Δημήτρης Γρέβιας

Μετά από ένα διάστημα εργασιακής εμπειρίας, γνωριμίας των συνθήκων ζωής και της λειτουργίας του κράτους στη χώρα φιλοξενίας, με νοσταλγία, συναισθηματισμό και αγάπη για την πατρίδα, απευθυνόμενος όχι μόνο στη γενιά του, καλεί «να εμπιστευτούμε ο ένας τον άλλον», τονίζοντας πως «είναι εθνική ανάγκη να εμπιστευτούμε ο ένας τον άλλον, να πάρουμε τη χώρα μας στα χέρια μας και να τη σηκώσουμε ψηλά, όλοι μαζί, χωρίς αποκλεισμούς και αντιπαλότητες».

Θα μπορούσε κανείς, αν και λίγο αυθαίρετα, να αποδώσει την έκκληση αυτή είτε στο γεγονός μιας εύλογης σύγκρισης μεταξύ παραστάσεων και εμπειριών από τη χώρα φιλοξενίας και της επικρατούσας κατάστασης στην πατρίδα, είτε ως αποτέλεσμα ατομικής βιωμένης έλλειψης, προβολής σε συλλογικό επίπεδο και κάλεσμα για αναστοχασμό ή στην έκφραση μιας προσωπικής πεποίθησης και επιθυμίας. Ανεξάρτητα από το κίνητρο και υπόβαθρο, το μήνυμα είναι ξεκάθαρο και η λέξη κλειδή είναι «Εμπιστοσύνη» και συγκεκριμένα στο επίπεδο «των μεταξύ μας σχέσεων».

Τα λόγια του νέου αποτέλεσαν αφορμή για τις παρακάτω σκέψεις, ενώνοντας έτσι τη φωνή και αγωνία του νέου με αυτή πολλών άλλων που συχνά-πυκνά δημοσιοποιούν τη δική τους ανησυχία και κάνουν προτάσεις που εδράζεται στην απλή κοινή λογική, ότι δηλαδή είναι ανάγκη για συναντίληψη, συνεργασία και δράσεις συλλογικής προσπάθειας σε καίριας σημασίας ζητήματα.

Σημαντικά ζητήματα, πέραν της Παιδείας και Υγείας, είναι πχ. η λειτουργία της δημόσιας διοίκησης, το δημογραφικό πρόβλημα με την επικείμενη συρρίκνωση του πληθυσμού μας λόγω υπογεννητικότητας (πρόσφατη έκθεση της ΚΟΜΙΣΙΟΝ μιλά για 8,5 εκατομμύρια το 2070), η εγκατάλειψη και ερήμωση της επαρχίας ή η άμυνα και ασφάλεια της χώρας (αμφισβήτηση της εθνικής κυριαρχίας και απειλές από τη γείτονα χώρα) ή η προστασία από φυσικές καταστροφές πχ. λόγω παρεμπόδισης της φυσικής ροής όμβριων υδάτων ή αδυναμίας πρόσβασης στη θάλασσα λόγω μαντρωμένων παραλιών (αυθαίρετη δόμηση με θλιβερές συνέπειες προσφάτως, Μάνδρα και Μάτι).

Η «εμπιστοσύνη», αποτελεί θεμελιώδη αξία και εκτείνεται από την εμπιστοσύνη στον εαυτό μας, στις διαπροσωπικές σχέσεις μας, έως συνολικά σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής και οικονομικής ζωής.

Η επίδειξη για παράδειγμα της ατομικής και συλλογικής υπευθυνότητας με την τήρηση των οδηγιών των ειδικών για εγκλεισμό λόγω πανδημίας, οφείλονταν όχι μόνο στο φόβο για την ίδια τη ζωή, αλλά ήταν και αποτέλεσμα της εμπιστοσύνης των πολιτών στους ειδικούς. Ένα άλλο παράδειγμα αφορά την επίκληση, την οποία κάνουν συχνά ειδικοί επιστήμονες και οικονομικοί αναλυτές προκειμένου να «ρολάρει» η οικονομία, μιλώντας για τη δημιουργία κατάλληλης «ψυχολογίας» και εννοούν στην πραγματικότητα την εμπιστοσύνη ή η επίκαιρη, απεγνωσμένη έκκληση των ανθρώπων του Τουρισμού να εμπιστευτούν και επιλέξουν οι ξένοι τουρίστες τη χώρα μας για τις διακοπές τους.

Η εμπιστοσύνη συνιστά την πιο σημαντική αρετή σε οποιαδήποτε συνεργασία, ακόμη πιο σημαντική από την τεχνογνωσία, την αποτελεσματικότητα, την ικανότητα. Είναι η βάση, δίνει ώθηση σε έναν οργανισμό, σε μια ομάδα να κάνουν ένα βήμα ακόμα πιο κοντά σε αυτό που ορίζουν σαν επιτυχία. Χτίζεται σταδιακά, χρειάζεται συνεχή επιβεβαίωση και είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να λειτουργήσουμε σε ένα περιβάλλον που θα μας κάνει να νιώθουμε ασφαλείς και μας επιτρέπει να σχεδιάσουμε και να πραγματοποιήσουμε από κοινού μελλοντικές πράξεις και δράσεις.

Η εμπιστοσύνη εμπεριέχει την έννοια της πίστης και βαδίζει χέρι-χέρι με την ειλικρίνεια, αποτελεί το θεμέλιο όλων των ανθρώπινων σχέσεων. Είναι προτιμότερο τόσο για μας όσο και για τους άλλους να παραδεχόμαστε λάθη μας και να μάθουμε, να ζητάμε συγγνώμη αντί να καταφεύγουμε σε ψεύτικες δικαιολογίες. Ταυτόχρονα, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τα όριά μας και να μην δεσμευόμαστε για πράγματα που δεν θα μπορέσουμε να φέρουμε σε πέρας. Δεν υποσχόμαστε τίποτα για το οποίο δεν είμαστε σίγουροι ότι μπορούμε να πραγματοποιήσουμε.

Δεν μπορούμε να πείσουμε κανέναν για τις καλές μας προθέσεις αν δεν τις αποδεικνύουμε με τις πράξεις μας.

Κάνοντας μια αναγωγή σε συλλογικό επίπεδο παρατηρούμε ότι αναπτυγμένα κράτη συνήθως πέρα από την αξιοπιστία (δηλαδή εμπιστοσύνη), διαθέτουν σε υψηλό βαθμό μεταξύ άλλων, οργανωτικότητα, ορθολογισμό, συνέπεια, συνεργατικότητα και κοινωνική συνείδηση, αξιοκρατία, σεβασμό της διαφορετικότητας, πολύ σημαντικές αξίες και θεμέλια για την οικοδόμηση υγιούς ανάπτυξης, προόδου και κοινωνικής ευημερίας.

Η συλλογική συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα της κουλτούρας και νοοτροπίας, η οποία έχει καλλιεργηθεί και διαμορφωθεί στο πέρασμα των χρόνων και για να επέλθει μια αλλαγή θα πρέπει το περιβάλλον στο οποίο έχει γαλουχηθεί, να βοηθήσει στην εγκαθίδρυση σιγά-σιγά μιας νέας κοινωνικής αντίληψης, στάσης και νοοτροπίας. Περιβάλλον ενοούμε μεταξύ άλλων, εκτός φυσικά της Οικογένειας, την Παιδεία τον Πολιτισμό, κανόνες, διαδικασίες, θεσμοί, και κυρίως πως εκφράζουν και αντιπροσωπεύουν τους θεσμούς αυτοί που τους ανατίθεται ο ρόλος της εκπροσώπισης. Στην περίπτωση πχ. της πανδημίας οι ειδικοί ως ομάδα – κατάλληλος στην κατάλληλη θέση και ομαδικό πνεύμα – έδρασαν στην πραγματικότητα όπως οι εμπνευσμένοι ηγέτες, των οποίων ο ρόλος είναι να «κάνουν τα πράγματα σωστά, με πειστικό τρόπο και ενσυναίσθηση και οι άλλοι να τα ακολουθήσουν».

Είναι απολύτως βέβαιο πως διαμορφωτές της κοινής γνώμης όπως είναι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, θεσμικοί παράγοντες, π.χ. πανεπιστημιακοί, μπορούν και πρέπει να παίξουν ένα σημαντικό ρόλο αναδεικνύοντας τα μείζονα και σημαντικά, την ανάγκη συλλογικής προσπάθειας ώστε να διαμορφωθεί σιγά-σιγά η αντίστοιχη νοοτροπία και θέληση να γίνουν πράξη. Σίγουρα μια πάρα πολύ δύσκολη και φιλόδοξη στόχευση η αλλαγή στάσεων και συμπεριφοράς, πρόκειται για μια μαθησιακή διαδικασία που κτίζεται βήμα-βήμα και όπως λέει ο στίχος του μουσικοσυνθέτη και μεγάλου πρεσβευτή μας Μίκη Θεωδωράκη «...θέλει δουλειά πολύ...» για να μπολιαστεί στο DNΑ μας ώστε να υπάρξει ο απαραίτητος συγχρωτισμός, αναφμίβολα όμως αξίζει να γίνει η προσπάθεια.

Αποτελεί κοινή διαπίστωση πως τα όποια σοβαρά μεταρρυθμιστικά σχέδια ή πρωτοβουλίες που έγιναν στο παρελθόν δεν εφαρμόστηκαν ποτέ ή υλοποιήθηκαν αποσπασματικά με ελάχιστα αποτελέσματα και τούτο γιατί προσέκρουαν σθεναρά σε συμφέροντα ή δεν είχαν την στήριξη του συνόλου των πολιτικών οργανισμών, συντεχνιών και της κοινωνίας, δηλαδή έλλειψη βούλησης να ενστερνιστούμε και να κάνουμε πράξη στην καθημερινότητά μας βασικές αξίες στις οποίες αναφερθήκαμε πιό πάνω. Πρέπει να πρυτανεύσει η κοινή λογική για συστράτευση και συνεργασία, γιατί ως γνωστόν τα δυσμενή έως καταστροφικά αποτελέσματα παραλείψεων ή λάθος επιλογών για κάποια ζητήματα εμφανίζονται συνήθως μετά από 40-50 χρόνια.

Εν όψει της διαφαινόμενης σημαντικής οικονομικής ενίσχυσης που αναμένεται να προκύψει από το πρόσφατα αναγγελθέν ύψος χρηματοτοδότησης των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και δεδομένης της δυσχερής οικονομικής κατάστασης της χώρας, ιδιαίτερα μετά την υγιεινομική κρίση, μήπως θα πρέπει να υπάρξει ένα πρώτο έμπρακτο δείγμα συνεννόησης και συνεργασίας για να μην χαθεί ακόμη μια μεγάλη ευκαιρία? Επιβάλλεται η επιλογή και σύσταση της καλύτερης δυνατής ομάδας ειδικών συμπεριλαμβανομένου του απόδημου ελληνισμού, η παροχή κατάλληλων μέσων και συνθηκών, η σταθερή υποστήριξη για την απρόσκοπτη μελέτη της υφιστάμενης κατάστασης εκ των έσω και τον σχεδιασμό εξειδικευμένων ρεαλιστικών προτάσεων και αλλαγών προσαρμοσμένων στις σύγχρονες απαιτήσεις και ανάγκες.

Η επιτυχής εφαρμογή αυτών απαιτεί κατάλληλο χειρισμό, δηλαδή, οι άμεσα θιγόμενοι να γίνουν εμπλεκόμενοι στην προσπάθεια αυτή ώστε ο πολυπόθητος στόχος ανασυγκρότησης και ανάταξης της χώρας να μπει στι σωστές ράγες.

Πρωτίστως θα πρέπει να δοθεί το βάρος στους βασικούς πυλώνες, όπως, Παιδεία & Πολιτισμός, Υγεία, Δημόσια Διοίκηση, Δημογραφικό, Άμυνα και Ασφάλεια οι οποίοι μπορεί να μην είναι άμεσα παραγωγικοί τομείς αλλά αποτελούν το πλαίσιο και την αφετηρία κάθε οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης. Παράλληλα θα πρέπει να αλλάξει το παραγωγικό μοντέλο αξιοποιώντας τις νέες τεχνολογίες και το αξιόλογο ανθρώπινο δυναμικό μας, με έμφαση στη Γεωργία & Κτηνοτροφία (καλλιέργεια προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας, αλλά και διαφοροποίησης), τη Ναυτιλία, την ποιοτική και πολυποίκιλη αξιοποίηση του Τουρισμού και την επανώθηση του τομέα της Μεταποίησης και Βιομηχανίας, ώστε να δημιουργηθεί υπεραξία, νέες θέσεις εργασίας, αύξηση των εξαγωγών και προσέλκυση επενδύσεων και προοπτική επαναπατρισμού των νέων μας.

Μια αφρικανική ρήση λέει: "αν θέλεις να πάς γρήγορα, πηγαίνεις μόνος/η σου, αν όμως θέλεις να πάς μακριά, πηγαίνεις με άλλους". Αυτοί οι άλλοι είμαστε εμείς, όλοι μαζί, δεν περισσεύει κανείς, χωρίς διαχωριστικές γραμμές, πόσο μάλλον διχαστικές ρητορικές, θα πρέπει να θέσουμε τα θεμέλια για ένα λειτουργικό, αποτελεσματικό και σύγχρονο κράτος που θα υπηρετεί τους πολίτες του, θα ανταπεξέρχεται με επιτυχία στις απαιτήσεις και προκλήσεις της εποχής και θα διασφαλίζει την ασφάλεια και την πρόοδο και στις επόμενες γενιές.

Θα μπορούσαμε πχ. να μάθουμε πολλά από το μικρό γειτονικό μας Ισραήλ, το οποίο έχει καταφέρει να δημιουργήσει μια από τις πιό ισχυρές αποτρεπτικές αμυντικές δυνάμεις στον κόσμο, ενώ αποτελεί μια από τις πιο αναπτυγμένες χώρες στον τομέα της αγροτικής πολιτικής, αλλά και του εφαρμοζόμενου παραγωγικού μοντέλου συνολικά με αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και με κορυφαία θέση στον τομέα των νεοφυών επιχειρήσεων συνδέοντας αποτελεσματικά το τρίπτυχο εκπαίδευση, έρευνα και παραγωγική διαδικασία.

Συμπερασματικά προκύπτει εύλογα η επιτακτική ανάγκη για αναστοχασμό σε ζητήματα υψίστης σημασίας, επένδυσης στο ανθρώπινο κεφάλαιο, στους νέους και στις δυνατότητες που διαθέτουμε για να μη χαθεί ακόμη μια μεγάλη ευκαιρία. Θεσμικοί παράγοντες και διαμορφωτές της κοινής γνώμης μπορούν και πρέπει να διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση και διαμόρφωση ενός κλίματος συναντίληψης, συνεργασίας, «να εμπιστευτούμε ο ένας τον άλλον», τουλάχιστον στα πολύ μεγάλα και σημαντικά ζητήματα, το οφείλουμε στα παιδιά μας, στην «ευλογημένη» πατρίδα και στο μέλλον της.

Δημήτρης Γρέβιας
Δρ. Οργ. & Βιομ. Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Μονάχου, Tutor at OUC
Διαχείριση και Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Μέλος Κέντρου Εθελοντών Μάνατζερ Ελλάδος