Ίρις Ευθυμίου Έγγλετον

Η επιστημονική κοινότητα ομόφωνα δηλώνει πως οι δραστηριότητες του ανθρώπου, ειδικά η εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου, όπως το διοξείδιο και μονοξείδιο του άνθρακα, το όζον, το μεθάνιο και οξείδια του αζώτου, αλλάζουν επικίνδυνα το κλίμα του πλανήτη. Δεν γνωρίζουμε πόσο ακριβώς διοξείδιο του άνθρακα μπορούμε να συνεχίσουμε να εκπέμπουμε στην ατμόσφαιρα χωρίς να πυροδοτήσουμε αμετάκλητες ζημιές.

Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες, αν δεν μειώσουμε δραστικά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μέσα στα επόμενα 20 χρόνια, τότε η μέση παγκόσμια θερμοκρασία θα αυξηθεί περισσότερο από 2 βαθμούς Κελσίου.

Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Επέκταση των ερήμων. Εξαφάνιση των παγετώνων. Άνοδο της στάθμης του ωκεανού. Περισσότερα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως κυκλώνες και τυφώνες.

Τι σημαίνουν αυτά με τη σειρά τους; Διατάραξη της αγροτικής παραγωγής. Ελλείψεις τροφίμων, ειδικά φρέσκων, και πόσιμου νερού. Πλημμύρισμα πόλεων. Εμφάνιση εκατομμυρίων νέων προσφύγων. Ολοένα μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη θα καθίσταται μη κατοικήσιμο.

Καθώς η άνοδος της θερμοκρασίας του πλανήτη λιώνει τα στρώματα πάγου στους πόλους, η Γη αντανακλά λιγότερο ηλιακό φως προς το διάστημα. Έτσι, ο πλανήτης απορροφά περισσότερη θερμότητα και οι πάγοι λιώνουν όλο και ταχύτερα.

Ακόμα κι αν σταματήσουμε να καίμε άνθρακα, πετρέλαιο και φυσικό αέριο, οι πάγοι στους πόλους θα λιώσουν από τη στιγμή που ένα συγκεκριμένο κατώφλι θα έχει ξεπεραστεί. Το τραγικότερο όλων είναι ότι η παγκόσμια κατανάλωση αερίων του θερμοκηπίου συνεχίζει να αυξάνεται. Δεν μένει καν σταθερή.

Οι κλιματικές αλλαγές επιδεινώνουν επίσης την υγεία του ανθρώπου και αυτό είναι μακράν πιο βραχυπρόθεσμο από τις πλημμύρες και από το λιώσιμο των πολικών πάγων. Έχουμε ήδη στα χέρια μας τις καταστροφικές συνέπειες.

Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου ευθύνονται για περισσότερους από 7 εκατ. θανάτους ετησίως, δηλαδή 1 στους 8 σε παγκόσμιο επίπεδο. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, το 90% των αστών του πλανήτη αναπνέουν αέρα μολυσμένο πάνω από τα ασφαλή επίπεδα.

Αν πρόκειται να μιλήσουμε για μόλυνση, οι επιπτώσεις ξεκινούν από την εμβρυική φάση ακόμη. Οι τοξικοί ρύποι διαπερνούν τον πλακούντα και αυξάνουν τον κίνδυνο πρόωρης γέννησης και χαμηλού βάρους κατά τη γέννηση, με πιθανές συνέπειες σε πολλά όργανα του σώματός μας.

Στη συνέχεια, δεδομένου ότι τα παιδιά αναπνέουν πιο γρήγορα από τους ενήλικες, απορροφούν περισσότερους ρύπους σε μια περίοδο της ζωής όπου τα αναπτυσσόμενα όργανά τους είναι ακόμη ευάλωτα. Ως αποτέλεσμα, η μόλυνση του αέρα προκαλεί ετησίως τον θάνατο περίπου 600 χιλιάδων παιδιών κάτω των 5 ετών, κυρίως από πνευμονία. Επίσης, η μόλυνση του αέρα επηρεάζει αρνητικά τη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών και μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης συμπεριφοριστικών διαταραχών.

Όσο για τους ενήλικες, η ατμοσφαιρική ρύπανση συμβάλλει στην εξέλιξη διάφορων νοσημάτων του αναπνευστικού και του κυκλοφορικού, ενώ μπορεί να επιταχύνει τη γνωστική εξασθένιση των ηλικιωμένων. Θάνατος που συνδέεται με τη μόλυνση του αέρα μπορεί να επέλθει με ανακοπή, εγκεφαλικό, πνευμονία, κρίση άσθματος, εμφύσημα και καρκίνο των πνευμόνων.

Οι συχνοί και έντονοι καύσωνες που προκαλούνται λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης δυσχεραίνουν την υπέρταση και διάφορα προβλήματα ψυχικής φύσεως, ενώ περιορίζουν και την επίδραση ορισμένων φαρμάκων. Όταν η θερμοκρασία του σώματός μας φτάνει ή ξεπερνάει τους 40 βαθμούς Κελσίου, τα όργανά μας αρχίζουν να λειτουργούν ανεπαρκώς.

Το καλοκαίρι του 2019, τα κύματα καύσωνα οδήγησαν στο θάνατο 1.435 ανθρώπους στη Γαλλία (στη μόνη χώρα που εξέδωσε στατιστικά στοιχεία σχετικά με θανάτους λόγω καύσωνα). Και όσο αυξάνονται η θερμοκρασία και τα επίπεδα υγρασίας στα κέντρα με τον μεγαλύτερο πληθυσμό, περισσότεροι άνθρωποι θα πεθαίνουν από υπερθέρμανση.

Επίσης, οι κλιματικές αλλαγές διογκώνουν την απειλή μεταδιδόμενων ασθενειών. Η αύξηση των βροχοπτώσεων και των θερμοκρασιών ευνοεί τις ασθένειες που μεταδίδονται από φορείς, όπως παράσιτα, ιοί και βακτηρίδια. Δεκάδες νέες μολυσματικές ασθένειες έχουν εμφανιστεί, όπως η μόλυνση με τους ιούς Ζίκα και Έμπολα, και απειλούν όλο και περισσότερες περιοχές. Η απειλή αυτή προστίθεται στην εντεινόμενη απειλή της ελονοσίας. Το κουνούπι είναι ήδη το πιο θανατηφόρο ζώο στον πλανήτη και με την άνοδο της θερμοκρασίας, η μετάδοση της ελονοσίας γίνεται ευκολότερη, ακόμη και σε μεγαλύτερα υψόμετρα.

Άλλη αναμενόμενη εξάπλωση είναι αυτή του ιού του Δάγκειου πυρετού, ο οποίος μεταδίδεται σε 96 εκατ. ανθρώπους κάθε χρόνο, σκοτώνοντας 90 χιλιάδες. Ο εν λόγω ιός μεταδίδεται μέσω δύο ειδών κουνουπιού (Aedes aegypti και Aedes albopictus) που είναι ιδιαίτερα ανθεκτικά και μεταδίδουν επίσης τον ιό του κίτρινου πυρετού, τον ιό Ζίκα, τον ιό του Δυτικού Νείλου και άλλους. Η σταθερή συρροή των επικίνδυνων κουνουπιών σε νέες περιοχές οδηγεί σε πανδημία.

Η χολέρα τείνει κι εκείνη να βγει εκτός ελέγχου. Εξαπλώνεται πιο εύκολα σε θερμά, υφάλμυρα νερά, ενώ θα τη βοηθήσει και η άνοδος της στάθμης του ωκεανού. Κάθε χρόνο προσβάλλει περίπου 4 εκατ. ανθρώπους, σκοτώνοντας περίπου 100 χιλιάδες. Άλλη ασθένεια που αναμένεται να εξαπλωθεί λόγω θερμότερων καλοκαιριών και υγρότερων χειμώνων είναι η βουβωνική πανώλη, που μεταδίδεται μέσω ποντικιών και ψύλλων.

Η άνοδος της στάθμης και η οξίνιση των υδάτων θα συμβιβάσουν το ψάρεμα και τις υδατοκαλλιέργειες και θα οξύνουν το ήδη υπάρχον πρόβλημα του υποσιτισμού. Οι ξηρασίες σκοτώνουν ή αναγκάζουν σε μετοίκηση περισσότερους ανθρώπους από κάθε άλλη καιρική καταστροφή και αναμένεται να αυξηθούν τόσο σε διάρκεια όσο και σε συχνότητα.

Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι το 2050, ο αριθμός των προσφύγων λόγω κλιματικών αλλαγών από τη Νότια Σαχάρα, τη Νότια Ασία και τη Λατινική Αμερική μπορεί να ανέλθει στο 1 δισ.
Τα ακραία καιρικά φαινόμενα διαταράσσουν και τις υπηρεσίες και υποδομές της δημόσιας υγείας. Πρέπει, λοιπόν, οι κυβερνήσεις να επενδύσουν στην προσαρμογή των συστημάτων υγείας τους στις προβλεπόμενες περιβαλλοντικές αλλαγές.

Στην πρώτη συνάντηση υψηλά ιστάμενων των Ηνωμένων Εθνών για το θέμα της Καθολικής Υγειονομικής Κάλυψης, ο ΠΟΥ κάλεσε τους ηγέτες κρατών να επενδύσουν σε ασφαλές νερό, υπηρεσίες υγιεινής και καθολική πρόσβαση σε υπηρεσίες για χρόνιες ασθένειες, παιδική υγεία, προγεννητική περίθαλψη και παρηγορητική αγωγή. Σχεδόν όλες οι ασθένειες που προκαλούνται ή επιδεινώνονται από τις κλιματικές αλλαγές μπορούν να αντιμετωπιστούν ή και να προληφθούν εάν η διευθέτηση ξεκινήσει εγκαίρως.

Σύμφωνα με προβλέψεις του ΠΟΥ, εν έτει 2030, το 42% του παγκόσμιου πληθυσμού δεν θα έχει πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας ή δεν δύναται οικονομικά να τις απολάβει. Μέχρι τώρα, αντιμετωπίζαμε τις απειλές στην ανθρώπινη υγεία μία τη φορά. Πλέον, πρέπει να εξασφαλίσουμε καθολική υγειονομική κάλυψη μέχρι το 2030, όχι μόνο για να προετοιμαστούμε για τις αναπόφευκτες καταστροφές, αλλά και για την πρόληψη εκατομμυρίων θανάτων από μεταδοτικές ασθένειες.


Συγγραφέας του βιβλίου, “Human Health and Oceans: Every second breath we take comes from our oceans”
Πρόεδρος Διεπιστημονικής Επιτροπής ΕΟΠΕΕ
Associate Researcher του LabHEM του Πανεπιστημίου Πειραιά
Μέλος ΔΣ WOMANITEE