Γρηγόρης Λέων

 Έχουμε μπλέξει πολιτικές αντιλήψεις, ηθικούς κανόνες, νομοθεσία και ευρωπαϊκούς κανονισμούς σε μια συζήτηση που διεξάγεται με τον ίδιο τρόπο που αναπτύσσεται αυτή η πόλη: άναρχα, ασύνδετα και χωρίς κανένα αποτέλεσμα για τους πολίτες.

Αν ξεπεράσουμε ακραίες θέσεις τύπου «το Αιγαίο στα ψάρια του» και «στο σπίτι μου κάνω ό,τι γουστάρω, φωτιά βάζω και το καίω» δύο είναι τα δεδομένα που μάλλον όλοι θα συμφωνήσουν:

Δεδομένο πρώτο: Η βραχυχρόνια μίσθωση κατοικιών όχι μόνο κράτησε ζωντανή την αγορά των ακινήτων αλλά αποτέλεσε αναζωογονητικό παράγοντα για ολόκληρες περιοχές. Από το Κουκάκι και τα Πετράλωνα, μέχρι τα Εξάρχεια και την Κυψέλη, η Αθήνα είδε παλιά σπίτια να ανακαινίζονται, διαμερίσματα να αλλάζουν χέρια, τουρίστες να κινούνται και εκτός του κλασσικού τριγώνου Ομόνοια – Σύνταγμα – Θησείο. Και επειδή τα νέα ακίνητα εκτός από μπετά, θέλουν καθαριστικά, σεντόνια, κουρτίνες, έπιπλα, ηλεκτρικά, κάπως όλη η αγορά ωφελήθηκε λίγο ή πολύ από αυτό τον τζίρο.

Δεδομένο δεύτερο: Η βραχυχρόνια μίσθωση ώθησε τα ενοίκια προς τα πάνω και δημιούργησε δυσκολίες ανεύρεσης στέγης, ιδιαίτερα σε συγκεκριμένες περιοχές. Πραγματικά υπάρχουν περιοχές που οι τιμές έχουν εκτοξευθεί τα τελευταία χρόνια. Και πολλοί ιδιοκτήτες κρατούν κλειστά τα σπίτια τους αναμένοντας είτε να τα αξιοποιήσουν οι ίδιοι είτε να τα πουλήσουν σε μελλοντικούς επενδυτές προς εκμετάλλευση. Κι αυτό για ανθρώπους χαμηλόμισθους, ανέργους, φοιτητές, είναι ένα πολύ αληθινό πρόβλημα.

Πίσω από αυτά τα δύο δεδομένα βρίσκεται ένα νέφος επιχειρημάτων, μύθων και αντιφατικών δεδομένων που δυσχεραίνουν τη συζήτηση: Πλήττονται οι ξενοδόχοι που είδαν τους τζίρους τους και φέτος να αυξάνονται, ωστόσο, ίσως μεσοπρόθεσμα να απειλούνται από την Airbnb;

Πέφτουν λεφτά στην αγορά ή πάνε στις πολυεθνικές που πουλάνε το βασικό οικιακό εξοπλισμό;

Κερδίζει το ελληνικό κράτος από τη φορολογία του 15/100 που θα μπορούσε να παίρνει και αν τα σπίτια αυτά νοικιάζονταν –αν και, όπως ξέρουμε, δεν νοικιάζονταν;

Τελικά διασπάται ο κοινωνικός ιστός ή δημιουργούνται νέες δυναμικές στην πόλη;

Καταλαβαίνετε ότι σκοπός μου δεν είναι να κάνω τον επιστήμονα σε ένα πεδίο που δεν αποτελεί εξειδίκευσή μου. Μπορώ να κάνω όμως κάποιες διαπιστώσεις:

Διαπίστωση πρώτη: έχει πραγματικά ενδιαφέρον ότι την οικονομία του διαμοιρασμού, δηλαδή τη δημοκρατική έκφραση του καπιταλισμού στον οποίο συμμετέχουν οι πολίτες και όχι το μεγάλο κεφάλαιο, την αντιμάχονται οι θεωρητικά υπέρμαχοι του σοσιαλισμού.

Διαπίστωση δεύτερη: το θέμα της στέγης, ειδικά στα μεγάλα αστικά κέντρα, είναι ένα πρόβλημα που μεγάλες πόλεις σε ολόκληρο τον πλανήτη προσπαθούν να αντιμετωπίσουν. Όμως, οι λύσεις του Παρισιού δεν είναι απαραίτητα οι λύσεις που εξυπηρετούν την Αθήνα. Ακόμα και οι λύσεις της Κρήτης δεν εξυπηρετούν απαραίτητα την πόλη μας.

Προσωπικά νιώθω ότι το κράτος αντί να κάνει τη δουλειά του εξασφαλίζοντας ποιότητα ζωής στους πολίτες του ανεξαρτήτως συνοικιών που ζουν και αντί να εστιάσει στην ανάπτυξη, κοιτά να απομυζήσει κάθε ιδιωτική πρωτοβουλία μεταφέροντάς της το βάρος της κοινωνικής πολιτικής, όπως π.χ. το social housing στους ιδιώτες.

Παρένθεση: έχετε ακούσει για το social housing; Τη διαχείριση από το κράτος ακινήτων προς όφελος των ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων; Στη Λισαβόνα μέρος της αστικής ανάπλασης περιλαμβάνει social housing, μέσα από χρηματοδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.

Τελικά –όπως συμβαίνει σε όλες σχεδόν τις ανάλογες συζητήσεις- η αλήθεια είναι κάπου στη μέση. Αυτή η νέα μορφή οικονομίας δημιούργησε ευκαιρίες. Άλλαξε τον τρόπο χρήσης των ακινήτων αλλά και τον ίδιο τον τουρισμό. Επιστροφή στην προηγούμενη κατάσταση δεν μπορεί πλέον να υπάρξει.

Αυτό που μπορεί να υπάρξει όμως είναι η ρύθμιση του τοπίου, ώστε συνολικά η πόλη και η χώρα να βγουν κερδισμένοι. Όχι με προτάσεις περιορισμού στο χρόνο ή στα κέρδη. Αυτό θα ωθήσει απλά σε μια παραοικονομία με στόχο την παράκαμψη των περιοριστικών όρων. Και κάποιος θα πρέπει να καταλάβει ότι οι άνθρωποι που έχουν επενδύσει στα σπίτια τους με σκοπό να τα εκμεταλλευτούν, κινδυνεύουν να τα χάσουν, αν αύριο επικρατήσουν λογικές απαγορεύσεων και σκληρών περιορισμών.

Κατά τη γνώμη μου αυτό που πρέπει να γίνει είναι να διαχωριστούν οι «ερασιτέχνες» από τους επαγγελματίες. Αυτούς που διαχειρίζονται ένα δυο ακίνητά τους εξασφαλίζοντας ένα συμπληρωματικό εισόδημα με όσους λειτουργούν πολυκατοικίες ή τετράγωνα ολόκληρα και οι οποίοι θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ξενοδόχοι. Προφανώς δεν είναι το ίδιο να νοικιάζεις ένα σπίτι με το να νοικιάζεις ένα οικοδομικό τετράγωνο. Θα μπορούσε επίσης το σύστημα είσπραξης των φόρων να γίνεται στην πηγή, μέσω της ίδιας της πλατφόρμας, όπως προτίθεται να κάνει η Δανία, ώστε να μη μπορεί να ξεφύγει κανείς.

Για την ώρα η αντιμετώπιση του θέματος είναι στη χώρα μας ανάλογη της σοβαρότητας που χαρακτηρίζει το δημόσιο διάλογο. Σπασμωδικές κινήσεις πασπαλισμένες με ιδεολογικές φαντασιώσεις. Κανείς δε μιλάει για κατάρτιση –ώστε όσοι ασχολούνται, έστω ερασιτεχνικά, να μάθουν από διαχείριση, φορολογικές υποχρεώσεις, βασικούς κανόνες μάρκετιγκ κτλ. Κανείς δε μιλά για κοινωνική στέγαση, για όλες τις κοινωνικές ομάδες, χωρίς αποκλεισμούς αλλά και χωρίς επιλεκτικές συγγένειες. Και τελικά κανείς δε μιλά για το μέλλον. Να μας πει πώς η Αθήνα και η ζωή μας σε αυτή θα γίνει καλύτερη με ή χωρίς την Airbnb. Γιατί αυτό τελικά δεν είναι το θέμα;