Κύπρος: Εκσκαφή για τον εντοπισμό 19 καταδρομέων που σκοτώθηκαν το 1974

«Μας φάγατε ρε αδέλφια...» Αυτές ήταν οι μόνες λέξεις, που άκουσε από το στόμα ενός Έλληνα καταδρομέα, που χαροπάλευε μετά την κατάρριψη του αεροσκάφους Noratlas της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας τις πρώτες πρωϊνές ώρες της 22ας Ιουλίου 1974, ο φωτορεπόρτερ Στέλιος Παπαστυλιανού, έφεδρος τότε στα αντιεροπορικά της Εθνικής Φρουράς. «Αυτά τα λόγια και το τεμαχισμένο σώμα του, δεν θα τα ξεχάσω ποτέ» μας είπε.

Ο Στέλιος Παπαστυλιανού βρέθηκε σήμερα στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας, όπου άρχισε η εκσκαφή στο χώρο του μνημείου των Κυπρίων και εξ Ελλάδος πεσόντων, για τον εντοπισμό της ατράκτου του ελληνικού στρατιωτικού μεταγωγικού Noratlas της επιχείρησης "Νίκη-4", στο οποίο επέβαιναν στις 22/7/1974, είκοσι οκτώ καταδρομείς και τετραμελές πλήρωμα. Πριν από χρόνια, εντοπίστηκαν και ταυτοποιήθηκαν στο στρατιωτικό κοιμητήριο Λακατάμειας, δώδεκα από τους τριάντα ένα νεκρούς της επιχείρησης. Η εκσκαφή αναμένεται να αποκαλύψει και τους υπόλοιπους δεκαεννέα. 

Μοναδικός επιζών από το Noratlas, που εκλήφθηκε ως τουρκικό και καταρρίφθηκε από αντιεροπορικά της Εθνικής Φρουράς, είναι ο τότε καταδρομέας, Θανάσης Ζαφειρίου, ο οποίος, αν και ανάπηρος, έρχεται σχεδόν κάθε χρόνο στις 20 Ιουλίου στη Λευκωσία, για να αποτίσει φόρο τιμής στους συναδέλφους του.

Με μάτια βουρκωμένα, ο Στέλιος Παπαστυλιανού, μίλησε μακρυά απ’ τις κάμερες σε ορισμένους δημοσιογράφους, για τα όσα τραγικά έζησε μετά την κατάρριψη του ελληνικού μεταγωγικού. Για τον καταδρομέα που του μίλησε, ανέφερε ότι μαζί με ακόμη έναν βαριά τραυματία, μεταφέρθηκαν στο Νοσοκομείο Λευκωσίας όπου και ξεψύχησαν.

«Όταν καταρρίφθηκε το Noratlas, τρέξαμε με ενθουσιασμό στο σημείο της πτώσης για να συλλάβουμε τούρκους αιχμαλώτους. Τότε βρεθήκαμε μπροστά σε ανείπωτη τραγωδία, γιατί διαπιστώσαμε ότι ήταν καταδρομείς από την Ελλάδα. Είχαμε κτυπήσει τα αδέλφια μας. Ακόμη το έχω βάρος στην συνείδηση μου…», κατέληξε ο Στέλιος Παπαστυλιανού.

Της έναρξης των εργασιών της ανάδειξης του αεροσκάφους, προηγήθηκε τρισάγιο από τον Επίσκοπο Μεσαορίας, Γρηγόριο, και ακολούθησε κατάθεση στεφάνων στην μαρμάρινη πλάκα με τα ονόματα των 31 τραγικών θυμάτων από την Ελλάδα.

Εκ μέρους του προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, στεφάνι κατέθεσε ο Επίτροπος Προεδρίας για Ανθρωπιστικά Θέματα, Φώτης Φωτίου και εκ μέρους του Αρχιεπισκόπου ο Επίσκοπος Μεσαορίας. Στεφάνια κατέθεσαν εξάλλου, ο πρέσβης της Ελλάδας, Ηλίας Φωτόπουλος, ο αρχηγός της Εθνικής Φρουράς, αντιστράτηγος, Γεώργιος Μπασιακούλης, ενώ την ΕΛΔΥΚ εκπροσώπησε ο υποδιοικητής της, συνταγματάρχης πεζικού, Αλέξανδρος Καλογερόπουλος. Η τελετή ολοκληρώθηκε με την ανάκρουση του Εθνικού Ύμνου.

Ο πρέσβης της Ελλάδος, Ηλίας Φωτόπουλος, ευχαρίστησε την κυβέρνηση της Κύπρου για την εκσκαφή, και είπε ότι «αυτά τα παλικάρια ήρθαν να πολεμήσουν για την Κύπρο και χάθηκαν άδικα, όπως άδικα χάθηκαν και τόσοι άλλοι το 1974». Ο κ. Φωτόπουλος διαβεβαίωσε ότι η ελληνική κυβέρνηση θα παράσχει τη συνδρομή της σε οτιδήποτε χρειαστεί. Τόνισε ότι είναι πολύ σημαντικό για τους συγγενείς να βρουν τους ανθρώπους τους, αλλά, όπως σημείωσε, «πρέπει να κοιτάς και την ιστορία σου και το παρόν και το μέλλον. Η σημερινή μέρα είναι μέρα για περίσκεψη».

Σε δηλώσεις του, ο κ. Φωτίου είπε ότι αποτελεί ύψιστη υποχρέωση της κυπριακής πολιτείας να προχωρήσει σε αυτή την εκσκαφή-εκταφή, ώστε και οι συγγενείς των πεσόντων μετά από 41 χρόνια «να μπορούν να κηδεύσουν τους δικούς τους με τις παραδόσεις μας και ασφαλώς να αποδοθούν και οι πρέπουσες τιμές στους πεσόντες».

Ο επικεφαλής και συντονιστής των εργασιών για τον εντοπισμό των λειψάνων, προϊστάμενος της Διεύθυνσης Ανθρωπιστικών Θεμάτων του υπουργείου Εξωτερικών, Ξενοφών Καλλής, ανέφερε πως ξεκινά η πρώτη φάση, που αφορά την ετοιμασία του χώρου που θα ανασκαφεί σε κατοπινό στάδιο.

Κατά την πρώτη φάση – εξήγησε - θα γίνει μετακίνηση του πλακόστρωτου, των πλακών και του μνημείου, μέχρι να αποκαλυφθεί το φυσικό έδαφος. Όπως είπε, με βάση τις πληροφορίες, το αεροσκάφος βρίσκεται στο σημείο του Τύμβου. «Το εξόγκωμα, η τούμπα, είναι τεχνητή: χρησιμοποιήθηκε χώμα από τη γύρω περιοχή για να καλύψει το αεροσκάφος», είπε. Το έργο κατά τον κ. Καλλή, εκτιμάται ότι θα ξεκινήσει γύρω στις 17 Αυγούστου. Σε ερώτηση εάν υπάρχουν πληροφορίες σε τι βάθος μπορεί να είναι θαμμένη η άτρακτος, ο κ. Καλλής είπε ότι με βάση κάποια συμπεράσματα από γεωφυσικές έρευνες που έχουν γίνει, μάλλον αυτή βρίσκεται σε βάθος 3,5 μέτρων.

Ένας από τους συγγενείς των αδικοχαμένων καταδρομέων, ο Θεόδωρος Αναστασόπουλος, που το 1974 υπηρέτησε ως λοχίας στην ΕΛΔΥΚ, φανερά συγκινημένος, είπε ότι υπάρχει η πεποίθηση πως, πέραν από την άτρακτο και τα κομμάτια από το αεροπλάνο, «κάτι θα βρεθεί εδώ από τα παιδιά μας». 

«Ο αδελφός ενός από τους καταδρομείς μου είπε: «Ένα κοκκαλάκι του θέλω, να φτιάξω ένα μνημείο στο χωριό, δεν θέλω τίποτε άλλο, ένα κοκκαλάκι, έστω και αυτό»» ανέφερε δακρυσμένος ο Θ. Αναστασόπουλος.