Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Πέρα από τους προφανείς κινδύνους για τη σταθερότητα της ευρύτερης περιοχής της Μέσης Ανατολής και τον κίνδυνο ανάφλεξης, η κίνηση έχει και οικονομικές παρενέργειες οι οποίες δείχνουν ότι η παγκόσμια οικονομία μπορεί να δείχνει ότι ξεπέρασε την κρίση του 2007-2008, αλλά οι κίνδυνοι δεν έχουν ξεπεραστεί.

Η αβεβαιότητα για τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή έστειλε ψηλότερα την τιμή του πετρελαίου, κάτι που σημαίνει ότι ανεβαίνουν τα κόστη παραγωγής πλήττοντας κυρίως τις περιοχές που δεν έχουν δικές τους ενεργειακές πηγές, όπως κατεξοχήν η Ασία και η Ευρώπη, η οποία βλέπει και τις μπίζνες που έχει ανοίξει με το Ιράν να κινδυνεύουν.

Οι ΗΠΑ είναι πλέον πετρελαιοπαραγωγός χώρα και, σύμφωνα με παλαιότερες μελέτες, είναι κερδισμένες από τη στιγμή που η τιμή του πετρελαίου ξεπερνά τα 25 δολάρια το βαρέλι, πόσο μάλλον όταν κινείται στη ζώνη των 70 δολαρίων.

Ακριβό πετρέλαιο σημαίνει αύξηση των τιμών σχεδόν όλων των προϊόντων και των υπηρεσιών, δηλαδή πληθωρισμό, κάτι που η αμερικανική οικονομία χρειάζεται προκειμένου να μπορέσει και η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, η γνωστή Fed, να ανεβάσει τα επιτόκια χωρίς παρενέργειες.

Το πρόβλημα παγκοσμίως είναι ότι οι οικονομίες λειτουργούν ακόμη με τα πολύ χαμηλά έως μηδενικά επιτόκια που χρησιμοποιήθηκαν σαν αναβολικό για να ξεπεραστεί η κρίση του 2008, με τις τεράστιες ποσότητες φθηνού χρήματος που διοχετεύθηκαν παγκοσμίως από τις  κεντρικές τράπεζες για να αποφευχτεί η κατάρρευση.

Τα μηδενικά επιτόκια, όμως, είναι μια ανισόρροπη κατάσταση που δεν μπορεί να διατηρείται επ’ αόριστον γιατί το τζάμπα χρήμα έχει δημιουργήσει μια νέα φούσκα στις αγορές των χαρτιών (μετοχές, ομόλογα) η οποία μπορεί να σκάσει ανά πάσα στιγμή. Αλλά και επειδή όταν τα επιτόκια είναι στο μηδέν, οι κεντρικές τράπεζες δεν μπορούν να τα κατεβάσουν παρακάτω και επομένως δεν έχουν εργαλεία για να αντιμετωπίσουν μια καινούρια κρίση εφόσον αυτή εμφανιστεί.

Γι’ αυτό και το μεγάλο ζήτημα για την παγκόσμια οικονομία σήμερα είναι πώς θα επανέλθουν τα επιτόκια σε φυσιολογικά επίπεδα, χωρίς όμως να δημιουργηθεί σοκ στις αγορές μετοχών, ούτε κανόνια από επιχειρήσεις ή κράτη που υπερδανείστηκαν τα τελευταία χρόνια, αλλά και χωρίς να μπλοκαριστεί η ανάπτυξη από την επάνοδο στο ακριβό χρήμα.

Αυτή η επάνοδος είναι εξ ορισμού πολύ δύσκολη, αλλά η αβεβαιότητα που ολοένα αυξάνεται διεθνώς την καθιστά και εξαιρετικά επικίνδυνη. Η Fed προσπαθεί από τα τέλη του 2015 να ανεβάσει τα επιτόκια χωρίς παρενέργειες, αλλά, παρόλο που η οικονομία των ΗΠΑ αναπτύσσεται, δεν υπάρχει ο απαραίτητος πληθωρισμός, ο οποίος, όμως, ίσως ευνοηθεί από μια έστω και συγκυριακή άνοδο των τιμών λόγω πετρελαίου.

Η ευρωπαϊκή οικονομία δεν ανακάμπτει με αντίστοιχους ρυθμούς και πρόσφατα μάλιστα η ανάπτυξη έδειξε να επιβραδύνεται, πιθανώς λόγω και του ακριβού ευρώ, αναγκάζοντας την ΕΚΤ να δείξει ότι δεν πρόκειται να αυξήσει ακόμα τα μηδενικά έως αρνητικά επιτόκιά της.

Φαίνεται ότι ο Ντόναλντ Τραμπ για άλλη μία φορά προχώρησε σε μια κίνηση η οποία βραχυπρόθεσμα ίσως να εξυπηρετεί πέρα από τις δικές του πολιτικές επιδιώξεις και τα αμερικανικά οικονομικά συμφέροντα, αλλά μακροπρόθεσμα οδηγεί σε επικίνδυνα αδιέξοδα.