Ελπίδες από την επαναστατική θεραπεία κατά του καρκίνου - Πώς μπορεί να εφαρμοστεί

Μια σημαντική μάχη που κερδήθηκε στον πόλεμο κατά του καρκίνου, χαρακτηρίζουν οι Έλληνες ειδικοί τη θεραπεία για αιματολογικούς καρκίνους, η οποία ανακοινώθηκε από το Κέντρο Αντικαρκινικών Ερευνών του Σιάτλ στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Ένωσης για την Προώθηση της Επιστήμης (AAAS) στην Ουάσιγκτον.

Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις που έγιναν, οι ειδικοί κατάφεραν να παρέμβουν στα Τ-κύτταρα, τα κύτταρα-στρατιώτες  του ανοσοποιητικού συστήματος κάθε οργανισμού και με γενετική τροποποίηση να τα «εκπαιδεύσουν» ώστε αυτά να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν τα καρκινικά κύτταρα και να τα πολεμούν. Η θεραπευτική μέθοδος εφαρμόστηκε σε ασθενείς με προχωρημένους καρκίνους του αίματος και το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό καθώς  καταγράφηκε πλήρη ύφεση, δηλαδή κυριολεκτικά εξαφάνιση της νόσου, 18 μήνες μετά τη θεραπεία. 

Πρόκειται για μια μάχη που δίνεται με μέθοδο και επιμονή τα τελευταία πέντε χρόνια από τους επιστήμονες στο πεδίο της ανοσοθεραπείας καθώς στο συγκεκριμένο πεδίο θεωρείται ότι βρίσκεται το μέλλον της θεραπείας των συχνών αιματολογικών καρκίνων, όπως η λευχαιμία, το πολλαπλούν μυέλωμα ή το λέμφωμα non Hodgkin. Η ανοσοθεραπεία πιστεύεται ότι θα αποτελέσει τον τρίτο πυλώνα της αντικαρκινικής θεραπείας, παράλληλα με τις ακτινοβολίες και την χημειοθεραπεία-φαρμακοθεραπεία, ιδίως στους αιματολογικούς καρκίνους όπου καταγράφονται και τα καλύτερα αποτελέσματα στις κλινικές μελέτες. 

«Η συγκεκριμένη θεραπευτική προσέγγιση αφορά στη γενετική τροποποίηση των Τ-κυττάρων του ίδιου του ασθενούς, ώστε αυτά να στοχεύουν επιλεκτικά τα κύτταρα της λευχαιμίας ή του λεμφώματος ή άλλου αιματολογικού καρκίνου» εξηγεί στο protothema.gr  ο συντονιστής Διευθυντής της Αιματολογικής Κλινικής και της Μονάδας Μεταμόσχευσης του νοςοκομείου Παπανικολάου καθώς και πρόεδρος της Εταιρίας Γονιδιακής Θεραπείας και Αναγεννητικής Ιατρικής, κ. Αχιλλέας Αναγνωστόπουλος.

«Τα Τ-κύτταρα στους ασθενείς με καρκίνο είναι αδρανοποιημένα, δεν είναι κύτταρα-στρατιώτες που μπορούν να πολεμήσουν τα εχθρικά, τα καρκινικά κύτταρα του οργανισμού. Στην προκειμένη περίπτωση επιτυγχάνεται η τροποποίηση των κυττάρων αυτών. Τα Τ-κύτταρα τροποποιούνται ώστε να περιέχουν ειδικούς υποδοχείς στην επιφάνειά τους, τους chimeric antigen receptors-CARς. Οι CARs είναι πρωτεΐνες που επιτρέπουν στα Τ-κύτταρα να αναγνωρίζουν μια συγκεκριμένη πρωτεΐνη (αντιγόνο) των καρκινικών κυττάρων ώστε να μπορούν να επιτίθενται σε αυτά», περιγράφει την πρωτοποριακή θεραπεία που εφαρμόστηκε σε ασθενείς με οξεία και χρόνια λεμφοβλαστική λευχαιμία καθώς και με λέμφωμα non Hodgkin ο κ. Αναγνωστόπουλος. 

Αυτό που έκαναν οι επιστήμονες με τη συγκεκριμένη θεραπεία είναι ότι συνέλεξαν Τ-κύτταρα από το αίμα των ασθενών με αιματολογικό καρκίνο, τα τροποποίησαν γενετικώς προςθέτοντας τους ειδικούς υποδοχείς CARs στην επιφάνειας τους ώστε να συμπεριφέρονται ως κύτταρα-στρατιώτες και στη συνέχεια τα επανέγχυσαν στον οργανισμό των ασθενών. Το αποτέλεςμα της προςφατης κλινικής έρευνας ξεπέρασε κάθε προσδοκία επιστημονικη: Συγκεκριμένα, σε μία κλινική δοκιμή, πάνω από το 90% των ασθενών με οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία εμφάνισαν πλήρη ύφεση της νόσου. Σε δύο άλλες κλινικές δοκιμές με 40 ασθενείς που είχαν είτε λέμφωμα είτε χρόνια λεμφοκυτταρική λευχαιμία, πάνω από το 80% ανταποκρίθηκε θετικά στη θεραπεία και περίπου οι μισοί εμφάνιζαν πλήρη ύφεση μετά από ενάμισι έτος.

Σήμερα οι ασθενείς με λευχαιμία ή λέμφωμα υποβάλλονται σε χημειοθεραπείες ενώ σε κάποιες περιπτώσεις υποβάλλονται και σε μεταμόσχευση μυελού των οστών – αρχικώς λαμβάνουν πολύ υψηλή δόση χημειοθεραπείας ώστε να εξολοθρευθούν τα καρκινικά κύτταρα και στη συνέχεια γίνεται έγχυση υγιών κυττάρων του μυελού των οστών τα οποία προέρχονται είτε από δότη είτε από τον ίδιο τον οργανισμό τους. 

Ωστόσο, όπως διευκρινίζει ο κ. Αναγνωστόπουλος, η νέα θεραπεία αυτή δεν μπορεί να είναι τουλάχιστον στην παρούσα φάση μια θεραπεία πρώτης γραμμής για τους ασθενείς με αιματολογικούς καρκίνους, αλλά θα έχει πολύ συγκεκριμένες ενδείξεις. Είναι άλλωστε ενδεικτικό ότι η δοκιμή έγινε σε καρκινοπαθείς τελικού σταδίου, που είχαν μόνο δύο μήνες ζωής: «Με βάση την εικόνα που έχουμε από τις μέχρι τώρα κλινικές μελέτες, η θεραπεία αυτή θα χορηγείται σε ασθενείς με αιματολογικές νεοπλασίες που είτε έχουν υποτροπιάσει είτε υποβλήθηκαν σε μη επιτυχή μεταμόσχευση μυελού των οστών, δηλαδή σε ασθενείς ανθεκτικούς στη θεραπεία της νόσου» λέει ο ειδικός. 

Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση των συγκεκριμένων κλινικών ερευνών πάντως έχει ανοίξει διάπλατα ο δρόμος για την επόμενη φάση της έρευνας σε πιο μεγάλο δείγμα ασθενών, για την ανάπτυξη και παραγωγή της θεραπείας και στη συνέχεια την έγκριση και την κυκλοφορία της – ένας δρόμος που προφανώς δεν θα είναι σύντομος αλλά διανύεται με την πιο ευοίωνη προοπτική, όχι μόνο για τους ασθενείς με αιματολογικούς καρκίνους αλλά για όλους τους καρκινοπαθείς.