Κώστας Τσαούσης

«Στην Ελλάδα έχουμε συνηθίσει να μιλάμε για προβλήματα, ποτέ για ευκαιρίες». Ο ίδιος εξηγεί και επισημαίνει: «Έτσι έχουμε το συγκοινωνιακό (πρόβλημα), το δημογραφικό (πρόβλημα) , το ασφαλιστικό (πρόβλημα). Τη δεκαετία του 1990, αυτό που τελικά αποδείχθηκε κύρια αναπτυξιακή ώθηση για την οικονομία, είχε χαρακτηρισθεί ως «μεταναστευτικό» (πρόβλημα). Η φοβικότητα αυτή έχει άμεσο αρνητικό αντίκτυπο». Με βάση αυτά τα δεδομένα ο καθηγητής Τήνιος αναρωτιέται για το «πως μπορεί η πραγματικότητα να είναι πρόβλημα, προτού μάλιστα αυτή προλάβει να εμφανιστεί; Αν μας έτυχε η μοίρα να έχουμε γεννηθεί στην Ελλάδα, είναι τάχα πρόβλημα που δεν είμαστε στη Δανία;». Η θέση του συγγραφέα του επίμετρου – που είχε και την ευθύνη της γενικότερης επιμέλειας της έκδοσης- είναι σαφής: «Η μακροβιότητα δεν μπορεί να είναι πρόβλημα, απλώς και μόνο επειδή θα είναι η αναπόφευκτη καθημερινότητα. Με αυτή θα πρέπει να συμφιλιωθούμε, να γνωριστούμε και να προετοιμαστούμε. Όποιος το κάνει πρώτος θα βγει κερδισμένος. Ατομικά, κοινωνικά, εθνικά».

Ο Πλάτων Τήνιος φέρνει στο δημόσιο διάλογο ένα κρίσιμο ζήτημα – ασχέτως αν το πολιτικό προσωπικό αλλά και οι κοινωνικοί εταίροι αρνούνται επί της ουσίας να τοποθετηθούν. «Ο βασικός εχθρός στην προκοπή –ατομική των Ελλήνων και εθνική της Ελλάδας– είναι η προκατάληψη κατά της μεγαλύτερης ηλικίας. Αυτό στα αγγλικά αποκαλείται ageism, μια λέξη που αποδίδεται ως "ηλικιοφοβία". Παρά το ότι η Ελλάδα έχει μεταφέρει τη σχετική κοινοτική οδηγία στη νομοθεσία, στην πράξη κυριαρχεί η προκατάληψη. Είμαστε η μόνη χώρα που έλαβε δραστικά μέτρα το 2016 και 2017 να περιορίσει την εργασία συνταξιούχων, όταν οι εταίροι μας την ενθαρρύνουν (και, σημειωτέον, αφού περικόψαμε τις συντάξεις τους). Στην πράξη, η κοινή γνώμη κυριαρχείται από την πλάνη ότι οι μεγαλύτεροι παίρνουν δουλειές από τους νεότερους και ότι, τάχα, η πρόωρη συνταξιοδότηση βοηθάει στην καταπολέμηση της ανεργίας των νέων. Αυτό είναι μια εκδοχή της "Πλάνης του Σταθερού Αποθέματος Εργασίας", δηλαδή η εντύπωση ότι υπάρχει δεδομένος όγκος εργασίας που μοιράζεται ανάμεσα στους ενδιαφερόμενους –σαν παιχνίδι με μουσικές καρέκλες.

Με δεδομένο ότι η μακροβιότητα είναι ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά των επόμενων δεκαετιών, η ηλικιοφοβία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μόνο ως πρόθεση αυτοτραυματισμού. Αντιθέτως, η ενεργός και επιτυχημένη γήρανση θα έπρεπε να αντιμετωπιστούν ως δυναμικά πλεονεκτήματα. Αυτά θα εξασφαλίζουν ποιότητα ζωής για τον πληθυσμό της Ελλάδας, αλλά θα μπορούν και να "εξαργυρωθούν" ως ουσιαστικά αναπτυξιακά πλεονεκτήματα στον διεθνή ανταγωνισμό.

Όπως είδαμε η Ελλάδα δεν θα είναι ούτε η πρώτη ούτε η μόνη χώρα με μεγαλύτερους σε ηλικία πολίτες. Μάλιστα, αφού η έκρηξη των γεννήσεων καθυστέρησε στην Ελλάδα, τα ίδια φαινόμενα θα φτάνουν εδώ με χρονοκαθυστέρηση. Στην Ευρώπη υπάρχει και αυξάνεται δυναμικά μια πολυπληθής ομάδα υγιών ατόμων ηλικίας 60+ με χρόνο, χρήμα και με τη διάθεση μετακίνησης και πιθανώς μετεγκατάστασης στην Ελλάδα. Για να έλθουν τα άτομα αυτά πρέπει να υπάρχουν καλές επικοινωνίες, μεταφορές, χρηματοπιστωτικό σύστημα αλλά και ποιοτικές υπηρεσίες υγείας και φροντίδας. Ένα μοντέλο "αργυρής ανάπτυξης" (silver growth) έχει εφαρμοστεί με επιτυχία στη Φλόριντα, ενώ ήδη αναπτύσσεται ταχύτατα σε άλλες νότιες χώρες της Ευρώπης –Πορτογαλία, Ισπανία. Η Ελλάδα θα μπορούσε με αξιώσεις να διαμορφώσει τη δική της ελκυστική πρόταση και έτσι να διεκδικήσει ουσιαστικό μερίδιο της αναδυόμενης αγοράς –να γίνει η Φλόριντα της Ευρώπης».

Η έκδοση της διαΝΕΟσις είναι ένα ανοικτό «βιβλίο πολλαπλών κεφαλαίων» που δίνει το έναυσμα για ένα ουσιαστικό διάλογο για το μέλλον μας. Μάλιστα, θα ήθελα να κλείσω (προς το παρόν) με ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο – εκείνο για τον ορισμό του ανεξάρτητου παραγωγού. «Ένα νέο στάδιο οικονομικής δραστηριότητας έχει κάνει την εμφάνιση του, το οποίο περιλαμβάνει τη δημιουργία πρωτότυπων μορφών επιχειρηματικότητας ή νέων προτύπων συνεργασιών και εταιρειών. (…) η φάση αυτή δεν έχει κάποιο ηλικιακό περιορισμό. Κάποιοι άνθρωποι θα γίνονται ανεξάρτητοι παραγωγοί σε πολλά διαφορετικά στάδια της ζωής τους. Πρόκειται για ανθρώπους που δημιουργούν εργασία, όχι για ανθρώπους που αναζητούν εργασία».