Αναζητώντας τον σύγχρονο χρησμό στους Δελφούς

Η Χέλε Σίλζεχολμ είναι εικαστικός και χορογράφος από το Όσλο, με πλούσιο ερευνητικό έργο που διερευνά τις σχέσεις των ανθρώπινων και υπερανθρώπινων σωμάτων και τόπων με τον τόπο και τον χρόνο. “Το Searching for the Oracle”, που μας παρουσίασε στους Δελφούς, αποτελεί μέρος ενός έργου εν εξελίξει, του Mountain Body. Το ευρύτερο έργο της εντρυφά στην ψυχή και τις κινήσεις των βουνών, μέσα από γεωλογικές αλλά και μυθολογικές μελέτες με performances καλλιτεχνών αλλά και τη συμμετοχή του κοινού. Όπως η επιφάνεια της γης, έτσι και τα έργα της βρίσκονται διαρκώς σε κίνηση, λαμβάνουν διάφορα στάδια μετασχηματισμού και επεκτείνονται πέρα από τα σύνορα ενός τόπου.

Τι την οδήγησε στους Δελφούς; Η πλούσια μυθολογική ιστορία του τόπου που θεωρείτο στην αρχαιότητα ως «ο ομφαλός της γης», οι διφορούμενοι χρησμοί της Πυθίας και οι αναθυμιάσεις, οι οποίες προσφάτως βρήκαν και επιστημονική εξήγηση. Την ακολουθήσαμε στους Δελφούς βιώνοντας μια μοναδική εμπειρία με μεγάλη συμμετοχή. Η Χέλε μας υποδέχτηκε κάνοντας μας συν-ταξιδιώτες στην αναζήτηση του χρησμού ενώ σε ρόλο μεταφραστή και συντονιστή ο Poka-Yio, καλλιτεχνικός διευθυντής της Μπιενάλε της Αθήνας.

Πρώτος σταθμός: Η μύηση τα μυστικά των Δελφών

Η Χέλε εξηγώντας τον σκοπό του project αναφέρθηκε στις γεωλογικές μελέτες που έχουν αποδείξει ότι όντως υπήρχαν αναθυμιάσεις στους Δελφούς στην αρχαιότητα. Οι πιο πιθανές αιτίες της εμφάνισής τους ήταν η κίνηση των τεκτονικών πλακών που προκαλούν τους σεισμούς. Άλλωστε η Ελλάδα είναι χώρα με έντονη σεισμική δραστηριότητα. Σύμφωνα με τα ευρήματα των επιστημόνων, το αέριο που εκλυόταν στην ατμόσφαιρα των Δελφών ήταν το αιθυλένιο, που προκαλεί τόσο παραισθήσεις όσο και ένα αίσθημα ευφορίας σε όποιον το εισπνεύσει.

Όλες αυτές οι επιστημονικές ανακαλύψεις για την περιοχή είναι που κίνησαν το ενδιαφέρον της εικαστικού, η οποία θέλησε να εντάξει στο έργο της τους Δελφούς. Και ο πιο προσφιλής τρόπος ήταν μια συμμετοχική performance, ο δικός της τρόπος έκφρασης, όπου μας αποκάλυψε αργότερα. Βασική προυπόθεση του επιτελεστικού αυτού τρόπου είναι η ύπαρξη κοινού, το οποίο συμμετέχει και αλληλεπιδρά με τα έργα της αποτελώντας έτσι μέρος της performance της. Υπάρχει βέβαια πάντα ένα σενάριο και η Χέλε φροντίζει να μελετά όλες τις λεπτομέρειες στη σκηνοθεσία των performance της. Εν προκειμένω, η οδηγία που δόθηκε στο κοινό στην αρχή είναι να περπατήσει μέχρι τον επόμενο σταθμό, να έχει μάτια και μύτη ανοιχτά, να μυρίσει τα φυτά της περιοχής και να θαυμάσει τη θέα που σε λίγο θα αντίκριζε μπροστά του. Και κάπως έτσι ξεκίνησε η μύηση στα μυστικά των Δελφών.

Δεύτερος σταθμός: Η πέτρα-χρησμός

Σε ένα μαγευτικό τοπίο με θέα τον κορινθιακό κόλπο, δόθηκε η δεύτερη και ενδεχομένως η πιο κομβική οδηγία. Το κοινό θαύμασε τη θέα, έμαθε και μοιράστηκε μερικά σημαντικά στοιχεία για την ιστορική σημασία του σημείου και πληροφορήθηκε τα καίρια σημεία της αποστολής του: ο καθένας από τους συμμετέχοντες έπρεπε να βρει μια πέτρα, να της «μιλήσει», να τη ρωτήσει τι θέλει να μάθει και να την πάρει μαζί του στον επόμενο σταθμό.

Τρίτος σταθμός: Η ανάπαυλα στον πολιτιστικό χώρο του PCAI

Με τις πέτρες ανά χείρας, ο κόσμος μπήκε στο πρώην περίπτερο Πικιώνη (πλέον π), τον νέο πολιτιστικό χώρο του PCAI, όπου υπήρξε μια μικρή ανάπαυλα για νερό, λεμονάδα και καρπούς της γης, με υπέροχη θέα. Εκεί υποδέχτηκε το κοινό η Κίκα Κυριακάκου, η καλλιτεχνική διευθύντρια του οργανισμού. Ο χώρος αυτός, με τη μοναδική θέα, χρησιμοποιείται για ξεχωριστά events με περιβαλλοντικό ή -και- πολιτιστικό προσανατολισμό.O PCAI είναι ένας πολιτιστικός οργανισμός που ιδρύθηκε από τον Αθανάσιο Πολυχρονόπουλο, CEO της περιβαλλοντικής εταιρείας Polygreen, και στοχεύει στην περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση μέσα από ένα ετήσιο πρόγραμμα αναθέσεων, εκθέσεων, προγραμμάτων φιλοξενίας καλλιτεχνών, συνεδρίων, εργαστηρίων και εκδηλώσεων.

Το πρόσφατα ανακαινισμένο από το PCAI ΠαβιγιόνΠικιώνη, πλέον «πι» (Παγκόσμιο Κέντρο Κυκλικής Οικονομίας και Πολιτισμού), είναι ένα ιστορικό και αρχιτεκτονικό μνημείο της δεκαετίας του 1950, που βρίσκεται στην αρχαιολογική περιοχή των Δελφών και σχεδιάστηκε από τους κορυφαίους Έλληνες αρχιτέκτονες Δημήτρη και Πέτρο Πικιώνη. Ο νέος πολιτιστικός χώρος του PCAI, που φιλοδοξεί να καλλιεργήσει την περιβαλλοντική αφύπνιση μέσω της σύγχρονης τέχνης, έχει ως τώρα φιλοξενήσει σημαντικές εκθέσεις και πολιτιστικές δραστηριότητες σε συνεργασία με διεθνείς φορείς και συλλογές τέχνης. Την ώρα της ανάπαυλας στο παβιγιόν «π», η ομάδα της Χέλε προετοίμαζε το σκηνικό για τον επόμενο σταθμό της «διαδρομής».

Τέταρτος σταθμός: Το «βουνό» από τις πέτρες και η συμμετοχική performance του κοινού

Μεγάλα πανιά ήταν στρωμένα στη γη και ο κόσμος κλήθηκε να ντυθεί καλά και να κάτσει άνετα πάνω σε αυτά. Προτού καθίσει, έπρεπε να τοποθετήσει την πέτρα του πάνω ή δίπλα στις υπόλοιπες. Οι πέτρες όταν τοποθετήθηκαν όλες στο έδαφος, έφτιαξαν κάτι σαν γλυπτό, σαν έναν μικρό βωμό στους θεούς της αρχαιότητας. Ο κόσμος κάθισε στα στρώματα και υπό τις οδηγίες της Χέλε έκλεισαν τα μάτια.

Για περισσότερη ώρα από όσο θα περίμενε κανείς και όσο κάποιος αντέχει χωρίς να χαθεί η συγκέντρωσή του. Επρόκειτο για μια πρόσφορο διαδικασία που συνέβαλε με τον βέλτιστο τρόπο τη διερεύνηση των προσωπικών ορίων, στην αυτοσυγκέντρωση και την περισυλλογή. Ενώ το κοινό είχε κλειστά τα μάτια, το γύρω τοπίο οργίαζε από θορύβους. Κάποιοι ηλεκτρονικοί θόρυβοι αντηχούσαν άλλοτε πιο κοντά μας και άλλοτε πιο μακριά με στόχο να προκληθούν διαφορετικά συναισθήματα: φόβος, ταραχή, ακόμα και γαλήνη. Οι ήχοι αυτοί μπλέκονταν ωραία με τους φυσικούς, δηλαδή τα κελαηδίσματα των πουλιών, δημιουργώντας την ψευδαίσθηση ότι αποτελούν μέρος του φυσικού τοπίου.

Πέμπτος σταθμός: Oι perfomers που έρχονται από τη γη και καταλήγουν σε αυτή

Ο κόσμος ανοίγει τα μάτια του και βλέπει δυο performers -που εμφανίστηκαν από το πουθενά- να προσπαθούν να πλησιάσουν η μια την άλλη βγάζοντας άναρθρες κραυγές και παράξενους ήχους, σαν να μιμούνταν την ίδια τη φύση. Άλλωστε και η ενδυμασία τους τις καθιστούσε εντελώς μέρος του σκηνικού με αποτέλεσμα να μην ξεχωρίζουν από τη γη και τους βράχους. Στο τέλος χάνονται μέσα στους βράχους, τόσο αρμονικά λες και εκεί ανήκαν όντως…

Έκτος σταθμός: Δείπνο με ντόπια προϊόντα εμπνευσμένο από την αρχαιότητα

Το δείπνο επιμελήθηκε το PCAI υπό την καθοδήγηση της Χέλε. Στόχος να μεταφέρει και γευστικά το κοινό στα φαγητά που έτρωγαν τότε: πολλά χορταρικά, όσπρια, ντόπια τυριά και ψάρι συνέθεσαν το πλούσιο αυτό γεύμα που προσφέρθηκε! Μερικά από τα πιάτα ήταν: Βλίτα γιαχνιστά, σαλάτα με σιτάρι και πορτοκάλια, ψωμί με προζύμι, τοπικοί βολβοί-σαλάτα με ελαιόλαδο και ξίδι, ρεβίθια στη γάστρα με πιπεριές, γαύρος παστός με λεμόνι και αλάτι.

Την παράσταση έκλεψε το «οψιμοτύρι», ένα τοπικό τυρί: στραγγιστό γιαούρτι όπου προσθέτουν χοντροτριμμένη φέτα και λάδι και το συντηρούσαν παλιά οι κτηνοτρόφοι εδώ της περιοχής σε σπηλιές όπου οι θερμοκρασίες ήταν χαμηλές. Πολλά πιάτα είχαν μέσα φέτα -όπως ανέφερε ο Pokayo- που παρουσίασε το γεύμα «Μην ξεχνάτε, είμαστε στον Παρνασσό που έχει την καλύτερη φέτα. Και φυσικά στο τέλος, το επιδόρπιο, το highlight του μενού: η πεντανόστιμη γαλατόπιτα, αρωματική και ελαφριά.

Τελευταίος σταθμός: Η λύση του χρησμού

Έχει σκοτεινιάσει, κάνει ακόμα περισσότερο κρύο από πριν, το κοινό ξανακάθεται στα στρώματα κάτω, μέσα στο σκοτάδι αυτή τη φορά. Μοναδικό φως ένα φακός που φωτίζει το βουνό από τις πέτρες των χρησμών. Το σκηνικό γίνεται εξόχως ατμοσφαιρικό. Μας δίνεται και πάλι η οδηγία να κλείσουμε τα μάτια και να καθίσουμε χαλαρά. Πάλι ακούγονται θόρυβοι, λίγο διαφορετικοί, λίγο πιο ήπιοι, ίσως πιο ευχάριστοι. Και πάλι εκλύεται ένα αέριο στην ατμόσφαιρα που δημιουργεί ψευδαίσθηση ευφορίας. Το ταξίδι τελειώνει. Η Χέλε αναχωρεί απο τους Δελφούς και ετοιμάζεται για τον επόμενο σταθμό του project, στην Ιταλία. Φεύγοντας από τους Δελφούς φέρουμε μαζί μας αυτή την άκρως ενδιαφέρουσα εμπειρία που άξιζε την περιπέτεια-ακόμα και το κρύο.