Βασ. Αναστασόπουλος

Παρακολουθώ με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ήδη από την Παρασκευή, την προβληματική που αναπτύσσεται επί του ζητήματος της Ισλανδίας -και ειδικότερα, επί του τρόπου με τον οποίο η μικρή αυτή χώρα των ψαράδων, στην πλειοψηφία τους, κατοίκων, βγήκε από την κρίση. Μια κρίση, η οποία, όπως συμφωνούν πολλοί, δεν ήταν συστημική, όπως αυτή της ευρωζώνης -και δη, της Ελλάδας-, αλλά κρίση τραπεζών, τις οποίες οι Ισλανδοί επέλεξαν, δημοκρατικά και μέσω δημοψηφίσματος, να αφήσουν να χρεοκοπήσουν.

Συμφωνούν πολλοί ότι το ισλανδικό παράδειγμα δεν θα μπορούσε ποτέ να βρει εφαρμογή στην Ελλάδα. Οι λόγοι που συνηγορούν σε αυτήν την άποψη είναι πολλοί και, πράγματι, έχουν λογική βάση. Ο βασικότερος όλων, έτσι τουλάχιστον όπως προβάλλει, είναι ότι στην Ισλανδία χρεοκόπησαν οι τράπεζες και όχι το κράτος, ενώ στην Ελλάδα συνέβη το ακριβώς αντίθετο: χρεοκόπησε, δηλαδή, το κράτος, συμπαρασύροντας τις τράπεζες. Έκτοτε, ένα μεγάλο μέρος των χρημάτων που η χώρα μας δανείζεται από την Τρόικα, έχει προορισμό την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, η οποία είναι βασική προϋπόθεση για την παροχή ρευστότητας στην πραγματική οικονομία και «κλειδί» για την πραγματική ανάκαμψη. Υφίσταται ωστόσο στο σημείο αυτό ένας ουσιαστικός, υπαρκτός προβληματισμός: κατά πόσο είναι δυνατό, αλλά και ηθικό, από ένα σημείο κι έπειτα, να διατηρήσουν οι τράπεζες τον ιδιωτικό τους χαρακτήρα, αλλά και τις ίδιες διοικήσεις, όταν το Δημόσιο προσφέρει δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ για τη διάσωσή τους; Κάπου εδώ, λοιπόν, ανοίγει μια αέναη συζήτηση περί του «βαρελιού δίχως πάτο» και του πόσο ακόμα θα πληρώνει ο ελληνικός λαός τις τράπεζες, δίχως αντίκρισμα στη ρευστότητα της πραγματικής οικονομίας, δίχως να ανοίγουν εκ νέου οι στρόφιγγες της χρηματοδότησης νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Και κάπου εδώ εντοπίζεται και η αδυναμία της ελληνικής Πολιτείας να αντιμετωπίσει στοχευμένα και με σαφήνεια το πρόβλημα, το οποίο εξακολουθεί να χρονίζει.

Ας επιστρέψουμε όμως στο ισλανδικό παράδειγμα. Πράγματι, οι Ισλανδοί έγραψαν στα... παλαιότερα των υποδημάτων τους τις επιταγές της Τρόικας -το έκαναν ίσως πιο εύκολα, γιατί στην περίπτωσή τους δεν υπήρξε καμία Τρόικα, αλλά μόνο το ΔΝΤ, οι άνθρωποι του οποίου μάλιστα δηλώνουν ότι διδάχθηκαν πολλά από την εμπειρία τους στην Ισλανδία. Ποιο ήταν όμως το πραγματικά καθοριστικό σημείο για την αναστροφή του κλίματος στη χώρα και την έξοδο από την κρίση; Την απάντηση την δίνει ο ίδιος ο πρόεδρος της χώρας, κ. Όλαφουρ Γκρίμσον: «Βοήθησε πολύ το γεγονός ότι είχαμε το δικό μας νόμισμα. Προχωρήσαμε στην υποτίμηση της κορώνας και αυτό ήταν σημαντικό. Ωστόσο, όλες οι άλλες κινήσεις που κάναμε, δεν είχαν σχέση με την υποτίμηση. Στηρίξαμε το σύστημα πρόνοιας. Δώσαμε τη δυνατότητα στους πολίτες να συμμετάσχουν στις πολιτικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις. Αφήσαμε τις τράπεζες να χρεοκοπήσουν και φτιάξαμε άλλες. Αυτά θα τα κάναμε ακόμη και εάν ήμασταν μέλος της ευρωζώνης». Μέσα σε λίγες γραμμές, μαζεμένες όλες οι αλήθειες -και οι λύσεις στο πρόβλημα.

Δηλαδή:

1. Εθνικό νόμισμα: στην Ελλάδα η επιστροφή στη δραχμή έχει συστηματικά δαιμονοποιηθεί. Στην Ισλανδία το εθνικό νόμισμα -και η υποτίμησή του- ήταν το «κλειδί» για τη σωτηρία.

2. Συμμετοχή των πολιτών στις πολιτικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις: στην Ισλανδία η Βουλή υπερψήφισε τα μέτρα λιτότητας. Ο πρόεδρος ωστόσο αρνήθηκε να τα υπογράψει και η χώρα οδηγήθηκε σε δύο δημοψηφίσματα, με τα οποία οι πολίτες αποφάσισαν, με συντριπτική πλειοψηφία, να αφήσουν, ουσιαστικά, τις τράπεζες να χρεοκοπήσουν. Στη συνέχεια έγινε συνταγματική αναθεώρηση, με τη συμμετοχή των πολιτών στη σύνταξη του νέου Συντάγματος, το οποίο εκ νέου επικυρώθηκε με δημοψήφισμα.

 
Στη μακρινή αυτή χώρα, λοιπόν, τη λύση την έδωσε ο ίδιος ο λαός. Την έδωσαν οι πολίτες, που αρνήθηκαν να πληρώσουν για τα λάθη των οικονομικών μονοπωλίων και με τη στάση τους άλλαξαν τη σχέση μεταξύ πολιτών και πολιτικών θεσμών. Θα μπορούσε να συμβεί κάτι αντίστοιχο στη σημερινή Ελλάδα; Στην Ελλάδα, όπου η ίδια η κυβέρνηση καταργεί στην ουσία τη Βουλή, όταν περνά τα σχέδιά της μέσα από πράξεις νομοθετικού περιεχομένου, παρακάμπτοντας τους θεσμούς; Στην Ελλάδα, που κυβερνητικοί παράγοντες επικρίνουν τις αποφάσεις της Δικαιοσύνης και δίνουν εντολές να μην εφαρμόζονται, όταν αυτές δεν τους συμφέρουν; Στην Ελλάδα, που ο «κυρίαρχος λαός» οδηγείται κάθε φορά στις κάλπες υπό την πίεση εκβιαστικών διλημμάτων, δίχως στην ουσία να έχει μια πραγματική ευκαιρία να εκφραστεί ελεύθερα; Η λογική απάντηση θα ήταν «όχι». Σε πείσμα όλων των παραπάνω, θα προτιμήσω να πω «ναι». Ναι, ο ελληνικός λαός έχει τη δυνατότητα να αλλάξει την κατάσταση, να βγει από τη χειμερία νάρκη, να ζητήσει επίμονα την αλλαγή, να κινητοποιηθεί και να ευαισθητοποιηθεί, να πει «ως εδώ και μη παρέκει. Δεν θα πληρώνουμε πια για τα χρέη άλλων και για τα "φουσκωμένα" ελλείμματα, που οδήγησαν τη χώρα στο διαρκή δανεισμό».

Σε όλα τα παραπάνω δεν χρειάζεται συνοδοιπόρος καμία κυβέρνηση ή καμία αντιπολίτευση. Δεν χρειάζεται να μπει κάποιος πολιτικός φορέας μπροστά και οι πολίτες να ακολουθήσουν, όχι. Πρέπει να είναι ο ίδιος ο λαός, που θα μπει μπροστά, επικεφαλής σε αυτήν την προσπάθεια και τα όποια κόμματα και κυβερνήσεις να ακολουθήσουν. Στη μακρινή Ισλανδία όλα ξεκίνησαν από το λαό και κατέληξαν σε αυτόν. Δύο πράγματα χρειάζονται μόνο, για να αλλάξει ο ρους της ιστορίας και στην Ελλάδα: λαϊκή βούληση και πραγματική δημοκρατία. Τίποτα λιγότερο, τίποτα περισσότερο. Εκεί βρίσκεται η ουσία, και όχι στο κατά πόσον το ισλανδικό παράδειγμα μπορεί να εφαρμοστεί και στη χώρα μας. Κανονικά, σε κάθε δημοκρατική και ευνομούμενη χώρα, θα έπρεπε να «χωράει» μια Ισλανδία...

ΥΓ: Δεν σας κάνει εντύπωση, αλήθεια, ότι, όσον αφορά στην περίπτωση της Ισλανδίας, όλοι συμπεριφέρονται, εσχάτως, σαν να ανακάλυψαν τη... χαμένη Ατλαντίδα; Μα, πριν από κάποια χρόνια, όταν συνέβαιναν όσα εξιστορούνται παραπάνω, η Ισλανδία δεν ήταν τίποτα περισσότερο από ένα... μονόστηλο. Τώρα που το ίδιο το ΔΝΤ ομολογεί το λάθος του με την Ελλάδα και που είναι ηλίου φαεινότερον ότι τα Μνημόνια δεν βγάζουν πουθενά, έχω την αίσθηση πως, αν δεν υπήρχε Ισλανδία, θα έπρεπε να την ανακαλύψουμε...