Ανδρέας Ρουμελιώτης

Η ανάπτυξη των επιχειρήσεων και των Δικτύων της Αλληλέγγυας Κοινωνικής και Συνεργατικής Οικονομίας σε όλους τους οικονομικούς τομείς, πρέπει να αποτελέσει βασικό στοιχείο του ανασχεδιασμού για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας.  

Χρησιμοποιώντας την διεθνή εμπειρία και δύο ολοδικές μας ιδέες που γεννήθηκαν εδώ, στηνΠνύκα και τα Αμπελάκια, την άμεση δημοκρατία και  τον συνεργατισμό, οι ομάδες αλληλεγγύης και (δε)θελοντισμού μπορούν να μετεξελιχθούν σε διευρυμένα Δίκτυα Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας.

Ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι δεν μπορεί να κάνουν λάθος!

Αν προσθέσουμε τον κύκλο εργασιών μόνο των 300 μεγαλύτερων συνεταιρισμών (Global300, Report 2010), είναι ισοδύναμος με το ΑΕΠ της 9ης μεγαλύτερης οικονομίας στον κόσμο, της Ισπανίας. Οι συνεταιρισμοί θα μπορούσαν να έχουν τη δική τους θέση στους G20!...

Άν και  στην Ελλάδα ο τρίτος τομέας της "Οικονομίας του Ισογείου" - ο οποίος ανθεί ανάμεσα στον ιδιωτικό και τον δημόσιο - καταφέρει να φτάσει τον ευρωπαικό μέσο όρο, που αντιστοιχεί στο 10% του ευρωπαικού ΑΕΠ, θα μειωθεί η ανεργία και η μαύρη εργασία, θα δημιουργηθούν αξιοπρεπώς αμοιβόμενες θέσεις απασχόλησης και θα επιτευχθεί η επανεκίνηση - ανάταξη της οικονομίας απο τα κάτω.

Πρωταρχικοί στόχοι

1) Η διατροφική αυτάρκεια - ασφάλεια της χώρας με βάση την καθαρή  γεωργία:  το κίνημα για καθαρή τροφή, το κίνημα ανταλλαγής σπόρων από ντόπιες παραδοσιακές ποικιλίες για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας (αυτό είναι το ισχυρότερο κίνημα στον κόσμο ενάντια στην MOΝSANTO και τα γενετικά τροποποιημένα - μεταλλαγμένα τρόφιμα καθώς και το μεγαλύτερο Δίκτυο Κοινωνικής Οικονομίας με οργανώσεις και δομές - Τράπεζες - Ανταλλακτήρια Σπόρων σε όλη την Ελλάδα - περισσότεροι από 200.000 ερασιτέχνες παραγωγοί διαφυλάσσουν διά της σποράς τις ντόπιες παραδοσιακές ποικιλίες, ανταλλάσσοντας τους σπόρους), τις αγορές απευθείας διάθεσης τροφής - Χωρίς Μεσάζοντες  και το κίνημα των τοποφάγων (οι αγορές αυτές κυριαρχούν στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ και στον Καναδά και κυρίως στη Γαλλία με τα AMAP.  Είναι 10 - 20% πιο φθηνές από τις λαϊκές αγορές και φέρνουν προϊόντα της καθαρής γεωργίας στο σπίτι σου).

Οι Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί είναι το όχημα για την ανασυγκρότηση  της καθαρής πρωτογενούς παραγωγής.

Η Ελλάδα μπορεί μέσα απο την Κοινωνική Οικονομία να αξιοποιήσει το συγκριτικό  της πλεονέκτημα - δεδομένου ότι διαθέτει την μεγαλύτερη βιοποικιλότητα   στην Ευρώπη - για να επιτύχει την διατροφική αυτάρκεια - ασφάλεια, με βάση τους παραδοσιακούς σπόρους από ντόπιες ποικιλίες, τα Συνεργατικά Δίκτυα, τους Συλλόγους, τις Ενώσεις Καταναλωτών και προσώπων για την αειφορία, την αστική, βιολογική, αναγεννητική γεωργία, τις βιολογικές αγορές και τις αγορές αγροτών, με τα κινήματα των τοποφάγων, τους αστικούς,  σχολικούς λαχανόκηπους και ταρατσόκηπους, τους Αστικούς Οπορώνες,  τα Δίκτυα των Οικοχωριών,  Οικοκοινοτήτων, των  Οργανώσεων για την Αυτάρκεια, την Φυσική Καλλιέργεια, την Φυσική Δόμιση,   την Περμακουλτούρα,  την Οικιακή Αυτάρκεια.

2)  Η ενεργειακή αυτάρκεια με ΑΠΕ μέχρι το 2025 με βάση τους Κοινωνικούς Συνεταιρισμούς Ενέργειας  καθώς και η εναλλακτική διαχείριση των απορριμμάτων απο Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις.

Η Κοπεγχάγη ζεσταίνεται από τα σκουπίδια της. Οι Σκανδιναβικές χώρες  αγοράζουν ...  τα σκουπίδια άλλων χωρών.

Οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα της εναλλακτικής διαχείρησης των απορριμμάτων και οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα εφαρμογής της κοινωνικής οικονομίας, με ταυτόχρονη εξυπηρέτηση των μελών του συνεταιριστικού σχήματος και την παραγωγή συλλογικού οφέλους για την τοπική κοινωνία και το περιβάλλον.

Στην Γερμανία λειτουργούν εκατοντάδες Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί ΑΠΕ και ... Ηλιακής Ενέργειας (προσφέροντας εισόδημα στους κατοίκους ολόκληρων κωμοπόλεων και Kοινωνικά στηριζόμενο Ενεργειακό εφοδιασμό) με ελάχιστη ηλιοφάνεια.

Γιατί δεν μπορούμε εμείς, που έχουμε όλο τον ήλιο και τον αέρα δικό μας;

3) Η κάλυψη των πληγών που άφησε η υποχώρηση του Κοινωνικού Κράτους στον τομέα της υγείας με την συμβολή της Αλληλέγγυας-Αλληλοβοηθητικής Υγείας - Πρόνοιας (Κοινωνικά Ιατρεία, Κοινωνικά Φαρμακεία, Δομές - Υποδοχή - Καταλύματα για άνεργους, άστεγους, πρόσφυγες, κακοποιημένες γυναίκες, χρήστες, ανήλικους, ψυχικά πάσχοντες).  

Η δημιουργία Εναλλακτικού Νομίσματος και για υπηρεσίες Υγείας όπως είναι το SOL στη Γαλλία.

Ο στρατηγικός σχεδιασμός και η μέριμνα για να αποκτήσουμε επάρκεια σε φάρμακα.

4)  Η μείωση της ανεργίας, της μαύρης εργασίας, του κοινωνικού αποκλεισμού.  Η αλληλέγγυα αναδιανομή του πλούτου

Η Αλληλέγγυα Κοινωνική και Συνεργατική Οικονομία είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για την αντιμετώπιση της ανεργίας, της μαύρης εργασίας, της φτώχειας, του κοινωνικού αποκλεισμού, των ανισοτήτων, για να επουλωθούν οι πληγές απο την κατάρρευση του Κοινωνικού Κράτους, το οποίο δεν προβλεπεται σύντομα να αναταχθεί.

Αποτελεί την μοναδική εναλλακτική λύση για την αναδιανομή του  πλούτου (από το υστέρημα των πολλών - στους οικονομικά ασθενέστερους), με βάση την ανακύκλωση των υπαρχόντων από τα Αλληλέγγυα  και Ανταλλακτικά Δίκτυα, την (δ)εθελοντική δράση πλήθους οργανώσεων για την αντιμετώπιση της σπατάλης, για την προστασία του περιβάλλοντος (με εκατοντάδες Οικολογικές - Περιβαλλοντικές Οργανώσεις για την Αειφορία)  και την επίτευξη της αυτάρκειας και της ευημερίας, ανεξαρτήτως των ρυθμών ανάπτυξης, την  κυκλική οικονομία.

Είναι απολύτως μετρήσιμη η μείωση της ανεργίας με την δημιουργία νέων αξιοπρεπών θέσεων εργασίας στις επιχειρήσεις Κοινωνικού Κεφαλαίου χωρίς αφεντικά, όσο και το "Κοινωνικό Αποτύπωμα" τους.

5) Η Συλλογική Διαχείριση Κοινωνικών των Αγαθών με πρωταρχικό μέλημα την ωρίμανση  τωνΚοινωνικών Συνεταιρισμών για την Αυτοδιαχείρηση του νερού  ως ανταγωνιστικής εναλλακτικής λύσης για την αποτροπή της ιδιωτικοποίησης,  σε συνεργασία με τους δήμους.   Αξιοποιώντας την τεχνογνωσία και την εμπειρία των δημοτικών επιχειρήσεων .

Η Συλλογική Διαχείρηση μπορεί να αξιοποιήσει τα μοντέλα και τις προτάσεις των:  Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών (ECI),  Right2water,  Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία των Δημοσίων Υπηρεσιών (EPSU),  Ευρωπαϊκό Κίνημα Νερού (EWM), αλλά και την νομοθεσία και τις πρακτικές ευρωπαικών χωρών όπως η Γαλλία (το Γαλλικό Συνταγματικό Συμβούλιο έκρινε αντισυνταγματική τη διακοπή νερού σε ανθρώπους που αδυνατούν να πληρώσουν τον λογαριασμό ύδρευσης), η   Σλοβενία(στην αναθεώρηση του Συντάγματος της,  αναφέρεται ρητά ότι το πόσιμο νερό αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα), η Αυστρία (περισσότεροι απο από 5.000 συνεταιρισμοί νερού), η Δανία(πάνω από 2.500 συνεταιρισμοί νερού), Φινλανδία  (περίπου 1.400 συνεταιρισμοί νερού), ΗΠΑ (3.300 συνεταιρισμοί νερού), της Λατινικής Αμερικής (οι μεγαλύτεροι στον κόσμο συνεταιρισμοί νερού σε αστικές περιοχές) κ.ο.κ

Η Συλλογική Διαχείρηση μπορεί να υλοποιηθεί με βάση τις προτάσεις και την εμπειρία των δικών μας οργανώσεων:  της Πανελλαδικής Συμμαχίας για το Νερό - Δίκτυο Κινημάτων και Συλλογικοτήτων, με πρωτοπόρες την Κίνηση 136, η οποία οργάνωσε το πετυχημένο δημοψήφισμα στην Θεσσαλονίκη, της  Συμμαχίας για το Νερό στην Περιφέρεια Θεσσαλίας  κ.α  

Σε όλες τις χώρες που  ενεπλάκη το ΔΝΤ απαίτησε την ιδιωτικοποίηση του νερού.

Ωστόσο η ιδιωτικοποίηση της ύδρευσης απεδείχθη μια αποτυχημένη και αναχρονιστική ιδέα.

Από το Παρίσι και το Βερολίνο, έως το Μπουένος Άιρες και τη Λα Παζ, η σύγχρονη τάση είναι η επιστροφή των ιδιωτικοποιημένων επιχειρήσεων στους δήμους και το δημόσιο και όχι η ιδιωτικοποίησή τους.

Παγκοσμίως, το 90% των επιχειρήσεων σε πόλεις άνω του ενός εκατομμυρίου ανήκει στο δημόσιο (76% για τις χώρες του ΟΟΣΑ). Στις ΗΠΑ, μόνο το 13% του πληθυσμού εξυπηρετείται από ιδιώτες.

6) Η δημιουργία καινοτόμων χρηματοοικονομικών εργαλείων με την θεσμοθέτηση - λειτουργεία Δικτύων Τραπεζών Χρόνου, Ηθικών Τραπεζών, ιδεατών, συμπληρωματικών στο ευρώ Τοπικών Εναλλακτικών - Ανταλλακτικών Νομισμάτων, για την ενίσχυση της Ανταλλακτικής Οικονομίας, των καινοτόμων κοινωνικών επιχειρηματικών σχεδίων (με δωρεάν Κοινωνικό Χρήμα, μικροχρηματοδοτήσεις, εγγυητικές επιστολές, δικαίωμα ισότιμης συμμετοχής σε όλους τους διαγωνισμούς για την υλοποίηση έργων)  και του εμπορίου (σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση Ηθικών και Εναλλακτικών Τραπεζών  - FEBEA , αντιγράφοντας κατά λέξη τον νέο Γαλλικό νόμο που πιστοποιεί συμπληρωματικά στο ευρώ Εναλλακτικά Νομίσματα).
 
"Η νομισματική ποικιλότητα είναι απαραίτητη για τη βιωσιμότητα και προσαρμοστικότητα της οικονομίας" με τα τοπικά "θεματικά" νομίσματα (χορήγηση δανείων με πολύ χαμηλό επιτόκιο σε αποκλεισμένα και μειονεκτούντα   άτομα  ή νομίσματα  που κυκλοφορούν σ’  ένα  μόνο τομέα δραστηριότητας), τα νομίσματα "αντι - κρίσης"  που  διευκολύνουν  τις  διεπιχειρησιακές  συναλλαγές και την ρευστότητα σε περιόδους ύφεσης και τα "κλασσικά"  τοπικά  συμπληρωματικά νομίσματα με κοινωνικό και οικολογικό αποτύπωμα  και στόχο, με ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών εντός  ενός τοπικού μικρού δικτύου.

Χιλιάδες τέτοια εναλλακτικά νομίσματα κυκλοφορύν παράλληλα και συμπληρωματικά με τα εθνικά και υπερεθνικά νομίσματα όπως πχ. το εναλλακτικό νόμισμα - πείραμα του Wörgl στην Αυστρία το 1934, το  WIR - συμπληρωματικό στην Ελβετία από το 1934,  το Fuerai  Kippu - αλληλέγγυο, υγειονομικό στην Ιαπωνια από  το 1973.

Έτσι ανατάχθηκε το κατεστραμμένο Βανκούβερ το 1983, έτσι επιβίωσε η Αργεντινή: με  το credito, από λέσχες ανταλλαγών nodos.   

Τεράστια είναι η εμπειρία και τα δίκτυα των LETS (Local exchange Trading System) στην Μεγάλη Βρετανία και σε άλλες αγγλοσαξονικές χώρες, με τελευταίας γενιάς το Bristol pound, με το οποίο πληρωνεται ο δήμαρχος του Brixton.

Το SEL (Système d’ Echange Local) και το τριπλό νόμισμα SOL στην Γαλλία.

Τα εναλλακτικά ιδεατά νομίσματα της Ένωσης Εναλλακτικών Νομισμάτων (δίκτυο Regiogeld) στην Γερμανία -  με γνωστότερα το «ρολαντ» στη Βρέμη, το Chiemgauer (που το διαχειρίζεται  συνεταιρισμός, ο οποίος από το 2000 χορηγούσε και μικροπιστώσεις) στη Βαυαρία – Ρόσενχαϊμ και  το "μπερλινερ" στο Βερολίνο.

Το Eusco - εναλλακτικό νόμισμα στην χώρα των Βάσκων που ενίσχυσε το εμπόριο.

Το sardex (τρίτης γενιάς συμπληρωματικό καταναλωτικό νόμισμα στη Σαρδηνία) - οπως και τα  Libra και  credito στην Ιταλία.

Το eco - iris στο Βέλγιο.

Το σύστημα  Ithaca- hours στην Αμερική, τα 1.500 - 1.700 δίκτυα (δομές) χρονομισμάτων δεύτερης γενιάς:  Τime dollar - time bank στις ΗΠΑ, οι accorderies στον Καναδά, το open money, το trueque στην Αργεντινή (Red de Trueque solidario).

Τα τοπικάεναλλακτικά νομίσματα  (palmarès) κυρίως της Banco Palmas στην Βραζιλία, το furrei kippou C3 uru (M M E με κρατικές εγγυήσεις στην Ουρουγουάη), όπως και στην Ασία και στην Αφρική με χαρακτηριστικό το doule (εκπαιδευτικό νόμισμα στην Σενεγάλη).  


7) Η   ανταλλαγή των υπαρχόντων (το σκουπίδι του ενός είναι το διαμάντι του άλλου) και η στρατηγική της αυτάρκειας με την θεσμοθέτηση - νομιμοποίηση και ενίσχυση  της αχρήματης, εμπράγματης και ανταλλακτικής οικονομίας στα πλαίσια της οποίας δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα περισσότερα απο 3.000 θεσμοθετημένα ή άτυπα  Δίκτυα - Δομές Αλληλεγγύης  και Αντιπραγματισμού  στον χώρο της Ανακύκλωσης - Επαναχρησιμοποίησης των υπαρχόντων, τα οποία υποστηρίζονται απο  Ταμεία Αλληλεγγύης.



8) Η αντιμετώπιση των ανισοτήτων στην εκπαίδευση με θεσμοθέτηση -υποστήριξη της Αλληλέγγυας Παιδείας (Κοινωνικά Φροντιστήρια, Ωδεία κ.οκ),  της Εναλλακτικής Εκπαίδευσηςκαι των Δικτύων Εθελοντών.

9) Η προώθηση του Εναλλακτικού Τουρισμού, ο οποίος αποτελεί προνομιακό τομέα δράσης των Κοινωνικών Συνεταιρισμών σε όλο τον κόσμο, με υποδειγματικό παράδειγμα την Ινδονησία.

10) Η  θεσμοθέτηση, ενίσχυση και προώθηση του Ηθικού Αλληλέγγυου και Ισοδίκαιου Εμπορίου.

11) Η ανάκτηση και επαναλειτουργία απο τους εργαζόμενους των εγκαταλελειμμένων επιχειρήσεων και εργοστασίων.

12) Η ενίσχυση των οικοχωριών - οικοκοινοτήτων και εγχειρημάτων αυτάρκειας μεσω ενός σχεδίου απο - ανάπτυξης , Συμβολαιακής  και   Κοινωνικά Υποστηριζόμενης  γεωργίας - κτηνοτροφίας με επανεγκατάσταση στα εγκατελελειμμένα χωριά και αξιοποίηση των δημόσιων, εκκλησιαστικών  - καθώς και ιδιοκτησιακά - αμφισβητούμενων, ακαλλιέργητων εκτάσεων.

13) Η Θεσμοθέτηση - υποστήριξη των 230 και πλέον Αυτοδιαχειριζόμενων Κοινωνικών Χώρων, οι οποίοι αποτελούν τις  πιο ζωντανές κοιτίδες της Κοινωνικής Οικονομίας στην Ελλάδα, όπως και τα Στέκια Μεταναστών και οι  Εργατικές Λέσχες.

14) Η αξιοποίηση για τους παραπάνω σκοπούς του νέου πολύτιμου ανθρώπινου δυναμικού,δεδομένου ότι τα τελευταία 5-6 χρόνια έχουν γίνει για όλους τους τομείς της Κοινωνικής Οικονομίας στην Ελλάδα δεκάδες διδακτορικές διατριβές απο Έλληνες φοιτητές σε πανεπιστήμια του εξωτερικού.
 

15) Η αντιμετώπιση του προβλήματος των αστέγων και η θεσμοθέτηση  της Κοινωνικής Κατοικίας για τους οικονομικά αδύναμους, τους φοιτητές και τα νέα ζευγάρια.  

Με φορολογικές ελαφρύνσεις  για τους ιδιοκτήτες των ανοίκιαστων διαμερισμάτων και την αξιοποίηση της ανταλλάξιμης εργασίας μέσω Τραπεζών Χρόνου και Τοπικών Εναλλακτικών Νομισμάτων.

16) Οι μικροχρηματοδοτήσεις


Τι χρειάζεται να δρομολογηθεί σε κυβερνητικό επίπεδο

α) Για να διαμορφωθεί ένα ενιαίο και αποτελεσματικό θεσμικό και νομικό πλαίσιο ο μόνος τρόπος είναι να σχεδιαστεί και να ιδρυθεί στα πρότυπα του Γαλλικού νόμου για την Κοινώνική Οικονομία, μια Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Οικονομίας στο Υπουργείο Ανάπτυξης, η οποία θα συγκεντρώσει όλες τις αρμοδιότητες και τους πόρους που είναι μοιρασμένες - οι, διασκορπισμένες - οι, σε όλα τα υπουργεία, τους δημόσιους οργανισμούς, την τοπική αυτοδιοίκηση και ...  σε ιδιωτικούς φορείς.

β) Επανασχεδιασμός του ΕΣΠΑ για να "αποκαλυφθούν" - αποσαφηνιστούν και να συγκενρωθούν οι πόροι

Στο πλαίσιο της λειτουργίας της νέας ΓΓ, χρειάζεται να επανασχεδιαστεί το ΕΣΠΑ για να συγκεντρωθούν - "αποκαλυφθουν" οι πόροι που "υποκρύπτονται" σε όλα τα προγράμματα και ... υποπρογράμματα και να δοθούν με διαφάνεια και χωρίς την διαμεσολάβηση "Ενδιάμεσων Φορέων" με μικροχρηματοδοτήσεις απευθείας στους τελικούς επωφελούμενους: για να ενισχυθούν και να αναπτυχθούν οι Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί σε συνέργειες και με τα Δίκτυα Συνεργατικότητας και Ανάπτυξης Καινοτομίας.

Η ανάγκη δημιουργίας δύο μητρώων της ΚΑΛΟ στο Υπουργείο Ανάπτυξης και η συγκρότηση δύο αντιπροσωπευτικών τριτοβάθμιων  Οργανώσεων - Κοινωνικών Επιμελητηρίων: α) των Κοινωνικών Επιχειρήσεων και β) των Εθελοντικών Οργανώσεων Αλληλεγγύης της Κοινωνίας των Πολιτών

Για να συγκροτηθεί και να ωριμάσει ένα τέτοιο "Κοινωνικό Επιμελητήριο" (αυτό που αποκαλείται: "Ο Συνεταιρισμός των Συνεταιρισμών") το οποίο θα αναλάβει τον Κεντρικό, τους Περιφεριακούς και Κλαδικούς Μηχανισμούς Στήριξης της Κοινωνικής Οικονομίας, την εκπαίδευση-κατάρτιση, τις έρευνες-μελέτες, την εποπτεία στον σχεδιασμό και την διαφάνεια των  χρηματοδοτήσεων, χρειάζεται στο πλαίσιο της νέας ΓΓ Κοινωνικής Οικονομίας του υπουργείου Ανάπτυξης να γίνουν δύο μητρώα: ένα για τις (κάθε νομικής μορφής, που τηρεί τους έξι θεμελιώδεις κανόνες του συνεργατισμού) Κοινωνικές Επιχειρήσεις και ένα για τις Εθελοντικές Οργανώσεις Αλληλεγγύης της Κοινωνίας των Πολιτών (με όλες τις νομικές μορφές που έχουν).

Τόσο οι Κοινωνικές Επιχειρήσεις, όσο και οι Εθελοντικές Οργανώσεις Αλληλεγγύης της Κοινωνίας των Πολιτών, με βάση τα δύο μητρώα, θα συγκροτήσουν Τοπικές, Κλαδικές, Δευτεροβάθμιες και Τριτοβάθμιες αντιπροσωπευτικές  Οργανώσεις - Κοινωνικά Επιμελητήρια και θα διαχειρίζονται - θα ρυθμίζουν τα της Κοινωνικής Οικονομίας.

Οι ιδιωτικές επιχειρήσεις θα πρέπει στο εξείς να ασχολούνται με τα τεκτενόμενα στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας και το κράτος μόνο την νομιμότητα των συναλλαγών και με τον έλεγχο όσων χρηματοδοτεί.

Η ανεπάρκεια της νέας νομοθεσίας για την Κοινωνική Αλληλέγγυα Οικονομία (νόμος 4430) και η ανάγκη ενιαίου νομικού πλαισίου για όλα  τα είδη των Κοινωνικών Συνεταιρισμών και όλες τις μορφές των οργανώσεων της Αλληλέγγυας Κοινωνικής και Συνεργατικής Οικονομίας

Ο Νόμος 4430 αποπέμπει τους mutual συνεταιρισμούς, (τους  αμοιβαίου ενδιαφέροντος συνεταιρισμούς υπηρεσιών για την από κοινού προμήθεια ή προώθηση προϊόντων των μελών - π.χ. αγροτικούς , καταναλωτικούς),δεν τηρεί τις βασικές αρχές της διεθνούς συνεταιριστικής νομοθεσίας, δεν υιοθετεί  τα Παγκόσμια Πρότυπα των Κοινωνικών Συνεταιρισμών και την Παγκόσμια Διακήρυξη του 2003 για τους Συνεταιρισμούς Εργαζομένων της Διεθνούς Ένωσης Συνεταιρισμών Εργαζομένων (CICOPA), δεν λαμβάνει υπόψη του την Σύσταση 193/2002 του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας (ILO) που η χώρα μας έχει αποδεκτεί και ψηφίσει για την Προώθηση των Συνεταιρισμών, συμπεριλαμβανομένου του Ορισμού, των Αρχών και των Αξιών της Δήλωσης για την Συνεταιριστική Ταυτότητα της Διεθνούς Συνεταιριστικής Συμμαχίας (ICA) που εγκρίθηκε το 1995 στο Μάντσεστερ από την συνεταιριστική κίνηση. Η ICA συγκεντρώνει σήμερα ενώσεις συνεταιρισμών από 100 και πλέον χώρες που εκπροσωπούν περίπου 1 δισεκατομμύριο πολίτες.

Η ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα της Χάρτας του ΟΗΕ  και της Ευρωπαϊκής Ένωσης και δεν υπόκειται σε αποφάσεις κάποιας πλειοψηφίας.  

Αυτή η ελευθερία ορίζεται  από την Σύσταση 193/2002 του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας (ILO) την οποία και η χώρα μας έχει αποδεκτεί.  Περιλαμβάνονται επίσης τα χαρακτηριστικά των συνεταιρισμών ως ένωσεις προσώπων, στο άρθρο 12 του ελληνικού Συντάγματός.

Στην  Έκθεση «Αξιολόγηση Συνεπειών Ρυθμίσεων» του Νόμου 4430 για την Κοινωνική Αλληλέγγυα Οικονομία ενώ ζητείται, δεν αναφέρεται η σχέση του νόμου αυτού ούτε με το άρθρο 12 του Ελληνικού Συντάγματος για τους συνεταιρισμούς, ούτε με τη Χάρτα της ΕΕ.

Προφανώς γιατί αυτή η σχέση δεν υπάρχει μιας και αυτό που στον νόμο 4430 ορίζεται ως Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση  δεν είναι συνεταιρισμός.

Ο νέος νόμος Νόμος 4430 που ψηφίστηκε  πρόσφατα, αφορά μόνο τους εποπτευόμενους φορείς του Υπουργείου Εργασίας και όχι την Κοινωνική Οικονομία στο σύνολό της

Οι φορείς της Κοινωνικής Οικονομίας δραστηριοποιούνται σε όλους τους τομείς της οικονομίας και "εποπτεύονται" από όλα τα υπουργεία, δημόσιους οργανισμούς, περιφέρειες και δήμους χωρίς να υπάρχει - στις περισσότερες των περιπτώσεων - θεσμικό και νομικό πλαίσιο που να τους διέπει (από όλα τα "κολοβά" νομοσχέδια αυτής της διάσπαρτης, ατελούς και αντιφατικής νομοθεσίας, το πιο επεξεργασμένο και συμβατό με τις συνεταιριστικές αρχές είναι αυτό που ψηφίστηκε πρόσφατα για τους Δασικούς Συνεταιρισμούς με πρωτοβουλία του Πάνου Σκουρλέτη)

Σε δύο μόνο σημεία ο Νόμος 4430 αναφέρει  οτι οι Αγροτικοί Συνεταιρισμοί (οι οποίοι εποπτεύονται απο το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης) και οι ΚΟΙΣΠΕ (οι οποίες είναι οικονομικά πολύ πιο εύρωστες απο τις ΚΟΝΣΕΠ και  εποπτεύονται από το Υπουργείο Υγείας )   μπορούν να ενταχθούν και ... στο μητρώο  ΚΟΙΝΣΕΠ  του Υπουργείου Εργασίας, χωρίς καμία αναφορά -πρόβλεψη για τους υπόλοιπους συνεταιρισμούς (οι οποίοι εποπτεύονται απο όλα τα άλλα  υπουργεία, τις περιφέρειες και τους δήμους).

Πολύ σύντομα, το Υπουργείο Περιβάλλοντος θα φέρει ένα άλλο νομοσχέδιο για τους ενεργειακούς συνεταιρισμούς...

Το Υπουργείο Εσωτερικών εποπτεύει και έχει άλλες ρυθμίσεις - μητρώο και νομοθεσία για τις Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών (ΜΚΟ, ΑΜΚΕ, συλλόγους, κοκ), το Υπουργείο Εμπορίου για το Ηθικό Αλληλέγγυο και Ισοδίκαιο Εμπόριο, το Υπουργείο Εξωτερικών για τις ΜΚΟ που βοηθούν τρίτες χώρες, το υπουργείο Ναυτιλίας για τις εθελοντικές ομάδες και δομές της Κοινωνικής Οικονομίας  στα νησιά και τις απομακρισμένες περιοχες, οι  σχολικοί λαχανόκηποι και η αλληλέγγυα παιδεία στο Υπουργείο Παιδείας κ.οκ

Ο Νόμος 4430 δεν νομιμοποιεί - θεσμοθετεί, ούτε ασχολείται με τις άτυπες οργανώσεις και δομές αλληλεγγύης, οι οποίες αποτελούν το μεγαλύτερο κομμάτι  της Κοινωνικής Οικονομίας στην Ελλάδα και δεν αναφέρεται στην  αχρήματη, εμπράγματη και ανταλλακτική οικονομία.

Το πιο κραυγαλέο παράδειγμα είναι ότι αν μια επιχείρηση (εστιατόριο, φούρνος κοκ) δώσει ό,τι της περισσεύει σε πρόσφυγες είναι νόμιμο.

Αν τα δώσει σε Έλληνες είναι παράνομο! Διότι πρέπει να πληρώσει ΦΠΑ και να έχει και δελτίο αποστολής ...

Με αυτό τον τρόπο η δράση των Δικτύων Αλληλεγγύης συνεχίζει να κινείται στα όρια της νομιμότητας, όπως η οργάνωση ο ΑΛΛΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ, που συνέλαβαν μέλη της στην Μυτιλήνη και αλλού.

Αλλά ακόμη και το "Αλληλεγγύη για Όλους" - το οποίο χρηματοδοτείτε από τους μισθούς των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ - όταν μεταφέρει, πριν πεταχθούν, όσα δεν πουλήθηκαν, από την λαχαναγορά στις Δομές Αλληλεγγύης (χωρίς ... ΦΠΑ και δελτία αποστολής) δεν έχει καμιά νομική κατοχύρωση.

Ο Νόμος 4430  θέτει υπό αυστηρό περιορισμό το Κίνημα Χωρίς Μεσάζοντες, και δεν έχει καμία αναφορά στο Κίνημα για την Ελευθερία των Σπόρων και της Βιοποικιλότητας.

Το νομοσχέδιο που ψηφίστηκε δεν αναφέρεται στο κίνημα για καθαρή τροφή.  Ούτε στο κίνημα των συνεταιρισμών για την αυτοδιαχείριση του νερού που αναπτύσσεται με επιτυχία σε όλο τον κόσμο.

Τέλος εγκαταλήφθηκε κάθε σχέδιο για ανάκτηση και επαναλειτουργία των εγκαταλελειμμένων εργοστασίων με αυτοδιαχείρηση,  με πρώτο παράδειγμα την  ΒΙΟΜΕ, όπως εγκαταλήφθηκε και κάθε εναλλακτικό παραγωγικό μοντέλο.

Η θετική αλλαγή της τελευταίας στιγμής στο  πονηρό άρθρο 3  του Νόμου 4430 και το πρόβλημα της κατασπατάλισης  από  κρατος και ιδιώτες των πόρων που έχουν για τελικούς αποδέκτες τους Κοινωνικούς Συνεταιρισμούς

Το κείμενο του νομοσχεδίου για την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία που ψηφίστηκε στη Βουλή διαφέρει ριζικά απο αυτό που κατατέθηκε.

Οι χειρόγραφες αλλαγές της τελευταίας στιγμής  ήταν πολλές και κυρίως στο πονηρό άρθρο 3, με τον υποκρυπτόμενο κρατισμό.

Σε αυτό το σημείο είχαν αντιδράσει οι διεθνείς όσο και οι ελληνικές οργανώσεις της Κοινωνικής Οικονομίας, όπως και οι Οικολόγοι-Πράσινοι που συμμετέχουν στην κυβέρνηση.

Την τελευταία στιγμή, με χειρόγραφες αλλαγές, το άρθρο 3 άλλαξε ριζικά και δεν αφήνει περιθώριο στο κράτος, όπως και στους δήμους να "μεταμφιέζονται" σε φορείς της Κοινωνικής Οικονομίας και να κατασπαταλούν τους πόρους, οι οποίοι προορίζονται για τις κοινωνικές επιχειρήσεις.

Συγκεκριμένα, η τροποποίηση του άρθρου 3 αναφέρει: "Για να χαρακτηριστεί φορέας κοινωνικής οικονομίας μια επιχείρηση πρέπει να μην έχει ιδρυθεί και να μην διοικείται άμεσα ή έμμεσα από ΝΠΔΔ ή ΟΤΑ α΄ η β΄ βαθμού ή από άλλο νομικό πρόσωπο του ευρύτερου δημοσίου τομέα."

Ωστόσο τα τελευταία έξι χρόνια εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ που αφορούν χρηματοδοτήσεις (σε όλα τα επίπεδα) οι οποίες γίνονται στο όνομα της Κοινωνικής Οικονομίας (Ευρωπαϊκά Προγράματα ΤΟΠΣΑ, ΤΟΠΕΚΟ κ.οκ , Μηχανισμοί Στήριξης, έρευνες - μελέτες, εκπαίδευση - κατάρτιση - συνέδρια) κατασπαταλήθηκαν από το κράτος και από ιδιώτες, οι οποίοι δεν είχαν σχέση με το αντικείμενο και φυσικά τα αποτελέσματα ήταν απογοητευτικά.

Τα τελευταία χρόνια επιχειρείται από κάποιους (ιδρύματα, πρεσβείες, δήμους) ένας τεχνητός διαχωρισμός ανάμεσα στους Κοινωνικούς Συνεταιρισμούς και στις startup  που έχουν μια καινοτόμο - άμεσα εμπορεύσιμη ιδέα και αναζητούν επενδυτές, χρηματοδότες  και αγοραστές.

Το μότο είναι πως: "Οι startup  ιδρύονται για να πουληθούν οι χρυσές ιδέες των παιδιών των πλουσίων και οι ΚΟΙΝΣΕΠ για να επιβιώσουν τα παιδιά των φτωχών...

Αυτό μπορεί να αποτραπεί μόνο αν υπάρξει πιστοποίηση των Κοινωνικών Επιχειρήσεων - Οργανώσεων, έτσι ώστε να αποκλείονται από τις χρηματοδοτήσεις όσες δεν έχουν αριθμό Κοινωνικού Μητρώου.

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος: Μία μακρά περίοδος αντικρουόμενης και ασαφούς πολυνομίας

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι ότι μπαίνουμε σε μία μακρά περίοδο αντικρουόμενης και ασαφούς πολυνομίας, όπως συμβαίνει συνήθως στην Ελλάδα, όπου οι ερμηνευτικές εγκύκλιοι, το πιθανότερο είναι να έρχονται σε σύγκρουση ανάμεσα στα διαφορετικά υπουργεία.

Αν δεν υπάρξει άμεσα μια γενναία θεσμική και νομοθετική πρωτοβουλία, θα μπούμε σε μια μακρά περίοδο συζήτησης για την ενοποίηση της νομοθεσίας...  

Κάτι που οι Ισπανοί, οι Βάσκοι, πάντα πρωτοπόροι, οι Γάλλοι (και τόσοι άλλοι), τον τροχό τον έχουν ανακαλύψει... πολύ πριν.

Ο Ανδρέας Ρουμελιώτης είναι υποψήφιος βουλευτής του ΜέΡΑ25 στη Β2 Αθήνας (Δήμοι: Περιστερίου, Ιλίου, Αιγάλεω, Αγίων Αναργύρων - Καματερού, Πετρούπολης, Χαϊδαρίου και Αγίας Βαρβάρας)