Τίνα Μανδηλαρά

Υπάρχει ένα παράδοξο που λατρεύουν οι μαθηματικοί και οι φιλόσοφοι που αποδίδεται σε έναν εραστή του πολιτισμού και του ωραίου χιούμορ, τον Μπέρτραντ Ράσσελ: αν ένα χωριό έχει καθημερνά ξυρισμένους άνδρες και υπάρχει ένας μόνο κουρέας, ποιος είναι αυτός που κουρεύει τον κουρέα;

Εν ολίγοις σε μια χώρα όπου έχει χαθεί προ πολλού η ελπίδα, η φαντασία και η δημιουργία, πόσο αντιφατικό είναι να μιλάει κανείς για τον Πολιτισμό; Πόσο νόημα έχει ακόμη κι ο όρος πολιτική πολιτισμού, όταν κι οι δυο αυτές λέξεις έχουν απολέσει το περιεχόμενο τους; Κάποιοι επιμένουν να μιλάνε για επιχορηγήσεις, για το αν δόθηκαν επαρκή χρήματα για το θέατρο και το κατά πόσο τα 20.000 συνιστούν αξιοπρεπές χρηματικό ποσό-μιλώντας προφανώς για το δέντρο ενώ καίγεται το δάσος.

Σε έναν κάτοικο της Δραπετσώνας που δεν έχει πια περιθώρια να ονειρεύεται ούτε καν μέσα από τις παλιές κινηματογραφικές ταινίες, που δεν γνωρίζει τι σημαίνει καν λαϊκή Απογευματινή, που δεν έχει ούτε έναν στιχουργό να μετατρέπει σε μελοποιημένη ποίηση τα παθήματα του, οι όροι «πολιτική» και «πολιτισμός» είναι εκ των προτέρων λέξεις κενές και άχρηστες. Αν κάποτε οι στίχοι του Σεφέρη γίνονταν ταυτόχρονα τραγούδια που ξεσήκωναν τον πολύπαθό κάτοικο της φτωχογειτονιάς και νέα συνθήματα στα άλαλα χείλη των φτωχών και «ασεβών», σήμερα απλώς μοιάζουν κομμάτια μιας παλιάς ιστορίας.

Γίνονται ο κουρέας που δεν θα μπορέσει να ξυρίσει τον εαυτό του γιατί δεν θα έχει πραγματικά κανέναν άλλο να ξυρίσει: γιατί ποιος φορέας του σύγχρονου πολιτισμού μπορεί να χαρίσει σήμερα μια νότα φαντασίας και ελπίδας, ποιος μπορεί να μεταμορφώσει τις ανάγκες της κοινωνίας σε ζωτικά έστω ψεύδη, ποιος μπορεί να σώσει πραγματικά τον πολιτισμό από τους πολιτισμένους;

Ο Νταλάρας που ήταν κάποτε πολιτιστική αναφορά, σήμερα καταλήγει να δέχεται γιαούρτια, ως περίτρανη απόδειξη του πόσο ο πολιτισμός από αλλοτινή παρηγοριά έχει καταντήσει αντίπαλο-και μισητό- δέος. Μπορεί λοιπόν για τους γνωρίζοντες τα πολιτιστικά η σημερινή εξαγγελία του Γερουλάνου να ακολουθεί άλλες πολιτικές και να αλλάζει τις υφιστάμενες δομές, αφού ως γνωστόν η λέξη σύγχρονος πολιτισμός ήταν για χρόνια άγνωστη στο Υπουργείο, αλλά για τον κόσμο δυστυχώς δεν σημαίνει τίποτε.

Το μόνο που φαίνεται να έχει νόημα είναι η κραυγή που σκεπάζει οποιαδήποτε πολιτιστική πολιτική, η βία που βρίσκει ως στόχο τα κατεξοχήν πολιτιστικά σύμβολα του τόπου. Όπως πολύ εύστοχα έλεγε κάποτε ο Βάλτερ Μπένγιαμιν που έζησε σε αντίστοιχες καυτές στιγμές της ιστορίας είναι «η εποχή όπου η αποχαύνωση της ανθρωπότητας είναι τέτοια που θα βιώσει την ίδια της την καταστροφή ως μια ύψιστη αισθητική απόλαυση».

Γι’ αυτό και φοβάμαι ότι προτού μιλήσουμε για την ιδιαίτερα τρέντι «πολιτική πολιτισμού», καλό είναι να δούμε αν η μοναδική πολιτιστική απόλαυση για τον πολιτισμό είναι πλέον η ίδια η καταστροφή του…