Μιλτιάδης Νεκτάριος

Η νέα μορφή του ΝΑΤΟ βρίσκεται υπό διαμόρφωση. Στην πρόσφατη Διάσκεψη για την Ασφάλεια στο Μόναχο, ο νέος πρόεδρος Μπάιντεν δήλωσε εμφατικά ότι η Αμερική επέστρεψε στον παραδοσιακό της ρόλο, ως ηγέτιδα του ΝΑΤΟ, μετά την τετραετία Τραμπ που είχε υποβαθμίσει τον ρόλο των Ευρωπαίων στη Συμμαχία. Ωστόσο, η πραγματικότητα διαφέρει σε δύο σημαντικά σημεία. Πρώτον, τα προβλήματα στη συνοχή του ΝΑΤΟ είχαν αρχίσει πολύ πριν από την προεδρία Τραμπ. Δεύτερον, δεν υπάρχει πλέον συναντίληψη ή προθυμία μεταξύ των Ευρωπαίων για να ακολουθήσουν τις ΗΠΑ στις νέες προτεραιότητες της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.

Η εσωτερική συνοχή του ΝΑΤΟ είχε διαρραγεί τουλάχιστον 20 χρόνια προτού ο Τραμπ αναλάβει την προεδρία των ΗΠΑ. Το βασικό πρόβλημα του ΝΑΤΟ ήταν η ανισοκατανομή του κόστους της Συμμαχίας. Το 2011 ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Ρόμπερτ Γκέιτς ανέφερε ότι «η ωμή αλήθεια είναι ότι το Κογκρέσο και το πολιτικό κατεστημένο των ΗΠΑ έχουν χάσει πλέον την υπομονή τους με τις χώρες εκείνες που δεν είναι διατεθειμένες να επενδύσουν στη δική τους ασφάλεια, ενώ έχουν όλες τις δυνατότητες να το κάνουν». Το 2014, σε συνάντηση των υπουργών Αμυνας του ΝΑΤΟ, ο Αμερικανός υπουργός Αμυνας Τσακ Χάγκελ δήλωσε ότι οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι πρέπει να επωμιστούν περισσότερα βάρη για την κοινή άμυνα, διότι διαφορετικά η Συμμαχία θα αποδυναμωθεί. Τότε όμως μόνο 10 χώρες (μεταξύ αυτών και η Ελλάδα) από τα 30 μέλη του ΝΑΤΟ δαπανούσαν περισσότερο από το 2% του ΑΕΠ σε αμυντικές δαπάνες. Χώρες όπως η Γερμανία υποσχέθηκαν να προσεγγίσουν αυτό το επίπεδο μέχρι το 2031.

Τα προβλήματα του ΝΑΤΟ, όμως, πλέον υπερβαίνουν την ανισοκατανομή των αμυντικών δαπανών. Αρκετές χώρες, όπως η Πολωνία, η Ουγγαρία και η Τουρκία, παραβιάζουν συστηματικά τις δημοκρατικές αρχές στη λειτουργία τους, απειλώντας την ίδια την ψυχή της Συμμαχίας. Η πιο ενδιαφέρουσα όμως αποκλίνουσα συμπεριφορά προέρχεται από τη στάση της Γαλλίας. Ο πρόεδρος Μακρόν έχει μιλήσει επανειλημμένως για το κλινικά νεκρό ΝΑΤΟ, ενώ στην προαναφερθείσα Διάσκεψη του Μονάχου τοποθετήθηκε ως εξής: «Ακουσα τον πρόεδρο Μπάιντεν να αναφέρεται στις κοινές προκλήσεις, αλλά εμείς έχουμε μια ιδιαίτερη ατζέντα και πρέπει να έχουμε στρατηγική αυτονομία. Η Ευρώπη πρέπει να ασχοληθεί περισσότερο με τη γειτονιά της και να αναλάβει περισσότερα βάρη για την άμυνα και την προστασία της».

Το βασικό μήνυμα που αναδεικνύεται από τα παραπάνω γεγονότα είναι ότι στις αρχές του 21ου αιώνα έχουν αλλάξει πλέον οι προτεραιότητες τόσο για τις ΗΠΑ όσο και για την Ευρώπη. Η Αμερική έχει πλέον επικεντρωθεί στην αντιμετώπιση της Κίνας, η οικονομία της οποίας θα ξεπεράσει αυτή της Αμερικής μεταξύ των ετών 2030-2040. Και τις δύο πλευρές θα πρέπει να απασχολεί η νομοτέλεια του δόγματος του Θουκυδίδη και θα χρειαστούν ευρύτερες εξισορροπήσεις συμφερόντων για να αποφευχθεί η σύγκρουση των δύο υπερδυνάμεων. Από την άλλη πλευρά, η Ευρώπη δεν απειλείται πλέον από το ανατολικό μπλοκ. Η Ρωσία δεν είναι σε θέση να απειλήσει την ενιαία Ευρώπη.

Επομένως, το κρίσιμο ερώτημα είναι πώς θα πορευτεί η Ε.Ε. τις επόμενες δεκαετίες και ποια θέση θα διεκδικήσει στον νέο παγκόσμιο συσχετισμό δυνάμεων. Για την Ελλάδα δεν έχει νόημα να ασχολείται με την τύχη του ΝΑΤΟ. Η χώρα μας πρέπει να συμμετέχει πάντα στη συμμαχία αυτή, αλλά η νέα προτεραιότητα στην εξωτερική πολιτική πρέπει να είναι η πρόσδεση στο άρμα της Γαλλίας. Η Γαλλία είναι η μόνη χώρα της Ε.Ε. που μπορεί και πρέπει να ηγηθεί στη διαμόρφωση της ενιαίας αμυντικής στρατηγικής της Ενωσης. Αυτός θα είναι και ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να αντισταθμίσει τη σχετική οικονομική ισχύ της Γερμανίας. Η Ελλάδα πρέπει να προτρέξει και να συνάψει αμυντική συμφωνία με τη Γαλλία και να ανακοινώσει ότι θα προμηθεύεται όπλα μόνο από τη Γαλλία. Επιπλέον, θα πρέπει να προηγηθεί παντός άλλου στη διαμόρφωση της συμμαχίας των Νοτίων που προωθεί η Γαλλία, ως αντιστάθμισμα στις αντιδράσεις των Βορείων για τη σχετική υπεροχή της Γαλλίας στην εξωτερική και αμυντική πολιτική. Σε βάθος χρόνου, θα βρεθούν οι κατάλληλες ισορροπίες και θα διαμορφωθεί η ενιαία Ε.Ε. τόσο σε οικονομικό όσο και σε αμυντικό επίπεδο, διότι οι χώρες του Βορρά δεν πρόκειται να αυτοκτονήσουν οικονομικά προκαλώντας μια διάσπαση του μεγαλύτερου και ισχυρότερου μπλοκ του πλανήτη. Πολύ περισσότερο όταν οι χώρες του Βορρά θα είναι οι πιο ωφελημένες από τις εξελίξεις αυτές. Το κρίσιμο στοιχείο είναι ποιος συσχετισμός δυνάμεων θα επιβάλει μια τέτοια πολιτική στους Βόρειους. Η παρούσα συγκυρία με Μακρόν και Ντράγκι είναι ιδεώδης για την προώθηση της συμμαχίας των Νοτίων. Η Ελλάδα πρέπει να είναι ο τρίτος εταίρος.