Henriette Sabroe Ebbesen: Πορτρέτα με σώμα και πνεύμα

Εδώ και μερικούς μήνες και μέχρι τις 5 Οκτωβρίου, η Fotografiska Tallinn παρουσιάζει την έκθεση «Kaleidoscope» της Ενριέτ Σαμπρόε Εμπεσεν, που θολώνοντας τα όρια μεταξύ φωτογραφίας και ζωγραφικής, πραγματικότητας και φαντασίας, εξερευνά τα βάθη της ανθρώπινης ψυχής και του σώματος. Με σπουδές στην Ιατρική, η Δανή δημιουργός γοητεύεται από τη συνάντηση της επιστήμης με την τέχνη: τα έργα της λειτουργούν ως μικρά επιστημονικά πειράματα, εξετάζοντας πώς το ανθρώπινο σώμα, η ψυχή και ο κόσμος μπορούν να οπτικοποιηθούν.




Γεννημένη το 1994, η νεαρή αυτοδίδακτη φωτογράφος εκθέτει αυτοπροσωπογραφίες με κατακερματισμένα πρόσωπα, παραμορφωμένες γυμνές μορφές και νεκρές φύσεις, θυμίζοντας κάτι ανάμεσα σε Εντουαρντ Γουέστον και Σαλβαδόρ Νταλί. Χρησιμοποιώντας καθρέφτες και αντανακλάσεις δημιουργεί οπτικές ψευδαισθήσεις χωρίς την επεξεργασία του Photoshop ή την Τεχνητή Νοημοσύνη. «Προσπαθώ να παραμορφώσω την εικόνα και να την απαθανατίσω άμεσα με την κάμερά μου ώστε ο θεατής να βιώσει μια διαφορετική πραγματικότητα από αυτήν που έχει συνηθίσει, προτρέποντάς τον να προβληματιστεί για τους περιορισμούς της οπτικής του αντίληψης», εξηγεί. «Νιώθω ότι βρίσκομαι στα όρια δύο κόσμων, στέκοντας με το ένα πόδι ριζωμένο στον κόσμο της επιστήμης και το άλλο στον κόσμο της τέχνης», συνεχίζει. «Με γοητεύει η επιστήμη και μου αρέσει να παίζω με την ιδέα του χειρισμού προδιεγραμμένων κανόνων. Σύμφωνα με τη θεωρία της σχετικότητας, κάμπτοντας κυριολεκτικά τις ακτίνες φωτός με καθρέφτες αποδομώ τον χώρο και τον χρόνο».



Σπούδασε την τέχνη της στο Georgia Southern University, όπου η βραβευμένη φωτογράφος και καθηγήτριά της, Τζέσικα Χάινς, της έδειξε πώς να χρησιμοποιεί την κάμερα για να εκφράζεται καλλιτεχνικά. «Μέχρι τότε αντιμετώπιζα τη φωτογραφία μόνο ως δημοσιογραφικό εργαλείο. Αμέσως μεταπήδησα από τη ζωγραφική στη φωτογραφία. Επιστρέφοντας στη Δανία το 2016, άρχισα να ανεβάζω φωτογραφίες στην πλατφόρμα PhotoVogue αναζητώντας δουλειές και επεκτείνοντας τη δικτύωσή μου», θυμάται το ξεκίνημά της.

Μέχρι σήμερα έχει ασχοληθεί με τη φωτογραφία μόδας και την εμπορική, τα έργα της έχουν εκτεθεί ευρέως τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη, ενώ δουλειές της έχουν δημοσιευτεί στα μεγαλύτερα περιοδικά διεθνώς. Οπτικά πλούσιες και ψυχολογικά πολυεπίπεδες, οι φωτογραφίες της είναι σαν πειράματα μικρής κλίμακας που εξερευνούν πώς το ανθρώπινο σώμα, το πνεύμα και ο κόσμος μπορούν να επαναπροσδιοριστούν μέσα από τη ματιά του θεατή. Η Ενριέτ Σαμπρόε Εμπεσεν απεικονίζει τη μοναξιά και την ενότητα, ανοίγοντας μια συζήτηση για το υποσυνείδητο, την ταυτότητα και την προκαταλήψη. «Αναρωτιέμαι τι συμβαίνει στον ανθρώπινο εγκέφαλο όταν δημιουργείς τέχνη. Εργάζομαι πάνω σε ένα ερευνητικό πρόγραμμα, με έναν ειδικό ψυχίατρο, στο οποίο διερευνούμε τις διασυνδέσεις μεταξύ δημιουργικότητας και ψυχοπαθολογίας», λέει, με το ιατρικό της υπόβαθρο να επηρεάζει την εργασία της ως φωτογράφου.

«Η έμπνευση πιστεύω ότι προέρχεται από όλα όσα βίωσα και έμαθα εμπειρικά κατά τις σπουδές μου. Οι συναισθηματικές εμπειρίες στην προσωπική μου ζωή είναι ίσως αυτό που με ενέπνευσε περισσότερο. Ωστόσο, δεν μπορώ ποτέ να καταλάβω από πού ακριβώς προέρχεται η τέχνη μου. Είναι ένα μείγμα όλων των εντυπώσεων και των εμπειριών που έχουν καταγραφεί στο υποσυνείδητό μου. Ποτέ δεν ένιωσα ότι βασίζομαι αποκλειστικά στην ιατρική μου εμπειρία, ωστόσο μεγάλο μέρος της δουλειάς μου αφορά το σώμα και την εικόνα του: η καθημερινή μου απασχόληση κατά τη διάρκεια των σπουδών μου ήταν να βοηθώ την πλαστική χειρουργό μητέρα μου και σίγουρα όλο αυτό με επηρέασε.




Με συναρπάζει το γεγονός ότι η τέχνη συνδέεται περισσότερο με τα συναισθήματα αντί για τη λογική. Μπορεί να ακούγεται κλισέ το ότι τα όρια μεταξύ τρέλας και ιδιοφυΐας είναι πολύ λεπτά, αλλά όταν έκανα την πρακτική μου στο ψυχιατρικό τμήμα ήταν συγκλονιστικό να μιλάω με άτομα που είχαν διαγνωστεί με σχιζοφρένεια. Φυσικά και δεν θα ρομαντικοποιήσουμε τις ψυχικές διαταραχές, η γενετική όμως της δημιουργικότητας, της σχιζοφρένειας και της διπολικής διαταραχής παρουσιάζει ενδιαφέρον».

Ανάμεσα στα πρότζεκτ φωτογραφίζει τους φίλους και την οικογένειά της, την καθημερινότητα, τις διακοπές, τις γιορτές. «Ο πατέρας μου με δίδαξε τη σημασία της καταγραφής της ζωής σου, είναι ωραίο να έχεις αναμνήσεις», πιστεύει. Το γυμνό σώμα στα έργα της δεν αντικειμενοποιείται ποτέ. Δεν δίνει την αίσθηση του φύλου ή της σεξουαλικής ταυτότητας - κι αυτό το αποδίδει στο ότι μεγάλωσε σε μια σκανδιναβική κουλτούρα με κοινές σάουνες, γυμνή κολύμβηση και τη σχετική ισότητα των φύλων. «Στα παιδικά μου χρόνια πηγαίναμε για κολύμπι κάθε εβδομάδα. Και οι δύο γονείς μου είναι γιατροί, οπότε αντιμετώπιζαν με απόλυτη φυσικότητα το ανθρώπινο σώμα. Το να αλλάζω ρούχα στην παραλία δεν ήταν κάτι σημαντικό. Το ότι ανατράφηκα με αυτή τη νοοτροπία σίγουρα με επηρέασε».



Θεωρεί όμως το αίσθημα εμπιστοσύνης πιο σημαντικό από οποιοδήποτε καλλιτεχνικό επίτευγμά της. «Πάντα στέλνω τις τελικές φωτογραφίες στα μοντέλα μου για έγκριση. Αν κάτι δεν τους αρέσει, δεν το δημοσιεύω. Και την ώρα της φωτογράφησης φροντίζω να υπάρχει χαλαρή ατμόσφαιρα, τους βοηθάει όλους να νιώθουν πιο άνετα. Ενα ωραίο αποτέλεσμα με γεμίζει χαρά, ανακούφιση. Είναι σαν να κυνηγάς μια δόση ντοπαμίνης». Συνήθως φωτογραφίζει το καλοκαίρι. «Ο σκανδιναβικός χειμώνας είναι σκληρός.

Η θερμοκρασία του σώματος πέφτει τόσο γρήγορα που ξαφνικά δεν νιώθεις τα χέρια ή τα πόδια σου. Προτιμώ μοντέλα με φυσικές φόρμες, που δεν ταιριάζουν απαραίτητα στα συμβατικά πρότυπα ομορφιάς. Αυτό κάνει την εικόνα πιο ενδιαφέρουσα - στις ατέλειες ανακαλύπτεις την ομορφιά». Εναντιώνεται στη λογοκρισία της τέχνης, ακόμα και στα social media. «Η τέχνη είναι η πιο αγνή και ειλικρινής μορφή επικοινωνίας. Η λογοκρισία γυμνών έργων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης απλώς ενισχύει την ιδέα ότι το γυμνό σώμα αφορά πάντα το σεξ, κάτι που είναι ασέβεια. Για μένα αφορά σχήματα, γραμμές, χρώματα, ευαισθησία, το να δείχνεις τον αληθινό σου εαυτό χωρίς φίλτρο».



Το φυσικό φως και η φύση παίζουν σημαντικό ρόλο στα έργα της. «Τα χρώματα και η ζωντάνια είναι μέρος του DNA μου ως φωτογράφου. Φωτογραφίζω πάντα σε εξωτερικούς χώρους με έντονο φυσικό φως και γαλάζιο ουρανό.

Το φως του ήλιου κάνει τα χρώματα να φαίνονται πιο ζωντανά. Εφόσον ζω στη Δανία με τους σκοτεινούς χειμώνες της, έχω μάθει να εκτιμώ το φως του ήλιου. Με την πρώτη λιακάδα την άνοιξη, κλείνω τα μάτια μου και γυρίζω το κεφάλι μου προς το μέρος του, νιώθοντας τη ζεστασιά και το φως να χαϊδεύουν το μέτωπο και τα μάτια μου. Αυτό το συναίσθημα προσπαθώ να αποτυπώσω, γι’ αυτό φωτογραφίζω στην ύπαιθρο και στο φως».



Της αρέσει το παιχνίδι με τους κανόνες αυτού του κόσμου. «Μερικοί μαθηματικοί ορισμοί και νόμοι της Φυσικής είναι τόσο συναρπαστικοί που μοιάζουν έως και σουρεαλιστικοί. Σύμφωνα με τον νόμο της βαρύτητας, ο χώρος και ο χρόνος μπορούν και να κάμπτονται. Οι ακτίνες φωτός που αντανακλώνται στον καθρέφτη αποδεικνύουν ότι ένας τέτοιος κόσμος υπάρχει ήδη»