Μάκης Πολλάτος

«Η Ελλάδα δεν κάνει παράνομες συμφωνίες, ούτε εξαναγκάζει άλλες χώρες σε λεόντειες συμφωνίες. Διαπραγματεύεται και προβαίνει σε οριοθετήσεις με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας και όχι με πειρατικές ενέργειες. Γι’ αυτό το Κάιρο δέχθηκε να οριοθετήσει ΑΟΖ με την Αθήνα παρά το γεγονός ότι η Αγκυρα προσέφερε στους Αιγύπτιους 25%-30% περισσότερη έκταση υφαλοκρηπίδας και Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, αν συμφωνούσαν», τονίζει ανώτατο κυβερνητικό στέλεχος.  

Από τον χάρτη που σκιαγραφεί τη μερική οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ της Ελλάδας και της Αιγύπτου προκύπτει διά γυμνού οφθαλμού ότι βασικός στόχος της ελληνικής κυβέρνησης ήταν να διεμβολιστεί, να αμφισβητηθεί και τελικά να ακυρωθεί το τουρκολιβυκό σύμφωνο για τις θαλάσσιες ζώνες μέσω του οποίου η Αγκυρα επιχειρεί να σφετεριστεί θαλάσσιες ζώνες ελληνικής κυριαρχίας. «Η επήρεια που αποδίδεται με τη συμφωνία στα νησιά μας εμποδίζει την προβολή των ακτών της Τουρκίας και ως εκ τούτου αφαιρεί το κύριο αίτιο από το οποίο προκύπτει η αξίωση της Αγκυρας να οριοθετήσει ΑΟΖ με τη Λιβύη», τονίζει στέλεχος με ουσιαστική συμβολή στη σύνταξη, μελέτη και επεξεργασία των τελικών ελληνικών θέσεων που συμπεριελήφθησαν στη συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ με την Αίγυπτο.  

Θεωρίες συνωμοσίας για την ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία δεν ακούγονται μόνο στην Ελλάδα αλλά διακινούνται και στην Τουρκία, όπου επικρατεί αναστάτωση μετά την ανακοίνωση του memorandum της Αθήνας με το Κάιρο. Ενδεικτικό είναι ένα tweet του ναυάρχου Τζιχάτ Γιαϊτζί, του θεωρούμενου σαν εμπνευστή του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας», ο οποίος έγραψε: «Είπαμε να κάνουμε συμφωνία για τις περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας με τον Λίβανο και κατόπιν έγινε αυτό το συμβάν… Tο 2010 είπαμε να κάνουμε με τη Λιβύη, ανατράπηκε ο Καντάφι… Είπαμε να κάνουμε με την Αίγυπτο, ανατράπηκε ο Μόρσι. Ενδιαφέρον».

Το γεωγραφικό όριο

Πολλά είναι τα ερωτήματα που διατυπώνονται σχετικά με τις λεπτομέρειες του memorandum οριοθέτησης ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου. Απορίες όπως «γιατί η συμφωνία δεν επεκτάθηκε και πέραν του 28ου μεσημβρινού;» ή «γιατί συμφωνήσαμε σε μειωμένη επήρεια της Κρήτης;» αλλά και «ποιος ο λόγος που το Καστελόριζο δεν συμπεριλήφθηκε στην συμφωνία;» τίθενται από καλόπιστους αλλά και συνωμοσιολόγους που αναρωτιούνται τι ακριβώς συνομολογήθηκε ανάμεσα στην ελληνική και την αιγυπτιακή κυβέρνηση αμφισβητώντας τη βαρύνουσα σημασία της συμφωνίας.

Πολλοί υποβαθμίζουν το γεγονός ότι λόγω της συμφωνίας για τμηματική οριοθέτηση ΑΟΖ με την Αίγυπτο η Ελλάδα ισχυροποιεί τις θέσεις και τα επιχειρήματά της όταν θα ξεκινήσει ο διάλογος με την Τουρκία για την υφαλοκρηπίδα. «Μπορεί όλα να ξαναμπούν στο τραπέζι, αλλά εμείς θα έχουμε υπαρκτό αντιστάθμισμα έναντι της Λιβύης και του άκυρου τουρκολιβυκού συμφώνου», υπογραμμίζει διπλωματικός παράγοντας. «Η οριοθετική γραμμή συμφωνήθηκε με αναμονή στα ανατολικά, αλλά και για το πώς θα επεκταθεί προς τα δυτικά», εξηγεί στο «ΘΕΜΑ» κορυφαίο στέλεχος της ελληνικής διαπραγματευτικής ομάδας.

«Επιλέξαμε μερική και όχι ολική οριοθέτηση, προ του 28ου μεσημβρινού» συνεχίζει και διευκρινίζει: «Θέλαμε να αφήσουμε έξω τις ακτές της ανατολικής Ρόδου. Ηταν συνειδητή επιλογή. Θέλαμε να μείνει έξω μεγάλο μέρος των ακτών της Κρήτης λόγω Λιβύης». «Το Καστελόριζο δεν εγκαταλείφθηκε. Το νησιωτικό σύμπλεγμα που περιλαμβάνει και τη Στρογγύλη και τη Μεγίστη θα χρησιμοποιηθεί σε επόμενη οριοθέτηση με την Αίγυπτο, την Κύπρο και την Τουρκία, όταν αποφασίσει να προσέλθει σε διαπραγματεύσεις», τόνισε ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας, ο οποίος τόνισε ότι και ένα μεγάλο μέρος των ακτών της Κρήτης, περίπου 85%-90%, θα χρησιμοποιηθεί για μελλοντική οριοθέτηση με τη Λιβύη και την Αίγυπτο. Η οριοθετική γραμμή της συμφωνηθείσας ΑΟΖ με την Αίγυπτο έφτασε μέχρι τον 27ο μεσημβρινό και 59ο παράλληλο «επειδή εμείς το θέλαμε» είπε ο υπουργός Εξωτερικών στον τηλεοπτικό σταθμό OPEN. Δυνητικά, πέραν του 28ου μεσημβρινού, που τέμνει το νησί της Ρόδου, υπάρχει ένα τετραεθνές σημείο όπου συναντώνται οι ΑΟΖ τεσσάρων χωρών, της Ελλάδας, της Τουρκίας, της Κύπρου και της Αιγύπτου, υποστηρίζει πρόσωπο με νομικές γνώσεις και συμμετοχή στην κρίσιμη τελική διαπραγμάτευση της συμφωνίας με τους Αιγύπτιους.

Συμφωνία σε αναλογία 45%-55%

«Η οριοθετική γραμμή χαράχθηκε παίρνοντας υπ’ όψιν αποστάσεις, ακτές, μήκος ακτών και θαλασσίων περιοχών», εξηγεί ανώτατος παράγοντας του υπουργείου Εξωτερικών και συμπληρώνει: «Η αναλογία είναι 45%-55%. Δηλαδή η Ελλάδα καρπούται το 45% της συνολικής διανεμηθείσας θαλάσσιας επιφάνειας και η Αίγυπτος το 55% της περιοχής που ορίζεται με τη συμφωνία για την οριοθέτηση ΑΟΖ».  

Στο ερώτημα γιατί η οριοθετική γραμμή δεν είναι ευθεία και κατά την άποψη πολιτικών της αντιπολίτευσης στον χάρτη που απεικονίζει τη συμφωνία στο τμήμα E προς D η συμφωνηθείσα Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη μοιάζει να κινείται σε αντίθετη φορά απ’ αυτή που ορίζεται από τη φυσική γεωγραφία, το ίδιο πρόσωπο απαντά: «Δεν θέλαμε ευθεία. Θέλαμε μια κεκλιμένη γραμμή από τα βορειοδυτικά προς τα νοτιοανατολικά, με χαμηλότερο σημείο προς την πλευρά της Λιβύης στα βορειοδυτικά».  

«Θέλαμε τα μικρά νησιά νότια της Κρήτης να έχουν 100% επήρεια. Ενα μικρό νησάκι νότια της Κρήτης φτάνει στο 94-95% επήρειας», επισημαίνει μέλος της διαπραγματευτικής ομάδας του υπουργείου Εξωτερικών.

Επωφελής συμβιβασμός

Μελετώντας νομικά προηγούμενα από διαφορές άλλων χωρών, όπως στην περίπτωση της Μάλτας με τη Λιβύη, διαπιστώσαμε ότι το πιο ισχυρό από τα κριτήρια που λαμβάνει υπ’ όψιν ένα διεθνές δικαστήριο επίλυσης διαφορών επί των θαλασσίων ζωνών είναι το θέμα της αναλογικότητας, λέει στο «ΘΕΜΑ» κυβερνητικό στέλεχος.

Οπως αναφέρει, η χάραξη του ορίου με βάση την απόλυτη μέση γραμμή έδινε πολύ λιγότερη ΑΟΖ στην Αίγυπτο. Το ιδανικό για εμάς θα ήταν η μέση γραμμή, όμως οι Αιγύπτιοι αρνούνταν πεισματικά. «Η αναλογικότητα έδινε 2,3 μίλια στην Αίγυπτο για κάθε μίλι που λάμβανε η Ελλάδα», διευκρινίζει πρόσωπο που συμμετείχε στη σύνταξη των ελληνικών θέσεων και στις πολύμηνες διαπραγματεύσεις με την Αίγυπτο. «Η επόμενη πρόταση της αιγυπτιακής πλευράς ήταν περίπου 1,5 γι’ αυτούς προς 1 για μας. Εμείς αντιπροτείναμε 1,1 μίλι για το Κάιρο για κάθε 1 μίλι που έπαιρνε η Αθήνα και τελικώς συμφωνήσαμε στο 1,25 μίλι για την Αίγυπτο για κάθε μίλι που πήρε η Ελλάδα». «Η Αίγυπτος δεν είναι κράτος, είναι μια γραφειοκρατία 7.000 ετών!» είπε χαριτολογώντας ο Σάμεχ Σούκρι στον Ελληνα υπουργό Εξωτερικών κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια των οκτάμηνων διαπραγματεύσεων για την οριοθέτηση της ΑΟΖ όταν ο κ. Δένδιας αναρωτήθηκε για ποιον λόγο καθυστερούν οι απαντήσεις από το Κάιρο στις προτάσεις της Αθήνας.

Οι τελικές αποφάσεις, αναφέρει ο συνομιλητής μας, είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων: ποιο είναι το εθνικό δίκαιο, το Δίκαιο της Θάλασσας σύμφωνα με τον ΟΗΕ (UNCLOS) και οι αποφάσεις των διεθνών διαιτητικών δικαστηρίων. «Πετύχαμε μια δίκαιη λύση που να συμφωνούν και τα δύο μέρη, έναν επωφελή συμβιβασμό» υποστηρίζει συνεργάτης του κ. Δένδια.  

«Από τον πρώτο γύρο των συζητήσεων το ανατολικό όριο στον 28ο μεσημβρινό ήταν προαπαιτούμενο από την πλευρά της Αιγύπτου», σημειώνει κυβερνητικό στέλεχος και διευκρινίζει ότι η γραμμές χαράσσονται αφού παίρνεις διάφορα σημεία από την ξηρά και ενώσεις τη γραμμή σε ένα άλλο σημείο στο έδαφος του άλλου συμβαλλόμενου μέρους. «Εάν συμπεριλαμβανόταν ολόκληρο το νησί της Ρόδου στη συμφωνία μερικής οριοθέτησης, οι γραμμές που θα κατέληγαν νοτιοανατολικά μπορεί να διαπερνούσαν υφαλοκρηπίδα που θα περιέπλεκε τα πράγματα. Από εκεί και ανατολικότερα αρχίζεις και μπλέκεις διότι μπορεί να υπάρχουν και τμήματα υφαλοκρηπίδας που αφορούν και άλλο κράτος. Θα ήταν σαν να προσπαθούσαν δύο χώρες να καθορίσουν την υφαλοκρηπίδα ενός άλλου κράτους», υποστηρίζει το κυβερνητικό στέλεχος.

Στην τελική συμφωνία για την οριοθέτηση ΑΟΖ η Αίγυπτος συμφώνησε ότι υπάρχει προς καθορισμό ελληνική υφαλοκρηπίδα και θαλάσσιες ζώνες και ανατολικότερα του 28ου μεσημβρινού. Το κείμενο της συμφωνίας θα δοθεί στα πολιτικά κόμματα τις επόμενες ημέρες και αμέσως μετά αναμένεται να δημοσιοποιηθεί.
«Επρεπε να υπάρχει λεκτικό που να μην μπορεί να αποτελέσει προηγούμενο για την Τουρκία να αντιγράψει την συμφωνία και να την εφαρμόσει σε συνεργασία με κάποια άλλη χώρα της περιοχής», τονίζει κορυφαίος παράγοντας του υπουργείου Εξωτερικών. Στις επικρίσεις βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ και άλλων στελεχών της αντιπολίτευσης συνεργάτες του κ. Δένδια απαντούν λακωνικά: «Ξέρουμε τι συζητούσαν οι προηγούμενοι και τι ακριβώς έκαναν».

Η νομική διαφορά με την Τουρκία

Νομικοί κύκλοι αποφαίνονται ότι από την συμφωνία με την Αίγυπτο επιβεβαιώνεται η ελληνική θέση -και πάγια πρόβλεψη της UNCLOS- ότι τα νησιά έχουν δικαιώματα και επήρεια υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ. «Η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ναυτικά μίλια από το Ιόνιο μέχρι τον 28ο μεσημβρινό πλέον αφορά εμάς και τους γείτονές μας με τους οποίους έχουμε οριοθετήσει ΑΟΖ και όταν αποφασιστεί μπορεί να γίνει χωρίς κανένα νομικό πρόβλημα», υποστηρίζει κυβερνητικός αξιωματούχος και προσθέτει: «Κατοχυρώνεται η επήρεια των νησιών μας και η όποια διαχωριστική γραμμή χαράχθηκε με βάση την αναλογικότητα και όχι την επήρεια».  

Πώς θα μπορούσε να διευθετηθεί η νομική εκκρεμότητα με το τουρκολιβυκό σύμφωνο; «Δημιουργήσαμε μια νομική διαφορά για να ακυρώσουμε το μνημόνιο Ερντογάν - Σαράτζ. Δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για να αναγκαστεί η Τουρκία και η κυβέρνηση της Τρίπολης να προσέλθουν στη Χάγη ώστε να οριοθετηθούν οι θαλάσσιες ζώνες μεταξύ των τεσσάρων χωρών (Ελλάδα - Τουρκία - Λιβύη - Αίγυπτος) με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας, με εφαρμογή των αρχών της αναλογικότητας και πάνω απ’ όλα στην αρχή ότι τα νησιά έχουν δικαιώματα υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ», σημειώνει παράγοντας με γνώση του κείμενου της τελικής συμφωνίας και συμμετοχή στις πολύμηνες διαπραγματεύσεις για τη μερική οριοθέτηση ΑΟΖ με την Αίγυπτο.

Η έγκριση από τα Κοινοβούλια

Στο ερώτημα πότε θα περάσει η συμφωνία από το Αιγυπτιακό Κοινοβούλιο η απάντηση δεν είναι δεδομένη, καθώς οι Αιγύπτιοι έχουν εκλογές σε δύο μήνες και η διαδικασία έγκρισης μπορεί να καθυστερήσει.

Στην Ελλάδα η Βουλή των Ελλήνων είναι κλειστή λόγω θερινών διακοπών και θα ανοίξει στις 24 Αυγούστου. Αμέσως μετά τη συμφωνία για την ΑΟΖ με την Αίγυπτο αναμένεται να εισαχθεί με τις προβλεπόμενες διαδικασίες για συζήτηση στην αρμόδια επιτροπή και ακολούθως ψήφιση στην Ολομέλεια, που εκτιμάται ότι μπορεί να έχει ολοκληρωθεί μέχρι τις 4 Σεπτεμβρίου.