Ιάσων Πιπίνης

Η Δημοκρατία, όσο ισχυρή και αν φαίνεται σήμερα, δεν πρέπει να θεωρείται ποτέ δεδομένη, χρειάζεται συνεχή θωράκιση. Στα απόνερα της πανδημίας οι λαϊκιστές συνεχίζουν να εργάζονται συστηματικά, αλλά και αθόρυβα, χρησιμοποιώντας ποικίλες μεθόδους. Οι ψεύτικες υποσχέσεις, η παραπληροφόρηση, με τη χρήση και της τεχνολογίας, αλλά και η εργαλειοποίηση των δραματικών συνεπειών του Covid-19, τροφοδοτούν τη ρητορική των λαϊκιστών.

Οι πολιτικοί «Μεσσίες» προσμένουν υπομονετικά κάθε φορά να διαμορφωθούν οι κατάλληλες συνθήκες, για να εμφανιστούν στο προσκήνιο και να μιλήσουν, για μια ακόμη φορά, για τον «πόλεμο ανάμεσα στους πλούσιους και στους φτωχούς», να υποσχεθούν τη «μείωση των ανισοτήτων», επιδόματα και εύκολες λύσεις. Είναι πάντα οι ίδιοι. Αλλάζουν μόνον όνομα και πολιτικό πρόσημο κάθε φορά. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως οι λαϊκιστές απειλούν τη Δημοκρατία.

Ας μη ξεχνάμε πως η λατινοαμερικάνικη εκδοχή του λαϊκισμού, γνωστή και ως «ποπουλισμός», τις προηγούμενες δεκαετίες είχε τραυματίσει βαθιά τους δημοκρατικούς θεσμούς στη Λατινική Αμερική. Και όμως, για ορισμένους Ευρωπαίους πολιτικούς, ακόμη και στην Ελλάδα, τα μοντέλα αυτά θεωρήθηκαν πρότυπα.

Τα τελευταία δυο χρόνια στη Λατινική Αμερική, για παράδειγμα, ορισμένοι λαϊκιστές ηγέτες «καβάλησαν» το κύμα της οργής, που προκάλεσε η πανδημία και οι δραματικές επιπτώσεις της στη λατινοαμερικάνικη οικονομία, και κατάφεραν να πρωταγωνιστήσουν στην πολιτική ζωή. Είχαν προηγηθεί οι κοινωνικές εξεγέρσεις του 2019, (με διαφορετική αφετηρία η κάθε μια) οι οποίες προμήνυαν αλλαγές συσχετισμών και ανατροπές κυβερνήσεων, είτε δεξιών, είτε αριστερών.

Οι ποπουλιστές ισχυρίζονται ότι «εκφράζουν το λαό», υπόσχονται ότι «θα πολεμήσουν τη φτώχεια», (ενώ στην πραγματικότητα την αναπαράγουν) και χρησιμοποιούν τα μέσα που τους παρέχει η Δημοκρατία, για να την αμφισβητήσουν και τελικά να την τραυματίσουν. Να επιβάλλουν ακόμη και ένα αυταρχικό μοντέλο διακυβέρνησης. Ο λαϊκισμός όμως, ποτέ δεν αποτέλεσε τη λύση, αλλά μέρος του προβλήματος.

Αναμφισβήτητα, η πανδημία ευνοεί τον λαϊκισμό, κάνοντας επίκαιρο το σύνθημα που ακουγόταν σε διαδηλώσεις στη Λατινική Αμερική τις προηγούμενες δεκαετίες: «Θέλουμε υποσχέσεις και όχι πραγματικότητες». Χρειάζεται συνεχής επαγρύπνηση για την προστασία της Δημοκρατίας. Ακόμη και στην Ελλάδα, που πρόσφατα μάλιστα, έζησε την εμπειρία του λαϊκισμού.

Από την άλλη πλευρά, τα τελευταία δυο χρόνια στη χώρα μας, η υπεύθυνη διαχείριση από την ελληνική κυβέρνηση, της κρίσης που προκάλεσε η πανδημία, τα μέτρα στήριξης των εργαζομένων που πλήττονται, αλλά και η θωράκιση των δημοκρατικών θεσμών, δείχνουν έναν άλλον δρόμο, απέναντι στις κραυγές και στα συνθήματα των λαϊκιστών.

Την ανάγκη προάσπισης της Δημοκρατίας από τους κινδύνους που αντιμετωπίζει σήμερα, σε παγκόσμιο επίπεδο, διεπίστωσαν και οι περισσότεροι ηγέτες που συμμετείχαν στην πρόσφατη Σύνοδο για τη Δημοκρατία, που συγκάλεσε ο Αμερικανός Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν. Η συζήτηση για το θέμα αυτό, αλλά και για τις διαστάσεις που προσλαμβάνει, έχει ανοίξει και στην Ευρώπη.

Ας μη ξεχνάμε πως οι λαϊκιστές ισχυροποιούνται και εμφανίζονται στο προσκήνιο όταν αυξάνονται οι ανεκπλήρωτες διεκδικήσεις των πολιτών, οι οποίες, πλέον, δεν είναι μόνον οικονομικές. Ο λαϊκισμός για να αντιμετωπιστεί πολιτικά πρέπει πρώτα να ηττηθεί ιδεολογικά. Και αυτό δεν μπορεί να γίνει αν προηγουμένως δεν έχει διαμορφωθεί το κατάλληλο θεσμικό υπόβαθρο. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την συνεχή ενίσχυση των δημοκρατικών αξιών, την προάσπιση των ελευθεριών και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ο Ιάσων Πιπίνης είναι Ειδικός Σύμβουλος του Πρωθυπουργού, Υποψήφιος Διδάκτωρ του ΕΚΠΑ.