έχει αναφορά στον Κώστα Καραμανλή και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο και όποια άλλη δύναμη του κεντρώου χώρου (Ποτάμι, Ενωση Κεντρώων κ.ά.) τυχόν θα εκπροσωπηθεί στη Βουλή. Εξυπακούεται ότι στην περίπτωση αυτή θα αναζητηθεί ένα τρίτο πρόσωπο για τη θέση του πρωθυπουργού. Με τον τρόπο αυτό και ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν γίνεται πρωθυπουργός και ο Αλέξης Τσίπρας, έχοντας λάβει ένα αξιοσέβαστο ποσοστό, δεν θα αμφισβητηθεί και θα παραμείνει στο παιχνίδι, επηρεάζοντας μάλιστα τη διακυβέρνηση, ενώ σε χρόνο μέλλοντα μπορεί να επανέλθει ως επικεφαλής ενός προοδευτικού σχήματος το οποίο εν τω μεταξύ θα έχει συγκροτηθεί με όρους εξουσίας. Ενα τέτοιο σενάριο ουσιαστικά λειτουργεί και ως εμβρυουλκός της νέας κομματικής πραγματικότητας που διαμορφώνεται με το τέλος (;) των μνημονίων ή το διαζύγιο (;) με την Ευρωζώνη, αφού το πιθανότερο είναι Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ, ακόμη και ο ΣΥΡΙΖΑ να διασπαστούν προκειμένου να προκύψουν συνεργατικά σχήματα διακυβέρνησης. 

Ο Τσίπρας και οι δημοσκοπήσεις

Πάντως εν κατακλείδι, όπως ομολογούν ακόμη και διακεκριμένα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, τα σενάρια για πρόωρη προσφυγή στις κάλπες προσκρούουν, προσώρας τουλάχιστον, στον ίδιο τον Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος θέλει να παρατείνει όσο το δυνατόν περισσότερο τον χρόνο της διακυβέρνησής του είτε επειδή θεωρεί, όπως ο ίδιος εξομολογείται, ότι η πολιτική του θα αρχίσει, μετά από περίπου 12-18 μήνες, να αποδίδει καρπούς, είτε επειδή, όπως τον κατηγορούν οι αντίπαλοί του, είναι κολλημένος με την καρέκλα. Οσοι πάντως τον γνωρίζουν καλά, υποστηρίζουν ότι «ο Αλέξης μπορεί να μην έχει υψηλή στρατηγική σκέψη και θεωρητική μόρφωση, έχει όμως ένα πρωτόγονο αισθητήριο πολιτικής επιβίωσης που μέχρι τώρα τον έχει βοηθήσει αποτελεσματικά στις επιλογές του.

Αν αισθανθεί ότι όντως η αποδοχή της κυβέρνησης και του ΣΥΡΙΖΑ πέφτει κάτω από μια bottom line για τον ίδιο, τότε μπορεί να τους αιφνιδιάσει όλους και για τον χρόνο των εκλογών και για τις σχέσεις με τους δανειστές». Τα τελευταία στοιχεία από τις ποιοτικές έρευνες που πραγματοποιεί το Μαξίμου δείχνουν ότι ακόμη έχει περιθώρια κινήσεων. Η τελευταία δίνει, σύμφωνα με καθ’ όλα έγκυρες πληροφορίες, στον ΣΥΡΙΖΑ 21,5% , στη Ν.Δ. 32%, στη Χ.Α. 10%, στο ΚΚΕ 7% και στη ΔΗΣΥΜ 6% (με συσπείρωση 65% που σημαίνει ότι έχει περιθώριο ανόδου). Τα άλλα κοινοβουλευτικά κόμματα είναι μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, ενώ ΑΝΤΑΡΣΥΑ, ΛΑΕ και η Πλεύση Ελευθερίας της Ζωής Κωνσταντοπούλου από μόνοι τους δεν κάνουν τίποτε, ενώ ένα ενιαίο σχήμα των τριών ίσως ξεπερνούσε και το 4%. Βεβαίως τα πάντα θα εξαρτηθούν από το ποσοστό συμμετοχής. Αν η αποχή είναι μεγάλη και οι περισσότεροι από το 35% των αναποφάσιστων του ΣΥΡΙΖΑ δεν προσέλθουν στις κάλπες, τότε η Ν.Δ., που σήμερα εμφανίζεται να έχει ταβάνι το 35%, μπορεί να υπερβεί ακόμη και το 37% και να κερδίσει μέχρι και την αυτοδυναμία. Το σίγουρο, πάντως, είναι ότι μετά το Πάσχα η πολιτική αντιπαράθεση από τα μέτρα της αξιολόγησης θα περάσει στις συνταγματικές αλλαγές.

Ο πρωθυπουργός έχει τη γνώμη ότι, αφού τα μέτρα θα αρχίσουν να εφαρμόζονται από το 2019 και μετά, το εκλογικό σώμα δεν θα του θέσει μεγάλα προσκόμματα και οι κινητοποιήσεις όσων πλήττονται θα είναι ελεγχόμενες. Ακόμη, επειδή ο τουρισμός αναμένεται να πάει για νέο ρεκόρ αφίξεων, ελπίζει ότι το θέρος θα είναι ήρεμο. Εξάλλου αν χρειαστεί για επικοινωνιακούς λόγους να αλλάξει την ατζέντα, υπάρχουν πάντα ο ανασχηματισμός και η διερεύνηση των σκανδάλων του παρελθόντος...