Μέχρι τις 11 Απριλίου οι εξετάσεις τύπου Pisa - Ούτε αμβλύνονται, ούτε δημιουργούνται ανισότητες, λένε εκπαιδευτικοί κύκλοι

Σε εξέλιξη βρίσκονται οι Εθνικές Εξετάσεις Διαγνωστικού Χαρακτήρα τύπου ‘PISA’. Ξεκίνησαν στις 17 Μαρτίου, ολοκληρώνονται στις 11 Απριλίου και για το λόγο αυτό, πριν το πέρας της διαδικασίας, τα θέματα δεν είναι ανακοινώσιμα, σύμφωνα με το πρωτόκολλο του ΟΟΣΑ.

Στις εξετάσεις, οι οποίες διενεργούνται, συμμετέχουν υποχρεωτικά 245 σχολεία από όλη την Ελλάδα, δημόσια και ιδιωτικά ενώ λαμβάνουν μέρος περίπου 9.000 15χρονοι μαθητές από Γυμνάσια, Γενικά Λύκεια και Επαγγελματικά Λύκεια απ’όλη την Ελλάδα.
Την εποπτεία της έρευνας έχει το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) και βρίσκεται υπό την αιγίδα του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ).

Βάσει ειδικού αλγορίθμου, ο οποίος λαμβάνει υπόψη κριτήρια όπως η περιοχή ή το είδος των σχολείων, γίνεται η δειγματοληψία, η οποία αντανακλά όσο το δυνατόν πιο αντιπροσωπευτικά το σύνολο των σχολείων και του μαθητικού πληθυσμού της χώρας.

Φέτος, οι εθνικές διαγνωστικές εξετάσεις πραγματοποιούνται με ιδιαίτερα συγκροτημένο τρόπο, καθώς ενισχύθηκε ο τεχνολογικός εξοπλισμός των συμμετεχόντων σχολείων: εξοπλίστηκαν με 4.500 laptops, που μεταφράζεται σε ‘προίκα’ περίπου 20 υπολογιστών ανά σχολείο μετά το πέρας των εξετάσεων. Επιπλέον, διατέθηκαν 2.500 ενσύρματα ακουστικά για την αξιολόγηση των Αγγλικών, του γνωστικού πεδίου που προστέθηκε (‘Αξιολόγηση στην Ξένη Γλώσσα – αγγλικά (FLA)’). Επισημαίνεται, ότι έχει προστεθεί και ένα ακόμη νέο πεδίο για την Πληροφορική: ‘Μαθαίνοντας για έναν Ψηφιακό Κόσμο’. Για το φετινό διαγωνισμό, έγινε παρέμβαση και στη συνδεσιμότητα των σχολικών μονάδων, οι οποίες αναβαθμίστηκαν, όπου κρίθηκε αναγκαίο - όπως επισημαίνεται δε, εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από τα σχολεία η έγκαιρη εγκατάσταση του εξοπλισμού και η αναβάθμιση.

Επιπλέον, για πρώτη φορά φέτος προβλέπεται αποζημίωση για τους εκπαιδευτικούς, που εμπλέκονται στη διαδικασία. Συγκεκριμένα, θα λάβουν αμοιβή ύψους 10 ευρώ για κάθε μαθητή, εφόσον ολοκληρωθεί επιτυχώς η ερευνητική διαδικασία.

Σημειώνεται, τέλος, ότι με στόχο την εξοικείωση των μαθητών με τη φιλοσοφία του συγκριμένου διαγωνισμού, ξεκίνησε να λειτουργεί η νέα πλατφόρμα, Skills4Life, η οποία περιέχει θέματα αντίστοιχα με εκείνα του διαγωνισμού PISA.

Οι αντιδράσεις

Δεν λείπουν, ωστόσο, κι εκείνοι που αντιτίθενται στις Εθνικές Εξετάσεις Διαγνωστικού Χαρακτήρα τύπου ‘ΠΙΖΑ’. Κάνουν λόγο για ‘υποβάθμιση του σχολείου’ ή για ‘καλλιέργεια ανταγωνιστικότητας’, μεταξύ άλλων.

Απέναντι στους ισχυρισμούς αυτούς, εκπαιδευτικοί με εμπειρία από τη συμμετοχή στη διαδικασία, διευκρινίζουν πως δεν μπορεί να ισχύουν καθώς τα αποτελέσματα δεν ανακοινώνονται σε επίπεδο σχολείων ή μαθητών - δεν μετρούν καν στη βαθμολογία τους. Επιπλέον, δεν υπάρχει πρόσβαση στα αποτελέσματα αυτά, δεν μετρούν καν σε επίπεδο σχολείου αφού δεν ανακοινώνονται. Οι ανακοινώσεις γίνονται κεντρικά για τη χώρα. Επομένως, δεν τίθεται θέμα για διάκριση μεταξύ ‘καλών’ ή ‘λιγότερο καλών’ σχολείων σε συγκεκριμένες περιοχές.

Σχετικά με τυχόν άμβλυνση των ανισοτήτων, γίνεται γνωστό ότι αυτές αναδεικνύονται μεν μέσω των ερωτηματολογίων, που έπονται του γνωστικού μέρους του διαγωνισμού, αλλά αξιοποιούνται ως ένα χρήσιμο εργαλείο για τους ιθύνοντες, έτσι ώστε να σχεδιάζονται παρεμβάσεις ή αλλαγές με στόχο τη βελτίωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας. «Πρόκειται για μία επιστημονική έρευνα, που απλώς καταγράφει δεδομένα. Ούτε δημιουργεί, ούτε αμβλύνει τις ανισότητες», δηλώνουν χαρακτηριστικά.

Την άποψη ότι τα μαθήματα ή το πρόγραμμα σπουδών διαμορφώνεται με βάση το ‘μοντέλο ΟΟΣΑ’, καταρρίπτει η ίδια η πραγματικότητα, αφού μάλλον το αντίθετο συμβαίνει. ‘Κονσερβαρισμένη γνώση αλα ΟΟΣΑ’, δεν υφίσταται, γεγονός που αποδεικνύεται από τις επιδόσεις των Ελλήνων μαθητών στους διαγωνισμούς των προηγουμένων ετών – «το ‘πρόβλημα’ έγκειται στο ότι ΔΕΝ έχουμε ακολουθήσει ως χώρα αυτό το μοντέλο», δηλώνουν εκπαιδευτικοί.

Αξίζει να αναφερθεί, ότι ο διαγωνισμός ‘PISA’ διερευνά κατά πόσο οι μαθητές έχουν ή όχι κατακτήσει συγκεκριμένες δεξιότητες στην ηλικία των 15 ετών, με έμφαση στην πρακτική εφαρμογή των γνώσεων που έχουν λάβει από το σχολείο. Το σύνολο των περίπου 90 χωρών, που συμμετέχουν στη διεθνή έρευνα, έχει συναποδεχθεί ότι οι συγκεκριμένες δεξιότητες είναι όντως σημαντικές – άλλωστε, και πληρώνουν για να συμμετάσχουν στο διαγωνισμό, και συναινούν στην αξιολόγηση.

Όσο για τη λογική της μετατροπής του σχολείου σε ‘εξεταστικό κέντρο’, όταν αυτό συμμετέχει στην ερευνητική διαδικασία, προφανώς και δεν ευσταθεί καθώς για τις μεν εθνικές εξετάσεις, αυτές πραγματοποιούνται σε ετήσια βάση ενώ ο διεθνής διαγνωστικός διαγωνισμός λαμβάνει χώρα ανά τριετία μέχρι σήμερα και ανά τετραετία από τούδε και στο εξής, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες. «Εάν ένα τεστ δύο ωρών προσομοιώνει το σχολείο με εξεταστικό κέντρο, τί θα έπρεπε να πει κανείς για τα διαγωνίσματα ή τα τεστάκια που γράφουν τα παιδιά καθημερινά;», αναρωτιούνται εκπαιδευτικοί, οι οποίοι αναδεικνύουν τα πλεονεκτήματα της έρευνας για τη σχολική κοινότητα συνολικά.

Ποια είναι τα εξεταζόμενα μαθήματα;

Τα γνωστικά πεδία, στα οποία εξετάζονται οι μαθητές, είναι οι Φυσικές Επιστήμες, η Κατανόηση Κειμένου, τα Μαθηματικά και φέτος το επιπλέον πεδίο, ‘Μαθαίνοντας για έναν Ψηφιακό Κόσμο’. Ειδικά για την Ελλάδα, φέτος συμμετέχουμε στη νέα έρευνα του PISA «Αξιολόγηση στην Ξένη Γλώσσα – αγγλικά (FLA)».

Σχετικά με τη διαδικασία

Η έρευνα, αποτελείται από ένα Γνωστικό Τεστ και ένα Ερωτηματολόγιο. Διεξάγεται ηλεκτρονικά στο Σχολικό Εργαστήριο Πληροφορικής και Εφαρμογών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών κάθε σχολικής μονάδας - για το λόγο αυτό, τα συμμετέχοντα σχολεία έχουν εξοπλιστεί με 4.500 φορητούς ηλεκτρονικούς υπολογιστές (laptops) και 2.500 ενσύρματα ακουστικά, όπως προαναφέρθηκε.

Τα επόμενα βήματα

Μετά την ολοκλήρωση της ερευνητικής διαγνωστικής διαδικασίας, κωδικοποιούνται τα αποτελέσματα. Οι κλειστού τύπου ερωτήσεις, για παράδειγμα ‘σωστό-λάθος’, διορθώνονται αυτόματα ενώ οι ανοιχτού τύπου ερωτήσεις απαιτούν βαθμολόγηση.
Τα αποτελέσματα συλλέγονται από τον ΟΟΣΑ, ο οποίος έχει και την ευθύνη της επεξεργασίας τους. Η τελική αξιολόγηση και η έκθεση, αναμένονται εντός του 2026.

Υπογραμμίζεται, ότι εκτός των γνωστικών αποτελεσμάτων, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα δεδομένα που προκύπτουν από τα ερωτηματολόγια. Οι μαθητές συμπληρώνουν - ανώνυμα - στοιχεία σχετικά με τους ίδιους, την οικογενειακή τους κατάσταση, το μορφωτικό επίπεδο των γονέων τους, το πως βλέπουν το σχολείο τους, πως είναι η σχολική τους ζωή, πως βλέπουν τους εκπαιδευτικούς, μεταξύ άλλων. Ερωτηματολόγια συμπληρώνουν και οι διευθυντές των σχολείων.

Από τις επιδόσεις, που καταγράφονται προκύπτουν συσχετισμοί με παραμέτρους ατομικές, κοινωνικές, σχολικές. Για παράδειγμα, συγκρίνονται οι επιδόσεις μεταναστών και γηγενών μαθητών, αγοριών-κοριτσιών, μαθητών από πιο εύπορα οικονομικά στρώματα και μαθητών από λιγότερο ευνοημένα κοινωνικοοικονομικά στρώματα, μαθητών από αστικά κέντρα με τα αντίστοιχα από σχολεία της περιφέρειας.

Από τα δεδομένα της έρευνας, αναδεικνύονται τυχόν χάσματα μεταξύ μαθητικών πληθυσμών, όπως και οι δυνατότητες αλλά και οι αδυναμίες του εκπαιδευτικού μας συστήματος, με απώτερο στόχο αυτά να μεταβολιστούν σε εκπαιδευτική πολιτική.