Μιλτιάδης Νεκτάριος

Δηλαδή η μετατροπή ενός λειτουργήματος σε επάγγελμα, με συνέπεια τη βαθιά κρίση αξιοπιστίας της ελληνικής πολιτείας και της ελληνικής πολιτικής. Ισχυρίζεται ότι τα πάντα στη χώρα παραλειτουργούν. Διευκρινίζει ότι η παραλειτουργία σημαίνει σκόπιμη υπολειτουργία που έτσι γίνεται σχέδιο, τακτική με σκεπτικό και κυρίως με ηθελημένα αποτελέσματα. Οι διάφορες ομάδες συμφερόντων έχουν εξοστρακίσει την αξιοκρατία, με συνέπεια «η μετριότητα διασώζεται αναπαραγόμενη».

Επισημαίνει ότι η ίδια η δημοκρατία παραλειτουργεί, με την έννοια ότι η εξουσία είναι διάχυτη. Δεν είναι δηλαδή συγκεντρωμένη αποκλειστικά στο κράτος. Η εξουσία, όμως, στη δημοκρατία είναι άρρηκτα δεμένη με την έννοια της πολιτικής ευθύνης. Στη χώρα μας, όμως, ζούμε μια ακραία παραλειτουργία του ρόλου των κοινωνικών φορέων (κόμματα, συνδικαλισμός, Τύπος, επιστήμη, Εκκλησία, πολίτες): η διαφωνία τους ματαιώνει την ψήφιση του νόμου ή αποκλείει την εφαρμογή του. Ετσι, η λαϊκή κυριαρχία που νομιμοποιεί τη Βουλή υποκαθίσταται από τις ισχυρότερες -σε φωνή, όγκο, και δυνατότητα αποτελεσματικών απειλών- κοινωνικές ομάδες. Η λαϊκή κυριαρχία έχει στη χώρα μας συνθηκολογήσει μπροστά στον «διακόπτη της ΔΕΗ», στο κλείσιμο των τραπεζών, στο κλείσιμο των σχολείων, στο κάψιμο του Πολυτεχνείου, στο κάψιμο των λεωφορείων, στη διακοπή λειτουργίας του μετρό. Ετσι δημιουργείται η πεποίθηση ότι η ελληνική κοινωνία δεν είναι κυβερνήσιμη. Τις πταίει; Πρώτον, ο κομματικός γιγαντισμός: το κόμμα από θεσμικό πλαίσιο οργάνωσης της κοινωνικής δυναμικής γίνεται το ίδιο εξουσία. Η αξιοκρατική στελέχωση της δημόσιας διοίκησης αποτελεί ανάθεμα για την κομματική νομενκλατούρα. Δεύτερον, η κυριαρχία των πληροφοριακών μηχανισμών: ο τρόπος της πληροφόρησης εμπεριέχει κι αυτός ανατροπή ρόλων. Η πληροφόρηση, στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν παρέχει κριτήρια για να διαμορφώσει ο δέκτης (αναγνώστης, τηλεθεατής) την κρίση του, αλλά περιέχει την κρίση πριν αυτή διαμορφωθεί. Τρίτον, ο πολιτικός λόγος γίνεται, όσο πάει και περισσότερο, σκόπιμη, μεθοδευμένη λεκτική οργάνωση της ανακρίβειας. Ετσι, η ανακρίβεια από αδυναμία έγινε δύναμη και η κοινή γνώμη από δικαιούχος έγινε αντικείμενο χειρισμών.

Πού πάμε, λοιπόν, αναρωτιέται ο Δ. Τσάτσος εν έτει 2006. Φανταστείτε τι θα έλεγε σήμερα μετά τη δεκαετή περίοδο των μνημονίων και την πρωτοφανή καταστροφή που έχει υποστεί η χώρα. Ισχυρίζεται ότι μόνο η προσδοκία μιας μεγάλης λαϊκής οργής θα δώσει το έναυσμα για να αρχίσει η διαδικασία μιας μεγάλης και βαθιάς ανατροπής. Μια τέτοια βούληση ανατροπής μπορεί να διαμορφωθεί μόνο όταν η παρακμή, η αποσύνθεση και ο εκφυλισμός της Πολιτείας και της πολιτικής αγγίξουν και τους ισχυρούς και τους βολεμένους. Οταν δηλαδή οι δύο αυτές κατηγορίες ανθρώπων όχι μόνο δεν θα χρειάζονται πια την παρακμή, αλλά θα τους ενοχλεί.

Δεκαπέντε χρόνια αργότερα και μετά μια κολοσσιαία κρίση, φαίνεται ότι τίποτα δεν έχει αλλάξει στη χώρα. Αντίθετα, οι αιτιώδεις παράγοντες της ανάλυσης του Δ. Τσάτσου έχουν χειροτερεύσει, ίσως και λόγω του μεγέθους της κρίσης. Η λειτουργία όλων των πολιτικών κομμάτων κατά τη διάρκεια της κρίσης επιβεβαίωσε τη διαπίστωση του συνταγματολόγου για την ιδιωτικοποίηση της πολιτικής και «την κατάργηση του δημόσιου χώρου όχι μόνο σε οικονομικό επίπεδο, αλλά και σε θεσμικό». Ο δημόσιος χώρος, όμως, καταργούμενος αφήνει και τον πολίτη έξω από όποια δημόσια ευθύνη. Ετσι, οι πολιτικές διαδικασίες για τους πολλούς, τους εκτός των τειχών, δεν αποτελούν πια «θέμα», αλλά το πολύ «θέαμα». Το να μεταβάλλονται όμως οι πολιτειακές, πολιτικές και κοινωνικές διαδικασίες από θέμα που αφορά τον πολίτη σε θέαμα σημαίνει δείγματα σοβαρού εκφυλισμού της δημοκρατίας. Η μεγάλη λαϊκή οργή που ανέμενε ο Δ. Τσάτσος ξέσπασε με την ανάδειξη του ΣΥΡΙΖΑ στη διακυβέρνηση της χώρας το 2015, αλλά ο αριστερός παροξυσμός προκάλεσε περισσότερα και χειρότερα προβλήματα από αυτά των παραδοσιακών κομμάτων της Μεταπολίτευσης. Ετσι, σήμερα είμαστε πάλι στο σημείο μηδέν: αναζητούμε το νέο όραμα για την εθνική ανασυγκρότηση χωρίς να έχουμε καταφέρει να ορίσουμε το περιεχόμενο. Αν πραγματικά επιδιώκουμε την πολυπόθητη εθνική ανασυγκρότηση, αποκλείεται αυτή να βασιστεί πάνω στα προνεωτερικά/ανορθολογικά χαρακτηριστικά της κοινωνίας μας. Συνεπώς, πρώτα επειγόντως αίρουμε τον αναιτιολόγητο εφησυχασμό ότι όλα πάνε ρολόι στη «νεωτερική» Ελλάδα. Κατόπιν, θα χρειαστεί μακρύς αγώνας, ένας νέος Διαφωτισμός σε όλα τα πεδία της (δημόσιας-ιδιωτικής) ζωής, για να αλλάξουμε νοοτροπίες, να γίνουμε Κοινωνία Πολιτών, ορθολογικών, ελεύθερων, ανεκτικών, χωρίς πλέον όσα τοξικά ποιοτικά χαρακτηριστικά περιγράψαμε προηγουμένως. Να ένα δυνατό όραμα για εποικοδομητική δουλειά στην «Επιτροπή 2021».

Τέλος, πρέπει να δημιουργηθεί ο νέος και κατάλληλος πολιτικός φορέας που θα αναλάβει την ιστορική ευθύνη της υλοποίησης του νέου εθνικού οράματος. Ιστορικά στην Ελλάδα τα προοδευτικά κινήματα συγκροτούνταν από πρωτοπόρες κοινωνικές δυνάμεις που δρούσαν στην οικονομία, στην επιστήμη, στη διοίκηση, στην παιδεία, στον πολιτισμό και τις τέχνες. Διατύπωναν προτάσεις και υλοποιούσαν σχέδια που ενδυνάμωναν τη χώρα προσδίδοντάς της οικονομική, τεχνική, διοικητική και στρατιωτική ισχύ. Δεν ήταν κινήματα διαμαρτυρίας, ούτε προασπιστές αντιλήψεων που κρατούσαν τη χώρα πίσω. Οι σημερινές διακηρύξεις περί προοδευτικών μετώπων δεν έχουν καμία αξία χωρίς τα ανωτέρω χαρακτηριστικά. Η πολιτική συγκυρία απαιτεί τη δημιουργία του Φιλελεύθερου Κέντρου που θα αναλάβει την ανασυγκρότηση της χώρας.