Γρ. Νικολόπουλος

Οι αλλαγές που θα επέλθουν στο τραπεζικό σύστημα μέσα στους επόμενους μήνες αφορούν ολόκληρη την ελληνική κοινωνία. Και δεν αναφέρομαι μόνο στην ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών, η οποία πράγματι για τον πολίτη δεν έχει και πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, αλλά για τις αλλαγές που θα ακολουθήσουν από την αρχή του 2016 και θα ολοκληρωθούν μέσα στην επόμενη χρονιά.

Κατά πάσα πιθανότητα οι τράπεζες θα καταφέρουν να πετύχουν την αύξηση των κεφαλαίων τους, και μάλιστα με τέτοιο τρόπο ώστε να μειωθεί η συμμετοχή του Ελληνικού Δημοσίου στο μετοχικό τους κεφάλαιο. Ο έλεγχος των ξένων στις ελληνικές τράπεζες θα αυξηθεί, αφού θα αποκτήσουν τρία μέλη μη εκτελεστικά στα διοικητικά τους συμβούλια, τα οποία όμως θα διευθύνουν τις βασικές επιτροπές χορηγήσεων και στρατηγικών αποφάσεων των τραπεζών. Δεν θα είναι εκτελεστικά μέλη, αλλά θα διευθύνουν τις βασικές επιτροπές, κάτι που τους δίνει ασφαλώς μεγάλη δύναμη. Στις διοικήσεις των τραπεζών ενδέχεται να υπάρξουν κάποιες αλλαγές, μπορεί και να μην είναι σημαντικές. Η ουσία όμως είναι ότι πλέον τα πρόσωπα που διοικούν τις τράπεζες, είτε είναι καινούρια είτε είναι τα γνωστά, θα πρέπει να προσαρμοστούν σε νέα μοντέλα τραπεζικής πρακτικής, που υποχρεώνουν τις τράπεζες να ακολουθήσουν άλλα κριτήρια από αυτά που ξέραμε μέχρι σήμερα. Τα κριτήρια αυτά θα είναι πολύ αυστηρότερα και αντικειμενικότερα, με βάση τα διεθνή πρότυπα. Οι τράπεζες θα γίνουν πιο απρόσωπες για τους συναλλασσόμενους και οι γνωριμίες δεν θα μετράνε όσο παλιά. Αυτό αρκεί για να επιφέρει αλλαγές στη σχέση τραπεζών και επιχειρήσεων, αλλά και μεταξύ των πρώτων και των απλών δανειοληπτών. Αλλαγές που δυσχεραίνουν τη συνεννόηση και τη χρηματοδότηση όσων δεν πληρούν τα αντικειμενικά κριτήρια.

Πολλοί θεωρούν ότι η ανακεφαλαιοποίηση θα επιτρέψει στις ελληνικές τράπεζες να δίνουν ξανά δάνεια για να χρηματοδοτούν την οικονομία. Δεν ισχύει αυτό. Για να δώσουν ξανά δάνεια οι ελληνικές τράπεζες θα πρέπει πρώτα να έχουν καθαρίσει με τα υπάρχοντα «κόκκινα», δηλαδή τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, κάτι που θα συμβεί μετά την ανακεφαλαιοποίηση και θα πάρει χρόνο για να ολοκληρωθεί. Το ξεκαθάρισμα του τι θα γίνει με τα κόκκινα δάνεια είναι καθοριστικό για το μέλλον πολλών ελληνικών επιχειρήσεων και τελικά κλάδων. Στα μέσα ενημέρωσης, για παράδειγμα, όπου τα δάνεια είναι πολύ μεγάλα και ο τζίρος των επιχειρήσεων πέφτει διαρκώς αναμένονται μεγάλες αλλαγές. Μεγάλοι και ισχυροί όμιλοι θα κληθούν από τις τράπεζες να αυξήσουν με χρήματα των μετόχων τους τα κεφάλαιά τους, για να μπορέσουν να διατηρήσουν τα υφιστάμενα δάνεια και να πάρουν νέα προκειμένου να εξυγιανθούν και να μπορέσουν να συνεχίσουν τη λειτουργία τους. Αν δεν το κάνουν, οι τράπεζες θα τους πιέσουν ασφυκτικά - και αυτό μπορεί να προκαλέσει από μαζικές απολύσεις μέχρι και κλείσιμο των επιχειρήσεων. Υπάρχουν επίσης πολλοί άλλοι μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι αλλά και επιχειρήσεις που θα αντιμετωπίσουν παρόμοια προβλήματα. Τελικά τα «κόκκινα», που είναι τα μισά από το σύνολο των δανείων, θα περάσουν σε κάποιον οργανισμό (bad bank) και οι τράπεζες θα εμφανιστούν πλέον «καθαρές».

«Καθαρές» μεν, αλλά μικρότερες. Αν σκεφτεί κανείς ότι οι καταθέσεις είναι περίπου οι μισές από αυτές του 2009 και τα δάνεια επίσης τα μισά, αντιλαμβάνεται ότι οι τράπεζες είναι πολύ μικρότερες από αυτές που είχαμε προ κρίσης. Δεδομένου μάλιστα ότι για να καλύψουν μέρος των αναγκών τους σε κεφάλαια θα πουλήσουν περιουσιακά στοιχεία και τελικά θα αποσυρθούν και από τη διεθνή τους παρουσία, οι ελληνικές τράπεζες απλώς δεν θα είναι αυτό που ήταν πριν από την κρίση, θα είναι μάλλον ανίσχυρες. Βέβαια, θα έχουν περιθώριο δόξης λαμπρόν για να αναπτυχθούν ξανά, αλλά αυτό απαιτεί κόπο, χρόνο και τύχη (αν πάνε όλα καλά στη χώρα γενικότερα).

Και εδώ αρχίζουν τα πολύ δύσκολα που αφορούν τους πάντες, διότι, εκτός από τους δανειολήπτες και τις επιχειρήσεις που θα υποστούν μεγάλη πίεση από τους νέους κανόνες λειτουργίας των τραπεζών και τις αλλαγές στις διαδικασίες και στο νομικό πλαίσιο των κατασχέσεων, μεγάλο βάρος της εξυγίανσης των τραπεζών θα πέσει στους τραπεζοϋπαλλήλους.

Σήμερα έχουμε 50.000 τραπεζοϋπαλλήλους οι οποίοι θα μειωθούν, σύμφωνα με τα σχέδια των τραπεζών, κατά 15.000 ή 20.000. Θα απολυθούν δηλαδή περίπου 20.000 τραπεζοϋπάλληλοι και θα κλείσουν παρά πολλά υποκαταστήματα, το κόστος των οποίων δεν θα μπορούν να αντέξουν οι μικρές πλέον τράπεζες. Οι τραπεζοϋπάλληλοι είναι άνθρωποι με μόρφωση και εμπειρία, αλλά δεν θα είναι εύκολο να βρουν δουλειά. Στην ουσία, ελάχιστοι θα μπορέσουν να απορροφηθούν από άλλους κλάδους και θα έχουμε ξανά το 2016 νέα αύξηση άνεργων στελεχών.

Θεωρητικά, οι τράπεζες θα αρχίσουν να δίνουν ξανά δάνεια μετά το ξεκαθάρισμα των κόκκινων δανείων και καθώς πολλές παλιές επιχειρήσεις έχουν κλείσει και τους επόμενους μήνες θα ακολουθήσουν ακόμη περισσότερες, θα υπάρξουν δυνατότητες να ξεπηδήσει στην ελληνική οικονομία το «νέο». Οι νέες επιχειρήσεις θα βρίσκουν κάποια στοιχειώδη χρηματοδότηση για να αναπτυχθούν και από εκεί αναμένεται να ξεκινήσει η όποια ανάπτυξη. Η οικονομία, λοιπόν, αν υποθέσουμε ότι θα ολοκληρωθεί η εφαρμογή του τρίτου μνημονίου και αφού τελειώσει η αναδιάρθρωση των τραπεζών, θα ξεκινήσει ξανά σχεδόν από το μηδέν. Θα ξεκινήσει με τεράστια ανεργία, με ελάχιστη χρηματοδότηση, με νέο θεσμικό πλαίσιο για τις επενδύσεις (που δεν υπάρχει ακόμη, αλλά υποτίθεται ότι θα το φτιάξει η κυβέρνηση τον Ιανουάριο) και με πάρα πολύ υψηλούς και ενδεχομένως αυξανόμενους φόρους.

Κάθε αρχή και δύσκολη, λέει η λαϊκή σοφία, και αυτή η νέα αρχή θα είναι ιδιαίτερα δύσκολη, δεδομένου μάλιστα ότι, καθώς θα γίνονται όλα αυτά, η πολιτική αστάθεια θα μεγαλώνει, όπως επίσης και η κοινωνική αγανάκτηση.

Οι εξελίξεις, λοιπόν, στον τραπεζικό τομέα θα προκαλέσουν αλυσιδωτές αντιδράσεις σε ολόκληρο το επιχειρηματικό τοπίο και στην κοινωνία.