Κώστας Τούτουζας

Είναι απίστευτη η πρόοδος που έχει παρατηρηθεί, με ιδιαίτερα ευνοϊκά αποτελέσματα ως προς την αύξηση του μέσου όρου ζωής, αλλά και της ποιότητας αυτής. Ιδιαίτερα δε σε ορισμένες ειδικότητες, τόσο παθολογικές όσο και χειρουργικές, οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες και άλλαξαν άρδην την καθημερινή κλινική πράξη. Αυτό οφείλεται κυρίως στη μεγάλη ώθηση της βιοτεχνολογίας με νέα υλικά και μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν με επιτυχία σε διάφορα πεδία, όπως στην Καρδιολογία και στην Ορθοπεδική.

Μια άλλη αιτία της ανάπτυξης νέων θεραπειών είναι επίσης η εξέλιξη της φαρμακολογίας με την ανάπτυξη νέων φαρμάκων, όπως στην Ογκολογία και στη Ρευματολογία. Οι εξελίξεις αυτές επηρεάζουν ποικιλοτρόπως και σε μεγάλο βαθμό την κοινωνία μας διότι έχουν άμεσες επιπτώσεις στο μέσο όρο ζωής, στο οικονομικό όφελος της κοινωνίας συνολικά αλλά και το κόστος, στην αγορά εργασίας, στις προβλέψεις των ασφαλιστικών ταμείων κτλ. Ποιοός θα περίμενε άλλωστε ότι το 2020 η παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη θα εξαρτιόταν τόσο πολύ από την ανάπτυξη ενός εμβολίου κατά του της ιογενούς νόσου COVID-19. ;

Οι προβλέψεις για τις περαιτέρω επιστημονικές εξελίξεις είναι ευοίωνες. Η εμπειρία με την τρέχουσα τεχνολογία αυξάνεται σημαντικά και μεταφέρεται εξαιρετικά γρήγορα είτε δια ζώσης είτε διαδικτυακά, φέρνοντας πολλές καινοτομίες που θα ωθήσουν περαιτέρω την Ιατρική. Συγκεκριμένα, όσο εξελίσσεται η γενετική διάγνωση και θεραπεία διαφόρων παθήσεων και μεταφέρεται αυτή η γνώση από το εργαστήριο στην κλίνη του ασθενούς, οι πληροφορίες που θα λαμβάνει ο ιατρός θα αυξηθούν σημαντικά και η θεραπευτική του πλέον φαρέτρα θα είναι γεμάτη με πολλές εξατομικευμένες επιλογές. Ακόμη, με την τεχνολογία των DNA μικροσυστοιχιών, η γενετική αποτύπωση θα είναι δυνατή κάνοντας ακριβέστερη τη διαστρωμάτωση κινδύνου κάθε ασθενούς.

Θα μπορούμε δηλαδή να προβλέψουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια αν κάποιος κινδυνεύει να πάθει έμφραγμα του μυοκαρδίου ή αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο σε μικρή ηλικία, με όποιο επακόλουθο έχει αυτή η πρόβλεψη στην πρόληψη και θεραπεία στον συγκεκριμένο άνθρωπο. Αναμένεται να παραταθεί η ζωή ανθρώπων που βρίσκονται σε κίνδυνο, με την προϋπόθεση να αντιμετωπισθούν τα ζητήματα βιοηθικής που θα προκύψουν.

Ιδιαίτερα στην Καρδιολογία, οι εντυπωσιακές εξελίξεις στην απεικόνιση με τους αλγόριθμους που θα αναπτυχθούν την επόμενη δεκαετία θα οδηγήσουν σε εντυπωσιακές αλλαγές. Ένα παράδειγμα είναι η διάγνωση της στεφανιαίας νόσου, η οποία σήμερα τεκμηριώνεται με την επεμβατική («αιματηρή») στεφανιογραφία. Την επόμενη δεκαετία αναμένεται να στηριζόμαστε σε αυτόματη διάγνωση μέσω ηλεκτρονικών υπολογιστών που θα επεξεργάζονται αυτοματοποιημένα εικόνες από το υπερηχογράφημα, τη μαγνητική ή την αξονική τομογραφία και την τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων.

Έτσι η θεραπεία θα έχει προαποφασισθεί πριν την εισαγωγή του ασθενούς για αγγειοπλαστική ή για καρδιοχειρουργική επέμβαση (bypass), με στόχο τη βελτίωση των αποτελεσμάτων και την ελαχιστοποίηση της ταλαιπωρίας των ασθενών.

Οι εξελίξεις αυτές στην Ιατρική θα αυξήσουν φυσικά και το πλήθος των ασθενών, οι οποίοι θα είναι υποψήφιοι προς αντιμετώπιση με τις καινοτόμες θεραπείες. Ο πληθυσμός ηλικίας άνω των 65 ετών προβλέπεται να αυξηθεί σημαντικά τα επόμενα χρόνια. Ο υπερήλικες (πχ άνω των 80 ετών) που κάποτε δεν αντιμετωπίζονταν επεμβατικά λόγω αυξημένου κινδύνου, πλέον υποβάλλονται σε μεγάλες επεμβάσεις με ιδιαίτερη επιτυχία. Κλασσικό παράδειγμα επεμβάσεις διακαθετηριακής εμφυτεύσης αορτικής βαλβίδας (TAVI) που γίνονται στη χώρα μας με επιτυχία, σε ασθενείς με μέσο όρο ηλικίας τα 82 έτη.

Ο αριθμός των ασθενών έχει συνεχή αυξητική πορεία (πχ το 2019 ήταν πάνω από 600 πανελλαδικά), ενώ ταυτόχρονα οι αντικαταστάσεις της αορτικής βαλβίδας χειρουργικά δεν έχουν μειωθεί. Αυτό δείχνει πως πρόκειται κυρίως για ασθενείς οι οποίοι δεν ετύγχαναν το παρελθόν καμίας θεραπευτικής αντιμετώπισης της πάθησης τους. Ο αριθμός των ασθενών αυτών αναμένεται να διπλασιασθεί τα επόμενα χρόνια. Το ίδιο ισχύει και σε άλλες ειδικότητες, όπου νέες ομάδες ασθενών μπορούν πια να αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά και ελάχιστα επεμβατικά με νέες θεραπείες.

Μακροπρόθεσμα η αύξηση των ασθενών θα έχει ως αποτέλεσμα την ανάγκη για μεγαλύτερο αριθμό ιατρικού, νοσηλευτικού και τεχνολογικού προσωπικού, με συγκεκριμένες σύγχρονες εξειδικεύσεις. Έτσι τα νοσοκομεία θα πρέπει να αναπροσαρμοσθούν για να καλύψουν τις αυξημένες απαιτήσεις σε εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό και αναδιανομή των οικονομικών πόρων. Ακόμα τα ασφαλιστικά ταμεία θα πρέπει να κάνουν τις απαραίτητες προβλέψεις για τη βιωσιμότητα των ασφαλιστικών προγραμμάτων. Η εξίσωση που θα πρέπει να λυθεί βέβαια μόνο απλή δεν είναι, διότι πρέπει να καλυφθούν τα κόστη της έρευνας για την εξέλιξη των θεραπειών, οι πωλήσεις των φαρμάκων και των συσκευών, αλλά και οι αμοιβές των εργαζόμενων στα νοσοκομειακά ιδρύματα.

Πρέπει όμως να συνεκτιμηθεί ότι θα έχουμε ανάγκη λιγότερων διαγνωστικών εξετάσεων με μικρότερη ευαισθησία ή θεραπειών με μικρότερη αποτελεσματικότητα, καθώς και ότι αναπτύσσονται άλλοι τρόποι παροχής βοήθειας, όπως η κατ’ οίκον νοσηλεία, που θα έχουν μικρότερο οικονομικό κόστος. Μια άλλη παράμετρος είναι ο ανταγωνισμός των εταιρειών που παρέχουν τις νέες θεραπείες, που αν λειτουργήσει ορθολογικά και υγιώς θα οδηγήσει σε ανάλογη μείωση του κόστους. Πάντως παγκοσμίως αναμένεται ότι η ασφάλιση θα είναι πιο ακριβή και δυστυχώς θα αυξηθούν οι ανασφάλιστοι. Η προσβασιμότητα σε αυτές τις θεραπείες για όλους δεν θα είναι δεδομένη με τα υπάρχοντα ασφαλιστικά συστήματα και η λύση αυτού του θέματος θα είναι μια κοινωνική πρόκληση ακόμα και στα πιο προηγμένα οικονομικά κράτη.

Όλες αυτές οι πληροφορίες με τη χρήση του διαδικτύου θα είναι τελικά προσβάσιμες στον ασθενή. Θα μπορεί να διαβάσει για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα μιας θεραπείας, τα αποτελέσματα ιατρών και νοσηλευτικών ιδρυμάτων σε συγκεκριμένες επεμβάσεις, το κόστος νοσηλείας, και να συγκρίνει τα δεδομένα αυτά από διάφορους παρόχους υγείας. Η επιλογή βέβαια του ασθενούς για να ακολουθήσει μια θεραπεία δεν λαμβάνεται υπόψη από τον ιατρό και το ασφαλιστικό του σύστημα.

Σε πολλές χώρες της Ευρώπης δεν επιλέγει ο ασθενής τη θεραπεία του, αλλά μια επιτροπή εμπειρογνωμώνων από το ασφαλιστικό του ταμείο, που βασίζεται σε ιατρικά και οικονομικά δεδομένα. Έτσι εγκρίνουν ή απορρίπτουν το αίτημα ενός ασθενούς για τη χρήση μιας εξειδικευμένης θεραπείας. Αυτό γίνεται για να αποφευχθεί η χρήση μιας θεραπείας σε μη ενδεδειγμένες περιπτώσεις, αλλά και να διαφυλαχθεί η οικονομική βιωσιμότητα των ασφαλιστικών ταμείων. Το ίδιο ισχύει και στη χώρα μας στην οποία παρέχονται όλες ανεξαιρέτως οι νέες θεραπείες μετά από έγκριση όμως αρμόδιων επιτροπών.

‘Τα πάντα ρει και ουδέν μένει’ (Ηράκλειτος). Η εξέλιξη που παρατηρείται στην πρόληψη και θεραπεία πολλών νόσων είναι εντυπωσιακή τα τελευταία χρόνια και αναμένεται να εκτοξευθεί στο άμεσο μέλλον. Οι επιπτώσεις αναμένονται να είναι ευεργετικές στους ασθενείς με αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης, αλλά και βελτίωση της ποιότητας ζωής. Θα υπάρχουν όμως και ορισμένες συνέπειες στην κοινωνία μας, τις οποίες πρέπει να λάβουμε υπόψη μας, έτσι ώστε με σωστό προγραμματισμό να γευθούμε μόνο τα οφέλη της προόδου αυτής.