Κωστής Πλάντζος

Τρία χρόνια Μνημόνιο και χρεωκοπίας θα έπρεπε να ήταν αρκετά για να διδαχθούμε πράγματα και να διαλύσουμε αυταπάτες. Δυστυχώς η ευκολία της προσκόλλησης στο χθες φαντάζει ισχυρή όσο και η δύναμη της αδράνειας.

Τρία χρόνια τώρα, διάφορες κυβερνήσεις υπόσχονται και διαλαλούν πως πασχίζουν «να μας σώσουν». Επιβάλλουν σκληρά μέτρα, αλλά δεν προτείνουν «εναλλακτικές», χωρίς να μας προετοιμάζουν καν για την περίπτωση που –άνθρωποι είμαστε- αυτές αποτύχουν. Προτιμούν να μας βρει διαλυμένους ένα τέτοιο ενδεχόμενο; Ή προτιμούν  να αφήνουν 1,5 εκατ. ανέργους στο Λεκανοπέδιο και τις γύρω περιοχές …να αυξάνονται;

Κανείς από αυτούς δεν μίλησε ποτέ στον κόσμο της εργασίας για το τι θα κάνει για αυτούς. Μιλούν για τα νούμερα, όχι για τους ανθρώπους. Αυτό λέγεται έλλειμμα Ηγεσίας και η χώρα το πληρώνει. Δεν περίμενα όμως, ακόμα και τώρα, να ασκείται τόσο έντονη αντίδραση σε μια ιδέα ("εν τη γενέσει της" μάλιστα) όπως στην πρόταση του πρώην υφυπουργού Οικονομικών Πέτρου Δούκα για την «δωρεάν (για τους εργοδότες) εθελοντική  εργασία».

Ακούγεται περίεργο και άγριο, είναι όμως μια ιδέα: όλοι οι άνεργοι, αλλά και ακόμα και μαθητές πριν βγουν στην αγορά εργασίας,  να κληθούν να δουλέψουν προαιρετικά όπου τους χρειάζεται η Πολιτεία, η Τοπική Αυτοδιοίκηση και ο Ιδιωτικός Τομέας, για να έχουν ένα χαμηλό εισόδημα (αντί «καθόλου εισόδημα») και να αποκτήσουν εμπειρία ή σύνδεση με την αγορά εργασίας.  Από το να μαζεύουν ελιές (χιλιάδες τόνοι παραμένουν αμάζευτες) ή άλλα αγροτικά προϊόντα, να καθαρίσουν παραλίες ή δρόμους, να φυτέψουν δένδρα, να κάνουν βοηθητικές εργασίες σε τεχνικά έργα, σε μαγαζιά, συνεργεία, επιχειρήσεις, ανάλογα με την ηλικία, τις δεξιότητες, την έφεση και την όρεξη του καθενός.

Η έλλειψη ιδεών κοστίζει περισσότερο από προτάσεις που φιμώνονται από φόβο ότι δεν θα εισακουστούν. Ειδικά σε εποχές που οι διαφοροποιημένες λύσεις είναι προτιμότερες από την πεπατημένη.

Η ιδέα αυτή λοιπόν λέει ότι όσοι απασχολούνται με τους όρους αυτούς, θα αμείβονται με ένα «επίδομα εργασίας» αντί να κάθονται. Οι επιχειρήσεις και το δημόσιο μπορούν να τους δίνουν ένα επιμίσθιο επιπλέον, ανάλογα με τις δυνατότητές τους.

Εργασιακός Μεσαίωνας; Ή «αεργία μήτηρ πάσης κακίας»; Είναι προτιμότερη η περαιτέρω εξάντληση των αντοχών όσων δοκιμάζονται σκληρά από την ανεργία, αντί να γίνει μια αρχή απασχόλησης;

Ιδέες μπορεί να υπάρχουν καλύτερες. Αλλά τέτοιες πρέπει να είναι η απάντηση. Ιδέες εφαρμόσιμες και πρωτότυπες. Όχι αφορισμοί. Σε συνθήκες ολικής χρεωκοπίας  -ας ευχηθούμε να μην τις βιώσουμε ποτέ- δεν υπάρχει «εθελοντική εργασία». Υπάρχει «υποχρεωτική εργασία ό,τι να’ναι και όσο να’ναι». Ποιο είναι το προτιμότερο;

Με το πρώτο μπορεί να «φρενάρει» κάπως η κατάσταση, αλλιώς, πόσο καλύτερο θα είναι τα μέλλον όλων αν αφεθεί να πάει παρακάτω;

Μεγαλύτερη σημασία ίσως έχει «ποιες δουλειές θέλουμε». Μπορεί το σύστημα Δούκα να προσφέρει δουλειές με υψηλή προστιθέμενη αξία; Αυτό με απασχολεί; Προφανώς το να μαζεύει κανείς ελιές ακούγεται «χαμαλοδουλειά» στον 21ο αιώνα. Κάποιος όμως μπορεί να την κάνει έξυπνα και να κερδίσει. Αλλά  πρώτα πρέπει να την ξέρει και να «πιάνουν» και τα χέρια του.

Η δουλειά σε μια εταιρία μπορεί να φέρει προοπτική, ειδικά αν πρόκειται για φοιτητές ή και μαθητές που συχνά θεωρούνταν ανειδίκευτοι «και στους καλούς καιρούς», ό,τι χαρτί και αν τελικά πάρουν. Κάποιοι ήταν «μούτσοι» και έγιναν κάποτε εφοπλιστές, άλλοι σπούδασαν επιστήμονες και γίνονταν σουβλατζήδες. Μηχανικοί αυτοκινήτων που μπορεί να ξεκίνησαν σκουπίζοντας γκαράζ (γνωρίζω τέτοιους) έχουν κατοχυρώσει βιομηχανικές πατέντες λόγω της επινοητικότητός του –και ήταν περήφανοι για αυτό.

Τι θέλω να πω; Ποιον πρέπει να φοβίζουν τέτοιες προτάσεις; Κανέναν! Ποιος πρέπει να φοβάται να κάνει τέτοιες προτάσεις; Κανείς! Ποιος πρέπει να έχει την δημιουργική αγωνία, να προβληματιστεί για την κατάσταση και να προτείνει λύσεις που να δώσουν στον κόσμο νέες ευκαιρίες; Όλοι! Τα λεφτά μπορεί να βρεθούν (μέσω του ΕΣΠΑ, επενδυτών ή του Κράτους), αλλά μάλλον όχι άμεσα. Και αν «βρέξει χρήμα», θα πάει «στοχευμένα» κάπου, όπου μπορεί να έχει πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα. Οι υπόλοιποι τι θα κάνουν; Θα κρατούν ομπρέλες ή την ανάσα τους;

Το παν είναι να θυμηθούμε ότι τα χέρια μας πιάνουν και το μυαλό μας κόβει, αντί να περιμένουμε πως κάποιος θα μας ξυπνήσει από ένα κακό όνειρο.  Αυτό το «όνειρο» το ζούμε όλοι, και όσοι είναι «κάτω από το νερό» και όσοι «πατάνε» ακόμα και έχουν το κεφάλι έξω από αυτό. Κάποιος πρέπει να δώσει μια κατεύθυνση: αν μείνουμε στάσιμοι θα πνιγούμε, αν πάμε σε λάθος πλευρά βαθαίνει και θα βρεθούμε στα άπατα, αν πάμε από την άλλη ίσως βρούμε δρόμο για τη στεριά.

Το να «χαλιόμαστε» με θυμούς και κρίνοντας με την ευκολία του χτες δύσκολες καταστάσεις, δεν βοηθά αυτούς που έχουν πραγματικά ανάγκη. Αυτοί ειδικά ξέρουν πως δεν φοβούνται «να λερωθούν», αρκεί να βρουν κάπου να πατήσουν για να προσπαθήσουν να ορθοποδήσουν. Όποιος ζήσει την ψυχολογική κατάρρευση της ανεργίας, ξέρει πως αντιμετωπίζεται μόνο με την αποφασιστικότητα (που γεννά η απελπισία ίσως) να πιάσει ξανά τη ζωή στα χέρια του.

Αυτήν την αποφασιστικότητα να παλέψουν και να πάρουν την τύχη στα χέρια τους δείχνουν συνήθως και όσοι φεύγουν μετανάστες στα ξένα. Γιατί κάποιοι αποκλείουν πως μπορεί να την έχουν και όσοι μένουν εδώ, για να παλέψουν έντιμα για να φτιάξουν (άλλη μια φορά) τη ζωή τους; Αλλά δεν μπορεί να χάνεται άλλος χρόνος αναζήτησης: λύσεις υπάρχουν (και καλύτερες ίσως) και πρέπει βρεθούν. Επειγόντως! Δεν χρειάζεται να συμφωνούν όλοι ή και κανείς! Πρέπει όμως να ανοίξει τώρα (ήδη άργησε) μια τέτοια συζήτηση, για να ξέρουμε τι κρατάμε και τι αφήνουμε από τέτοιες προτάσεις. Αλλιώς, αν φοβόμαστε ή αμελήσουμε να το κάνουμε, τέτοιες λύσεις είτε θα επιβληθούν βίαια (ίσως τα πουν κάποτε και "κόκκινα" ή "μαύρα" "Τάγματα Εργασίας'), είτε δεν θα έχουν καν πια νόημα να συζητάμε και αυτές…