Γ. Ι. Πατσόπουλος

Το αυτονόητο και η εμπεριστατωμένη ανάλυσή του κατάντησε το αγαπημένο θέμα όλων των σχολιαστών, επιστημόνων και μη, δημοσιογράφων και δημοσιογραφούντων, οικονομολόγων και οικονομολογούντων, παραγωγών ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών εκπομπών και όλων των εμπόρων της λεγόμενης δημοσιότητας. Αυτών που ασχολούνται με τις αγοραπωλησίες και το χρηματιστήριο του μεγάλου «τίποτα» εκτός από το κανονικό τους επάγγελμα, αν έχουν κάτι τέτοιο.

Ο ανεύθυνος που έκανε ηλίθια δήλωση ίσως διαθέτει μεγαλύτερη πονηριά από τους επικριτές του. Φαίνεται να τους παρασύρει σ’ έναν κατά τη γνώμη τους πανεύκολο αγώνα, ο οποίος όμως γίνεται στο γήπεδό του, με τους δικούς του όρους και στο δικό του επίπεδο αυθάδειας και θράσους, ικανότητες που συνήθως στερούνται οι λογικοί. Ταυτόχρονα κερδίζει την ανύψωση της ηλιθιότητάς του και την προαγωγή της σε άποψη με την οποία ναι μεν διαφωνούμε, αλλά φαίνεται να είναι εξίσου σοβαρή με άλλες πράγματι σοβαρές και προπάντων υπαρκτή, αποκτώντας μέχρι και φανατικούς οπαδούς.

Οι αναλυτές της ηλιθιότητας παρασύρονται από την προτίμηση του εύκολου. Φυσικός νόμος, θα πουν οι περισσότεροι, αλλά μήπως είναι και δόλια προτίμηση; Οι αναγνώστες δεν θα διαβάσουν κάτι σοβαρό και δύσκολο, αλλά προτιμούν το ευτράπελο προκειμένου και να το καταλάβουν αμέσως και να νιώσουν πιο ευχάριστα οι ίδιοι δεδομένου ότι αντιλαμβάνονται πόσο πιο ευφυείς είναι από τα περισσότερα πρόσωπα του δημόσιου βίου. «Αφού υπάρχουν τόσο βλάκες, εγώ είμαι διάνοια» αρέσκεται να νομίζει ο Νεοέλληνας και αυτό το ναρκωτικό είναι προτιμότερο από κάτι έστω και στοιχειωδώς δύσκολο. Αυτός είναι ο λόγος που ο κάτω του μετρίου γίνεται πιο συμπαθής από τον σοβαρό και προσεκτικό ομιλητή, του οποίου η παρακολούθηση απαιτεί κάποια προσπάθεια. Πολύ αναμενόμενο: η ισοπέδωση απαιτεί μια εξίσωση, που όμως γίνεται μόνο προς τα κάτω. Παντού φαίνεται να ισχύει ο νόμος της βαρύτητας, με αποτέλεσμα η ισοπέδωση να ταυτίζεται με την υποβάθμιση.

Ετσι, φτάσαμε στο σημείο τα περισσότερα θέματα του δημόσιου διαλόγου να είναι τα αυτονόητα και τα λυμένα από πολλά χρόνια ή ακόμα και από το δημοτικό σχολείο: αν τα έσοδα πρέπει ή όχι να είναι μεγαλύτερα από τα έξοδα, αν το προσδοκώμενο κέρδος της επιχείρησης είναι ο πρώτος ή υποδεέστερος σκοπός της, αν στους εγκληματίες της Ιστορίας που τους αποκαθήλωσαν ακόμη και οι συμπατριώτες τους πρέπει να χρωστάμε και ευγνωμοσύνη γιατί ό,τι έκαναν το έκαναν για το καλό της ανθρωπότητας, αν το ωμό ψέμα είναι χρήσιμο και προσόν, αν η μόνιμη αντιφατικότητα είναι γοητευτική, αν η χρηματοδότηση μιας επιχείρησης χρειάζεται ή όχι επιχειρηματικό σχέδιο, αν δύο και δύο κάνουν τέσσερα ή πρέπει να προτιμήσουμε τη «δημιουργική» απροσδιοριστία. 

Φανερό είναι ότι η ηθική των πολιτικών, αν υπάρχει, είναι πιο ελαστική, πιο ελαφριά, χωρίς κανόνες, πιο λάιτ. Ο «ολίγον» κλέφτης δεν καταδικάζεται, ο «ολίγον» ψεύτης είναι χρήσιμος και αποτελεσματικός, ο «ολίγον» καταχραστής είναι φυσικό φαινόμενο που παραγράφεται, ο «ολίγον» καταστροφικός εξιλεώνεται από τις μεγαλύτερες καταστροφές των προηγούμενων. Ομως όπως η «ολίγον έγκυος» τελικά τεκνοποιεί σαν την κανονική έγκυο, έτσι και οι «ολίγον» ιδιότητες πολλαπλασιάζονται -και ιδιαίτερα αυτές- με απίστευτη ταχύτητα.

Αυτή η λάιτ ηθική τούς παρασύρει σε ανεύθυνες και απρόσεκτες δηλώσεις. Πολιτικός είναι, ό,τι θέλει λέει. Και τη μεγαλύτερη βλακεία να ξεστομίσει, δεν πειράζει: άλλοι θα γελάσουν νομίζοντας ότι αστειεύεται, άλλοι θα βρουν θέμα για να γεμίσουν τις σελίδες, άλλοι θα τον κατηγορήσουν για μία φορά ακόμα -και τι πειράζει-, άλλοι θα τον θαυμάσουν καθότι πιστεύουν ότι άκουσαν ρήσεις υψηλής διανόησης, άλλοι θα τον δικαιολογήσουν και οι περισσότεροι θα αναλύουν το αυτονόητο με παιδιάστικα επιχειρήματα και μεγάλο μόχθο, νομίζοντας ότι απαιτείται τόσο μεγάλη ανάλυση για να αποδείξουν το αυταπόδεικτο ή να στηρίξουν τα εύκολα, προσβάλλοντας βάναυσα το σκεπτόμενο αναγνωστικό τους κοινό. Εκρηκτική φλυαρία και πολλή επανάληψη για να αποδείξουμε το φανερό και αυταπόδεικτο. Υπέρμετρη προβολή στην ηλιθιότητα: ναι μεν αρνητική διαφήμιση αλλά διαφήμιση - και μάλιστα πολύ μεγάλης αξίας. Αυτές οι υπερβολές μάς οδηγούν με μεγάλη ταχύτητα στην οριστική κατάργηση του αυτονόητου.

Ο μόνος λογικός αντίλογος: «Ολα αυτά τα ευτράπελα αυξάνουν τη δουλειά μας. Προς Θεού, αν σοβαρευτούμε, θα βοηθήσουμε άθελά μας στην αύξηση της ανεργίας. Αν γράφαμε ή προβάλλαμε μόνο τα σοβαρά, πολλοί αναγνώστες δεν θα μας διάβαζαν, πολλοί τηλεθεατές δεν θα μας έβλεπαν. Ας είναι καλά οι άνθρωποι! Πολιτικοί, δημόσια πρόσωπα, βλάκες ή ηλίθιοι δεν πειράζει, μας δίνουν άριστης ποιότητας πρώτη ύλη και μάλιστα δωρεάν». 
Για σοβαρότητα θα μιλάμε τώρα;