Γιάννης Γ. Αντύπας

Και το εμβόλιο ήρθε. Κι όμως, νέα, πρωτόγνωρα και δύσκολα να αντιμετωπιστούν προβλήματα εμφανίζονται στο προσκήνιο: επάρκεια εμβολίων ανά χώρα, ρυθμοί παραγωγής τους από τις φαρμακευτικές βιομηχανίες, κρατικές στρατηγικές εμβολιασμού πληθυσμών.

Μεγάλη η συζήτηση και έντονη, αν οι ρυθμοί των εμβολιασμών ανά χώρα είναι οι επιθυμητοί. Σίγουρα δεν είναι όπως τους περιμέναμε. Η πράξη όμως και τα γεγονότα αποδεικνύουν, είτε μας αρέσει είτε όχι, πως η πολυπόθητη ανοσία της αγέλης στον δυτικό κόσμο δεν μπορεί να επιτευχθεί εύκολα.

Όλα δείχνουν δηλαδή πως δεδομένων των όποιων προβλημάτων σε σημαντικούς τομείς, αυτοί είναι οι ταχύτεροι δυνατοί ρυθμοί που μπορούν να επιτευχθούν μέχρι σήμερα. Πιθανώς τα νέα εμβολιαστικά κέντρα να καταφέρουν να αυξήσουν τους ρυθμούς δεδομένου πως θα παραλάβουμε επαρκής δόσεις εμβολίων. Άρα είτε ως χώρα, είτε ως ΕΕ, απολαμβάνουμε αυτούς τους σχετικά ταχείς ρυθμούς εμβολιασμού δεδομένων των δυσκολιών, έστω και αν -ίσως δικαιολογημένα- περιμέναμε τα πράγματα ταχύτερα.

Είμαστε λοιπόν οκ έστω σε ένα ποσοστό;

Κάποιος ορθολογιστής και ψύχραιμος θα έλεγε ίσως με βαριά καρδιά πως ναι, γίνεται το καλύτερο που μπορεί να γίνει δεδομένων των συνθηκών. Κάποιος άλλος, πιο απαιτητικός, ίσως να έλεγε ότι σχεδόν είναι απογοητευμένος αφού κάποιες χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο (ΗΒ) και το Ισραήλ κινούνται πιό γρήγορα.

Τα τού -ευρύτερου- οίκου μας μόνο;

Τί θα απαντούσαν όμως και οι δύο στο ερώτημα: ποιος θα έπρεπε να εμβολιαστεί πρώτα, ένας πχ «καλοζωισμένος» δημοσιογράφος στην Αθήνα του δυτικού ημισφαιρίου ή ένας απλός εργάτης ορυχείου, στην μακρινή Μπουρκίνα Φάσο;

Πριν σπεύσουμε να απαντήσουμε συναισθηματικά ή λογικά σε αυτό το ερώτημα ίσως θα έπρεπε να γνωρίζουμε τα εξής:

Με τους υπάρχοντες ρυθμούς εμβολιασμών, αν στις ισχυρές χώρες του κόσμου ο χρονικός ορίζοντας επίτευξης της ανοσίας της αγέλης μέσω των εμβολιασμών τοποθετείται στο τελος του 2021, στις φτωχότερες χώρες του κόσμου υπολογίζεται πως θα συμβεί το 2024. Ο πρόεδρος του ΠΟΥ χαρακτήρισε πρόσφατα την διαφορά αυτή σαν μια «καταστροφική ηθική αποτυχία».

Μια αιτία αυτού του γεγονότος είναι ότι ισχυρές χώρες (ΗΠΑ, ΕΕ, ΗΒ κα) μέσα στον πανικό τους, σπεύδουν να εξασφαλίσουν ποσότητες εμβολίων πολλαπλάσιες των αναγκών τους, στερώντας έτσι εμβόλια από τις φτωχότερες και αδύναμες να καταβάλουν τα αναγκαία ποσά χώρες. Πχ η ΕΕ έχει δεσμεύσει ποσότητες για να εμβολιάσει τον πληθυσμό της 2 φορές, οι ΗΠΑ 4 φορές, ο Καναδάς 6, το ΗΗ 2,7 φορές.

Όμως, για την αντιμετώπιση των ανωτέρω ο Π.Ο.Υ. σε συνεργασία με ΜΚΟ συνέστησε το COVAX (COVID-19 Vaccines Global Access), που στόχο έχει την διευκόλυνση παροχής εμβολίων στις φτωχές χώρες. Το πρόγραμμα αυτό όμως είναι έντονα υποχρηματοδοτούμενο. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία ήταν 4,3 δις δολάρια κάτω του στόχου μέχρι τον Ιανουάριο. Και δεν θα αρχίσει εμβολιασμούς νωρίτερα από τα τέλη Φεβρουαρίου και αν επιτευχθούν όλοι οι στόχοι για φέτος θα έχει εμβολιαστεί μόνο το 20% του πληθυσμού, ποσοστό απογοητευτικά χαμηλό για να ελπίζει κανείς ανοσία της αγέλης.

Παράλληλα και ασχέτως από την εγγενή φτώχεια αυτών των χωρών θα πρέπει κανείς να λάβει υπόψιν του και τα εξής:

Η Παγκόσμια τράπεζα προβλέπει ότι ο Covid-19 θα οδηγήσει 150 εκατ άτομα περίπου σε οριακή φτώχεια την 2ετία 2020-21. Αν σε αυτό το νούμερο συνυπολογιστεί ότι τα εμβάσματα μεταναστών στις ανεπτυγμένες χώρες που κατευθύνονται στους συγγενείς τους στις πατρίδες τους αφορούν περίπου 800 εκατ. άτομα και ότι μόνο το 2020 μειώθηκαν για πρώτη φορά κατά το 1/5 τους (περίπου κατά 100+ δις δολάρια), γίνεται κατανοητό πόσο ακόμα θα χειροτερέψει αυτό και τα επόμενα χρόνια η οικονομική κατάσταση για τους ανθρώπους αυτούς.

Αν σε αυτό, προστεθεί το γεγονός ότι βασικές πηγές εισοδήματος των χωρών αυτών όπως ο τουρισμός ή η παραγωγή κάποιων πρώτων υλών έχουν ήδη σοβαρά μειωθεί και θα μειωθούν περισσότερο στο εγγύς μέλλον, μπορούμε εύκολα να συνειδητοποιήσουμε την έντονη αβεβαιότητα για το μέλλον τους.

«Εντάξει, λυπούμαστε πολύ…

..αλλά μέχρις ενός ορίου» ίσως πει ο «καλοζωισμένος» δημοσιογράφος. Και θα έχει άδικο, γιατί σύμφωνα με μια πολύ πρόσφατη μελέτη του Εθνικού Γραφείου Οικονομικής Έρευνας των ΗΠΑ η άνιση κατανομή των εμβολίων θα στοιχίσει στην παγκόσμια οικονομία το δυσθεώρητο ποσό των 9τρις δολαρίων μόνο το 2021 κυρίως λόγω μείωσης της παγκόσμιας ζήτησης και των ανωμαλιών που θα προκληθούν στις αλυσίδα προσφορά αγαθών. Δεν είναι βέβαια νέο ότι ο Covid-19 θα έχει οικονομικές επιπτώσεις - τις ζούμε ήδη. Το «νέο» είναι πως το 50% του ποσού αυτού θα αφορά τις ανεπτυγμένες/πλούσιες χώρες έστω και αν καταφέρουν να εμβολιάσουν τους πληθυσμούς τους…

Στο δια ταύτα…

Ας δούμε λίγο τωρα την «αλυσίδα»: Ο μη «έγκαιρος» εμβολιασμός θα φέρει χειροτέρευση των οικονομιών αυτών. Η χειροτέρευση διόλου απίθανο να φέρει ταραχές στις εύθραυστες αυτές κοινωνίες και μάλιστα με την μεταλλαγμένη πλέον πανδημία να συνεχίζει να εξαπλώνεται. Δεν θέλει και μεγάλη φιλοσοφία να συμπεράνει κανείς πως όλα αυτά θα οδηγήσουν σε νέα αύξηση μεταναστευτικών ροών.

Δεν ακούγεται πολύ ευχάριστα η αλληλουχία αυτών των πολύ πιθανών να συμβούν ενδεχομένων.

Τί θα μπορούσε να γίνει;

Ας μην κοροιδευόμαστε. Σε καθεστώς ελεύθερης οικονομίας κανείς δεν μπορεί να εξαναγκάσει τους φαρμακευτικούς κολοσσούς να δώσουν δωρεάν τις πατέντες τους. Είτε μας αρέσει είτε όχι, όλοι οι εμπλεκόμενοι λειτουργούν με κίνητρο το κέρδος. Το μόνο που μπορούν να κάνουν οι ισχυροί, είναι το κέρδος αυτό να είναι σε ανθρώπινα επίπεδα, να βρουν τρόπους συνεργασίας ώστε να αυξηθούν οι ροές εμβολίων προς τις χώρες αυτές. Επίσης, όπως έχει ήδη προταθεί από διάφορες πλευρές, θα μπορούσαν οι εταιρείες να δώσουν δικαιώματα παραγωγής σε πληττόμενες χώρες για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, ώστε να περάσει η περίοδος αιχμής, εξασφαλίζοντας μια σημαντική αποζημίωση από τις ισχυρότερες οικονομίες του πλανήτη.


Μια λύση επίσης είναι οι ισχυροί της γης να συνδράμουν ουσιαστικά τις προσπάθειες του COVAX με τους αναγκαίους πόρους


Παράλληλα, μιας και τα επιτόκια δανεισμού είναι πλέον χαμηλά, οι δανειστές όπως κυρίως οι ΗΠΑ αλλά και η ΕΕ και άλλες χώρες, θα μπορούσαν να κάνουν γενναίες μειώσεις στα χρέη των χωρών αυτών ώστε να εξοικονομηθούν πόροι για την αγορά εμβολίων.


Τελικά στην ερώτηση αν πάνε καλά οι εμβολιασμοί, η σωστή απάντηση είναι “όχι, ακριβώς” γιατί δεν απολαμβάνουν αυτούς τους έστω μη ταχύτερους ρυθμούς, όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη. Και αν με ρώταγε κάποιος πού θα έκρινα ορθότερο να επενδυθεί ένα έξτρα ευρώ στην μαχη των εμβολίων, θα πρότεινα στην Μπουρκίνα Φάσο.