Δρ Θεοδώρα Παπαδοπούλου Χαμουζά

Ο Winnicott (1953)αναφερόμενος στις πρώιμες, πρωτογονικές ανάγκες του ατόμου αναφέρεται στις ποιότητες της ‘αρκετά καλής’ μητέρας και την εγκαθίδρυση της σχέσης δια μέσω του γεμάτου αποδοχή και θαυμασμό βλέμματος της προς το παιδί. Προσδιορίζει την ‘αρκετά καλή’ μητέρα ως αυτή που κατορθώνει να εναρμονιστεί με τις ανάγκες του βρέφους παρέχοντας του ένα ακλόνητο αίσθημα ασφάλειας και ‘παντοδυναμίας’ που απορρέει από την πρώιμη ταύτιση του με αυτήν.

Η μητέρα είναι ο πρώτος σύντροφος στη ζωή του κάθε ατόμου. Σαν πρώτος σύντροφος στη ζωή, η μητέρα θεμελιώνει το συναισθηματικό κόσμο του παιδιού. Και αυτό γίνεται με τις εξής λειτουργίες: Tην απόλυτη αποδοχή, την προσοχή, την αποκλειστικότητα, τη σταθερότητα και τη βαθιά συντροφικότητα.Σύμφωνα με τον Winnocott (1960), αυτές οι ποιότητες έχουν καθοριστική σημασία για την  άρτια αναπτυξιακή πορεία του ατόμου. Αυτή η ασφαλής σχέση είναι ο προθάλαμος που θα  οδηγήσει το παιδί στην αυτονομία του.

Τι γίνεται όμως όταν η μητέρα ‘απουσιάζει’ από τη ζωή του παιδιού;
Η σύγχρονη μητέρα καλείται να ανταποκριθεί σε μια πληθώρα καθηκόντων και ρόλων. Μητέρα, σύζυγος, εργαζόμενη, παιδαγωγός, κόρη, γυναίκα. Πολλές μητέρες καλούνται να επιστρέψουν γρήγορα στη δουλειά. Το παιδί ‘χάνει’ την μητέρα η οποία αντικαθίσταται από ‘σημαντικούς άλλους’ (Rohner, 2001 ) οι οποίοι αναλαμβάνουν τη φροντίδα του. Ο πολύτιμος χρόνος μητέρας –παιδιού συνεχώς ροκανίζεται μιας και η καθημερινότητα καλεί  τη μητέρα να ανταποκριθεί σε μια πληθώρα πρακτικών εργασιών που την εξαντλούν σωματικά και συναισθηματικά και δεν την αφήνουν ‘να παίξει’ με το παιδί της (Winnicott, 1971). Το παιδί από την άλλη πλευρά απορροφά το άγχος της μητέρας και ταυτίζεται μαζί της προκειμένου να την ‘κρατήσει’ ψυχικά.

Η σχέση περνάει και άλλες δοκιμασίες όταν αρχίζουν οι σχολικές απαιτήσεις. Η μητέρα αναλαμβάνει ρόλο παιδαγωγού, γίνεται σκληρή, θυμώνει και τιμωρεί. Το παιδί χάνει για άλλη μια φορά τη μητέρα του. Με την εφηβεία επανέρχονται καταιγιστικά αυτά τα ελλείματα. Το παιδί θυμώνει για όλα αυτά που δεν πήρε, για όλα τα συναισθηματικά κενά που δεν γέμισαν, για την ασφάλεια που δεν βίωσε μέσω μιας ήρεμης και παρηγορητικής σχέσης με τη μητέρα του. Το έλλειμα της σχέσης με τη μητέρα έρχονται να γεμίσουν οι εξαρτήσεις, και η παραβατικότητα. Ο έφηβος ‘σχετίζεται’ με τον εθισμό ο οποίος βρίσκεται ακατάπαυστα δίπλα του. Παρόλο που τον πονάει, τον φθείρει  και τέλος τον σκοτώνει βρίσκεται σε μια ΄συμβιωτική σχέση’ μαζί του. Είναι μια ‘κακή μήτρα’ που όμως τον κρατάει  μέσα της με τον πιο επώδυνο και καταστροφικό τρόπο υποκαθιστώντας ψευδαισθητικά εκείνη την τρυφερή σχέση με τη μητέρα του.

Το έλλειμα όμως παραμένει και το άτομο δεν παύει να ζητά την ουσιαστική επανόρθωση της σχέσης. Γίνεται παραβατικό για να δει εάν θα αντέξει και θα αποδεχθεί η μητέρα του τον κακό του εαυτό. Την αναζητά σε κάθε δύσκολη στροφή της ζωής του για να του παρέχει ‘κράτημα’ και να τον σώσει από τον κίνδυνο. Την ψάχνει στα μουσικά του ακούσματα που του επιτρέπουν να παλινδρομεί μέσα από  beats που θυμίζουν  ενδομητριακό ήχο και άμορφους/πρωτόγονους στίχους που φωνάζουν Μαμά.  

Τραυματίζεται και τιμωρεί τον εαυτό του που δεν ήταν αρκετά ‘καλό παιδί’  έτσι ώστε να ‘αξίζει’ τη φροντίδα της μαμάς του και ζει το ταξίδι της ζωής αναζητώντας την τρυφερή γεμάτη αποδοχή μητέρα.
Όμως τελικά τίποτε άλλο δεν μπορεί να είναι σαν τη ΜΑΜΑ!