Ο πολιτισμός των εθνών

Ο ζωγράφος Λάζαρος Πάντος γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και σπούδασε ζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (1976-1979) και στη Royal Academy of Fine Arts του Λονδίνου (1979-1981). Μαθήτευσε τη διετία 1985-1986 κοντά στον Γιάννη Τσαρούχη.  Μετά τις σπουδές του στη ζωγραφική επικέντρωσε το ενδιαφέρον του στον φωτογραφικό ρεαλισμό. Μελέτησε επί τρία χρόνια τα πορτρέτα του Φαγιούμ και χρησιμοποίησε τη συγκεκριμένη τυπολογία και τεχνική για μία σειρά σύγχρονων προσωπογραφιών. Κατά τη δεκαετία του '80 προσέγγισε τη ζωγραφική της ευρωπαϊκής Αναγέννησης και του Caravaggio, όπως επίσης και των Οριενταλιστών. Έχει παρουσιάσει το έργο του σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.



H Ελλάδα έχει αρκετά καλούς και σημαντικούς νέους ζωγράφους, κάτι που δυστυχώς δεν αναδεικνύεται επαρκώς, σε σύγκριση με άλλα είδη καλλιτεχνικής παραγωγής. Πού πιστεύετε ότι οφείλεται αυτό;
Η Τέχνη είναι ένα είδος πολυτελείας ακριβό. Στο παρελθόν η υπερκατανάλωση των προϊόντων Τέχνης και η εισβολή «διαφόρων» αμφιβόλου ποιότητας γκαλερί υπέθαλψαν καλλιτεχνικά κινήματα τα οποία ήταν εκτός της μεσογειακής μας κουλτούρας. Αποτέλεσμα ήταν να προβληθούν περισσότερο οι διακοσμητικές τέχνες που στήριξαν το νέο lifestyle της ζωής μας και παραγκώνισαν την ουσιαστική ζωγραφική αφαιρώντας το προνόμιο του ακαδημαϊσμού και της μορφής από τους ζωγράφους. Επιπλέον η υποκουλτούρα της εποχής μας και η οικονομική κρίση αποτελούν άλλη μια αιτία παραγκωνισμού της Τέχνης.

Έχετε υπάρξει μαθητής του Τσαρούχη. Περιγράψτε μου την προσωπικότητά του.
Το να συνυπάρχεις με έναν Δάσκαλο σημαίνει ότι ανοίγεις έναν δρόμο επικοινωνίας «πλατωνικό» και «αμφιλεγόμενο». Όσον αφορά την πολυσχιδή προσωπικότητα του Γιάννη Τσαρούχη έχουν γραφτεί και ειπωθεί τόσα πολλά που δεν έχω να προσθέσω τίποτα περισσότερο παρά να καταθέσω τον απέραντο θαυμασμό μου για την εξαιρετική δεξιοτεχνία του, την γνώση του κυρίως, πάνω στη Βυζαντινή Τέχνη και Αγιογραφία, καθώς και την Ιταλική Αναγεννησιακή Τέχνη. Βαθύς επίσης γνώστης ήταν της τέχνης του Καραγκιόζη, της δουλειάς του δασκάλου του Φώτη Κόντογλου, της ποίησης του Κωνσταντίνου Καβάφη, που όλα μαζί επηρέασαν την τέχνη του.



Βλέποντας τα έργα σας παρατηρούμε μια αναγεννησιακή επιρροή. Θα ήθελα να μου πείτε πόσο καθοριστική ήταν η εποχή της Αναγέννησης, αλλά και πώς επηρέασε και πειράζει σήμερα τους καλλιτέχνες.
Από την επίδραση της Αναγεννησιακής Τέχνης αποκόμισα τη σημασία του σχεδίου, την αξία και τη βαθιά γνώση του χρώματος και του “chiaro scuro”, δηλ. τη λειτουργία της φωτοσκίασης. Συμβαίνει λοιπόν στην Ιταλική Σχολή, την οποία θεωρώ σπουδαία, να συνυπάρχει η απαράμιλλη γνώση του πορτρέτου και του γυμνού όπως πχ. στον Τιτσιάνο, στον Καραβάτζιο, στον Ελ Γκρέκο, στους εξπρεσιονιστές τού 16ου αιώνα. Όλα αυτά με επηρέασαν βαθύτατα σε συνδυασμό και με την επιρροή της τέχνης των Φαγιούμ (των πρώτων πορτρέτων), καθώς και της Βυζαντινής Τέχνης και Αγιογραφίας, ώστε να με παρακινούν διαρκώς σε προσωπικές καλλιτεχνικές και πνευματικές αναζητήσεις. (Ας μην ξεχνάμε την ιστορία των Φαγιούμ-πορτρέτων, εξ ου και η ονομασία ζωγραφική που σημαίνει: ο γράφων τη ζωή για τον θάνατο επί τον τύμβο).

Όταν δημιουργεί ένας καλλιτέχνης, πόσο σημαντική είναι η ταυτότητά του σε αυτό που κάνει;
Διαπλάθεται η ταυτότητα του καλλιτέχνη μέσα στον χρόνο και τον χώρο και κυρίως μέσα από την ουσιαστική γνώση της Τέχνης, η οποία ωριμάζει σταδιακά και ηλικιακά με την ενδοσκόπηση και την έντονη παρατήρηση του ανθρώπου και των έργων του.

Πόσο καθοριστική είναι η τέχνη σήμερα στην εξέλιξη του ανθρώπου και πώς εσείς πέρα από την έκθεσή σας διδάσκετε την τέχνη;
Όλες οι καλές τέχνες διαμορφώνουν τον «πολιτισμό» των εθνών. Η ευμάρεια της Τέχνης εξυψώνει τα ήθη των ανθρώπων. Σήμερα λόγω των πολλαπλών πολιτικοκοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων ο άνθρωπος έχει απομακρυνθεί από τη θετική γι’ αυτόν επιρροή της Τέχνης. Μία από τις τέχνες που εκτιμώ είναι και η γλυπτική, η οποία καταλαμβάνει όγκο και χώρο δημιουργώντας εμβληματικά πρότυπα, γεγονός που οι Αρχαίοι Έλληνες γνώριζαν πολύ καλά. Προσωπικά αυτό που εγώ επιδιώκω κατά τη διδασκαλία είναι ο κάθε μαθητής μου να αναζητήσει και να γνωρίσει την αληθινή ψυχή του και την ιδιαίτερη δεξιοτεχνία του ώστε να εκφραστεί αβίαστα καλλιτεχνικά. Βέβαια, αυτό χωράει μεγάλη συζήτηση…



Πιστεύετε πως η Τέχνη έχει κάποια απάντηση στους σύγχρονους προβληματισμούς;
Η Τέχνη υπήρξε ανέκαθεν η απάντηση σε όλους τους προβληματισμούς και τις αγωνίες του ανθρώπου. Η ομορφιά μέσα από την Τέχνη είναι η παρηγοριά μας και αυτή θα σώσει τον κόσμο. Η γνώση του ωραίου, της υψηλής αισθητικής μακάρι να αποτελέσει την ηθική του μέλλοντος.

Γνωρίζουμε ότι οι ζωγράφοι απομονώνονται μεγάλα χρονικά διαστήματα για να δημιουργήσουν. Εσείς πώς θα χαρακτηρίζατε τον ζωγράφο ως άνθρωπο;
Ασφαλώς και υπάρχουν μεγάλα χρονικά διαστήματα προβληματισμού, απομόνωσης και απόσυρσης από τα κοινά. Είναι απαραίτητα χρονικά διαστήματα, επειδή εγκυμονούν νέες καλλιτεχνικές δημιουργίες. Είναι πάρα πολύ δύσκολο οι καλλιτέχνες να βρίσκονται σε πνευματικό αναβρασμό και καλλιτεχνική δημιουργία και να συμμετέχουν παράλληλα σε κοινωνικά δρώμενα. Η Τέχνη ας θυμηθούμε άκμασε μόνο σε περιόδους που υπήρξαν χορηγοί-μαικήνες που τη στήριξαν παντοιοτρόπως.

Υπάρχει κάποιο έργο σας που δεν θέλετε να αποχωριστείτε;
Εκείνο που με δυσκολεύει να αποχωριστώ είναι τα προσωπικά μου πορτρέτα, τα οποία χαράσσουν τη διαχρονική μου πορεία ως καλλιτέχνη. Κατά τα άλλα πιστεύω πως τα έργα τέχνης έχουν τον προορισμό τους σε κτήτορες που τα εκτιμούν και κοσμούν χώρους τους αγαπούν.



Ποια άλλη μορφή Τέχνης θα μπορούσατε να υπηρετήσετε με το ίδιο πάθος;
Την καλλιτεχνική φωτογραφία με όλες της τις προεκτάσεις. Τη θεωρώ απεικόνιση της στιγμής της πραγματικότητας που ο φακός εγκλωβίζει. Επιπλέον με ενδιαφέρει η σκηνογραφία, καθώς και η σκηνοθεσία πάνω σε πρόσωπα που έχουν θύμησες από πρόσωπα της Ιστορίας. Η ενδυματολογία διαχρονικά ανά τους αιώνες με γοητεύει επίσης.

Θα ήθελα να μου πείτε τα χαρακτηριστικά του εικαστικού κοινού σήμερα.
Το κοινό λόγω του βομβαρδισμού του από άπειρο αριθμό εικόνων μέσω του διαδικτύου, της τηλεόρασης και του κινηματογράφου, έχει μια κορεσμένη οπτική για το τι είναι Τέχνη. Αποτέλεσμα είναι να υπάρχει ένα κομφούζιο μηνυμάτων και ερεθισμάτων που υποβαθμίζει την πραγματική Τέχνη.