Γιώργος Κυριακός

 Πάντως η έννοια των επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας (στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες) μπορεί να συμπίπτει λιγότερο ή περισσότερο με την έννοια των κρατικών επιχειρήσεων, χωρίς όμως να ταυτίζεται. Επίσης χρησιμοποιείται, με διαφορετική έννοια συνήθως, ο όρος «Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας», αναφερόμενος σε εταιρείες και οργανισμούς παροχής υπηρεσιών εκτός της ελεύθερης αγοράς, δηλαδή που δεν διαθέτουν τις υπηρεσίες ή τα προϊόντα τους προς πώληση στην αγορά, αλλά εκτελούν επικουρικές κοινωνικές ή οικονομικές υπηρεσίες σε διάφορους τομείς ή διαθέτουν τις υπηρεσίες τους σε τιμές που απλώς καλύπτουν το κόστος, με άλλα λόγια κρατικές ή μη κρατικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες. Ο νόμος 3429/2005 ορίζει ως ΔΕΚΟ «κάθε ανώνυμη εταιρεία, στην οποία το Ελληνικό Δημόσιο δύναται να ασκεί άμεσα ή έμμεσα αποφασιστική επιρροή, λόγω της συμμετοχής του στο μετοχικό της κεφάλαιο ή της χρηματοοικονομικής συμμετοχής του ή των κανόνων που τη διέπουν».

Το 2010 ανέλαβα γραμματέας ΔΕΚΟ στο υπουργείο Οικονομικών. Τότε η διαχείριση των ΔΕΚΟ αποτελούσε μεγάλη προτεραιότητα και σημείο τριβής με την τρόικα, καθότι οι συνεχιζόμενες ζημίες τους καθώς και η μη αποδεκτή -κατά το πλείστον- προσφερόμενη ποιότητα υπηρεσιών τους επιβάρυνε δραματικά τα οικονομικά της χώρας μας καθώς και την καθημερινότητα του πολίτη. Η πρώτη κίνηση πού κάναμε στη γραμματεία ήταν να καθορίσουμε τον στόχο για τις ΔΕΚΟ. «Να κάνουμε όλες τις δημόσιες επιχειρήσεις, με εμπορικό προσανατολισμό, να είναι πελατοκεντρικές/πολιτοκεντρικές και μέσω των βελτιωμένων χρηματοοικονομικών αποτελεσμάτων να συνεισφέρουν προστιθέμενη αξία, έτσι ώστε να μειωθούν οι δημοσιονομικές πιέσεις υπέρ των αναγκαίων κοινωνικών δαπανών». Δεύτερον, προχωρήσαμε στην πλήρη απογραφή των ΔΕΚΟ τόσο σε αριθμό όσο και σε οικονομικά μεγέθη. Πολιτικά δε είχαμε αποφασίσει να περιέλθουν όλες οι ΔΕΚΟ σε έναν φορέα -τη Γραμματεία ΔΕΚΟ- η οποία και θα κατεύθυνε το συνολικό έργο. Δημιουργήσαμε λοιπόν ένα census που μας έδινε μια συνολική εικόνα καθώς και τεράστιες ευκαιρίες βελτίωσης. Το ίδιο κάναμε καταγράφοντας την ακίνητη περιουσία τους, η οποία κατά πρόχειρους υπολογισμούς ξεπερνούσε τα 15 δισ. ευρώ και απέφερε ανύπαρκτα έσοδα στο Δημόσιο. Μια γιγαντιαία προσπάθεια αν αναλογιστεί κανείς ότι ενδεικτικά τον Δεκέμβριο του 2010 υπήρχαν καταγεγραμμένες 161 ΔΕΚΟ με σύνολο εργαζομένων που ξεπερνούσε τους 80.000. Δεν θέλω να αναφερθώ σε όλες τις ενέργειες που κάναμε, αλλά θα ήθελα να σταθώ σε μια τεχνοκρατική θεώρηση που πάντα ακολουθώ. Οι Αγγλοσάξονες λένε «if you can’t measure it you can’t manage it». Με λίγα λόγια, αν δεν μπορείς να το μετρήσεις δεν μπορείς να το διοικήσεις και φυσικά δεν μπορείς να μετρήσεις την επιτυχία. Ακούγεται λογικό. Εμείς τότε και μετρούσαμε και θέταμε στόχους. Ενδεικτικά, σε μια παρουσίασή του ο τότε αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών (και μετέπειτα υπουργός Οικονομικών) Φίλιππος Σαχινίδης είχε αναφερθεί στο ισοζύγιο ΔΕΚΟ χωρίς κρατική ενίσχυση πού από αρνητικό αποτέλεσμα -4,1 δισ. ευρώ το 2009 βελτιώθηκε στο αρνητικό -518 εκατ. το 2011. Βελτίωση δηλαδή πάνω από 3,5 δισ. Οι δε καταπτώσεις εγγυήσεων του Δημοσίου μειώθηκαν από 2,5 δισ. σε 850 εκατ. Ηταν εύκολη η διαδικασία των δύο αυτών ετών; Σίγουρα όχι. Αλλά το (μετρήσιμο) αποτέλεσμα δικαίωσε τόσο τον Προϋπολογισμό όσο κι εμάς. Δυστυχώς αυτά δεν συνέβησαν last year, αλλά 8 χρόνια πριν…

Διάβασα πολύ πρόσφατα ότι με απόφαση του γενικού γραμματέα Οικονομικής Πολιτικής του υπουργείου Οικονομικών Χρήστου Τριαντόπουλου συστήνεται Ομάδα Εργασίας για τη θέσπιση ενός νέου, σύγχρονου θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των δημοσίων επιχειρήσεων. Πιο συγκεκριμένα, η Ομάδα Εργασίας θα έχει ως έργο (αναφέρω τον πρώτο από τους 6 τεθέντες στόχους): τη χαρτογράφηση σε ενιαίο μητρώο των επιχειρήσεων, οργανισμών και νομικών προσώπων στα οποία το Ελληνικό Δημόσιο κατέχει οποιοδήποτε μερίδιο, καθώς και του νομοθετικού πλαισίου που διέπει τις συμμετοχές αυτές. Ομολογώ ότι προβληματίστηκα πολύ. Μια κυβέρνηση που έχει αναλάβει εδώ και 14 μήνες δεν έχει πλήρη έλεγχο των ΔΕΚΟ που της ανήκουν;

Η κυρία Φώφη Γεννηματά, πρόεδρος του Κινήματος Αλλαγής, αναφέρεται πολλές φορές στο κυβερνητικό έργο τονίζοντας ότι η στρατηγική είναι βλέποντας και κάνοντας. Πολύ φοβάμαι ότι στη διοίκηση των ΔΕΚΟ ούτε βλέπουμε (μετράμε) ούτε κάνουμε. Ξεχνάει η κυβέρνηση ότι η βασική αρχή των ΔΕΚΟ πρέπει -ει δυνατόν- να μην είναι ζημιογόνες και να παρέχουν υπηρεσίες στον πολίτη, ο οποίος πολλές φορές πληρώνει δύο φορές τη λαμβανόμενη υπηρεσία. Μία, π.χ., πληρώνοντας εισιτήριο σε ένα λεωφορείο και μία χρηματοδοτώντας μέσω της φορολόγησης του των ελειμμάτων της εταιρείας. Τελευταία, δε, διακινδυνεύοντας την υγεία του -αλλά και της οικογένειάς του- συνωστιζόμενος σε ένα λεωφορείο που αποτελεί δυστυχώς τη μόνη επιλογή του.

Πιστεύω ότι οι πιο πολλοί αναγνώστες του άρθρου αυτού θα συμφωνήσουν ότι η έννοια του «Δημοσίου» δεν ταυτίζεται αναγκαστικά με την έννοια του «κρατικού». Η κρατική ιδιοκτησία των δημόσιων οργανισμών και επιχειρήσεων δεν εγγυάται αναγκαστικά είτε τον ουσιαστικό έλεγχο είτε την κοινωνική και οικονομική αποτελεσματικότητά τους. Το κράτος εγγυάται και διασφαλίζει την παροχή δημόσιων αγαθών και υπηρεσιών. Ο απαραίτητος δημόσιος χαρακτήρας των βασικών υπηρεσιών προς τους πολίτες -επίλυση δικαστικών διαφορών, ασφάλιση, υγεία, εκπαίδευση, κοινωνική προστασία κ.ά.- δεν σημαίνει ότι πρέπει αναγκαστικά να παρέχονται μόνο από το κράτος. Αυτό σημαίνει ότι η έννοια της «δημόσιας υπηρεσίας» δεν ορίζεται αναγκαστικά από το ιδιοκτησιακό καθεστώς του φορέα που την παρέχει, αλλά από τους όρους πρόσβασης των πολιτών και τη σχετική αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα που μπορεί να παρασχεθεί η συγκεκριμένη υπηρεσία από τον δημόσιο, τον ιδιωτικό ή τον κοινωνικό τομέα της οικονομίας ή από τη σύμπραξή τους.

Αν και πολύ αργά, χαίρομαι για τις επερχόμενες θεσμικές αλλαγές στις ΔΕΚΟ. Με μια απαραίτητη προϋπόθεση: να γνωρίζουν «τις επιχειρήσεις, οργανισμούς και νομικά πρόσωπα στα οποία το Ελληνικό Δημόσιο κατέχει οποιοδήποτε μερίδιο».