Αντώνης Ψύρης

Στο χώρο της εκπαίδευσης οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες. Οι εκπαιδευτικοί σε όλο τον κόσμο από την πρώτη στιγμή εκλήθησαν να ανταποκριθούν σε πρωτόγνωρες προκλήσεις. Τα εκπαιδευτικά συστήματά δοκιμάστηκαν σημαντικά, καθώς οι νέες συνθήκες επέβαλαν ως αδήριτη ανάγκη την πλήρη αξιοποίηση της τεχνολογίας σε όλο το φάσμα της εκπαιδευτικής διαδικασίας και την εύρεση άμεσων λύσεων για τα διάφορα ζητήματα που αναδύθηκαν. 

Ανεξάρτητα από τις συζητήσεις για το βαθμό ετοιμότητας του κάθε σχολείου, της πολιτείας συνολικά αλλά και του κάθε εκπαιδευτικού συστήματος υπάρχει ωστόσο μια παραδοχή που δεν μπορεί να αγνοηθεί. Και αυτή δεν είναι άλλη από τη αλλαγή μιας συγκεκριμένης κουλτούρας που αντιμετωπίζει την έννοια της διδασκαλίας με ένα μονοδιάστατο και στεγανοποιημένο τρόπο. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση επιτάχυνε με ένα δραματικό τρόπο σχεδόν τις εξελίξεις προς την κατεύθυνση της αναθεώρησης εγκατεστημένων αντιλήψεων ετών που αντιμετώπιζαν με μόνιμη σχεδόν επιφύλαξη την κάθε αλλαγή. Με αυτό τον τρόπο αναδείχτηκε αλλά και επιβεβαιώθηκε εμφατικά η τεράστια σημασία της Δαρβίνειου θεωρίας σχετικά με την ανάγκη προσαρμογής στις διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες.

Βεβαίως, όλο αυτό εξαιτίας της έντασης με την οποία το βιώσαμε δεν θα μπορούσε να συμβεί αναίμακτα. Οι εκπαιδευτικοί που κατά γενική ομολογία και ανεξάρτητα από τις αναμενόμενες διαφοροποίησεις ανταποκρίθηκαν σε αυτή τη νέα πρόκληση ξεπέρασαν σε αρκετές περιπτώσεις τα όρια των δυνατοτήτων τους. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση και οι συνακόλουθες απαιτήσεις της ήρθαν να προστεθούν  ως μια ακόμη διάσταση στο πολυδιάστατο έργο τους. Και αυτό το φορτίο μετεβλήθη σε άχθος που αποδείχθηκε εξαιρετικά δυσβάστακτο σε συνδυασμό με τις γενικότερες συνθήκες που όλοι βιώνουμε. Γι’ αυτό και σε όλο τον κόσμο το γνωστό ως σύνδρομο Burnout που ισοδυναμεί με την ψυχική εξουθένωση των εκπαιδευτικών έχει λάβει απειλητικές διαστάσεις. Και αυτό είναι κάτι που οφείλουμε  να λάβουμε πολύ σοβαρά υπ´οψιν όλοι μας, καθώς θέτει σε κίνδυνο την αναγκαία ισορροπία που πρέπει  να διατηρούμε στο χώρο της εκπαίδευσης.

Πέρα όμως από τους εκπαιδευτικούς που θα συνεχίσουν κατά το γνωστό ρητό «να λιώνουν σαν το κερί, προκειμένου να φωτίσουν» υπάρχει κάτι που είναι ακόμη  πιο ανησυχητικό και θα πρέπει όλοι να στρέψουμε τα βλέμματα πάνω του. Και αυτό δεν είναι άλλο από τις ψυχές των μαθητών μας που εδώ και ένα χρόνο δοκιμάζονται σθεναρά. Όταν διαπιστώνουμε καθημερινά ότι η ψυχική ανθεκτικότητα των μαθητών μας έχει υποστεί σοβαρά πλήγματα, δεν μπορούμε να παραμένουμε αδιάφοροι. Και επιπλέον δεν είναι δυνατόν να επικεντρώνουμε μονομερώς το ενδιαφέρον μας για ζητήματα όπως οι βαθμολογίες τετραμήνων, οι Πανελλήνιες εξετάσεις και άλλα «ηχηρά παρόμοια», εάν προηγουμένως δεν έχουμε διασφαλίσει ότι οι μαθητές μας θα καταφέρουν να ξεπεράσουν όλες αυτές τις δυσκολίες ψυχικά αλώβητοι.

Κρούουμε τον κώδωνα του κινδύνου, όταν πληροφορούμαστε ότι αυξάνεται ο αριθμός των μαθητών σε παγκόσμιο επίπεδο που παρουσιάζουν συμπτώματα απόσυρσης, ανησυχίας, θυμού ή ακόμη και κατάθλιψης μέσα στο πλαίσιο αυτής της παρατεταμένης «νέας κανονικότητας». Απέναντι σε αυτή την ασύμμετρη απειλή θα πρέπει να συνταχθούμε όλοι ανεξαρτήτως ιδεολογικών πεποιθήσεων.

Εάν κατά κανόνα αποτυγχάνει η συνεννόηση μεταξύ Πολιτείας και εκπαιδευτικών φορέων σε άλλα ζητήματα, θα πρέπει τουλάχιστον εδώ να υπάρξει μια ουσιαστική συμφωνία για το συμφέρον των μαθητών μας. Επιπλέον, θα πρέπει όλοι μας, εκπαιδευτικοί και γονείς να λειτουργήσουμε ως πηγές ψυχικής υποστήριξης και ενδυνάμωσης για την υπέρβαση των δυσκολιών που ορθώνονται μπροστά τους. Είναι πολύ σημαντικό σε αυτή τη δύσκολη περίοδο που διανύουμε να τους βοηθήσουμε να θέτουν στόχους και ενδεχομένως να τους επαναπροσδιορίζουν, αναγνωρίζοντας τις ικανότητές τους και ενισχύοντας την αυτοπεποίθησή τους. Και αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την ενεργοποίησή τους και την παροχή ευκαιριών για την ανάληψη πρωτοβουλιών ακόμη και μέσα στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης τηλεκπαίδευσης. Αυτό εξάλλου είναι και το μεγάλο στοίχημα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, να μετατρέψει τους μαθητές από παθητικούς ακροατές σε ενεργούς συμμετόχους στην εν γένει εκπαιδευτικη διαδικασία. Και επίσης με τη συνειδητοποίηση ότι οι δυσκολίες είναι μέρος της ζωής που υφίσταται, για να μας υπενθυμίζει διαρκώς την αξία της. Αυτή είναι και η θεμελιακή προϋπόθεση για τη καλλιέργεια υγιών προσωπικοτήτων που θα αντιμετωπίζουν με αισιοδοξία το παρόν και το μέλλον.

Γιατί δεν υπάρχει τίποτα πιο ανησυχητικό και συνάμα απογοητευτικό από τη διαμόρφωση μιας γενιάς «απέλπιδων νέων» που έχει βυθιστεί στο τέλμα της απαισιοδοξίας. Από αυτό το τέλμα θα πρέπει να τους βοηθήσουμε να βγουν με τις δικές τους δυνάμεις. Αυτός θα πρέπει να είναι ο αγώνας και η αγωνία μας.



Αντώνιος Σ. Ψύρης


Φιλόλογος-Ιστορικός

Διευθυντής Γυμνασίου

Αναπληρωτής Γενικός Διεθυντής Εκπαίδευσης Εκπαιδευτηρίων Δούκα