Γ. Ι. Πατσόπουλος

Γνώριζαν πόσο επιρρεπείς είναι οι άνθρωποι στην απληστία -το πρώτο από τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα-, στον μιμητισμό, στις εντυπώσεις και την επιθυμία να νιώθουν πιο σπουδαίοι και πονηροί. Γνώριζαν και μια άλλη, πιο σπουδαία ιδιότητα: ότι οι πελάτες-θύματα ξεχνούν εύκολα, ότι δεν γνωρίζουν ούτε σέβονται την Ιστορία, παρά την επανάληψή της. Επανάληψη αλλά με διαφορετικό τρόπο, ανάλογα με τις εποχές και την τεχνολογία: τουλίπες, οικόπεδα σε ανύπαρκτα νησιά, πυραμίδες, Πόντσι, Μέιντοφ και διάφορα άλλα.

Το ίδιο κατά βάση τέχνασμα επαναλαμβάνεται από καιρό σε καιρό, από χώρα σε χώρα, από οικονομία σε οικονομία και πάντα οι επενδυτές-θύματα μένουν με το παράπονο της εξαπάτησης. Δεν μπόρεσαν ποτέ να συνηθίσουν στον κανόνα ότι κάθε απόδοση ιδιαίτερα υψηλή και περίεργη σε σχέση με τα δεδομένα της αγοράς, κάθε απότομη άνοδος που δεν συμβαδίζει με την πραγματική οικονομία, εγκυμονεί κινδύνους.

Τα πρόσφατα χρόνια η ψηφιακή τεχνολογία του Διαδικτύου κατασκεύασε ένα νέο «επενδυτικό προϊόν»: τα κρυπτονομίσματα! Τυχερά παιχνίδια που λέγονται «επενδύσεις». Η λέξη αυτή που δεν αναγράφεται σε κανένα λεξικό μάς έκανε να ξεχάσουμε βασικές αρχές, όπως:

«Ο όρος “νόμισμα” αναφέρεται στα αντικείμενα τα οποία υλοποιούν την έννοια του χρήματος».

«Οι νομισματικές μονάδες των περισσότερων χωρών της Γης καθορίστηκαν με βάση μια σταθερή αναλογία με διεθνή σύμβαση που υπογράφηκε υπό την αιγίδα του ΔΝΤ».

Με πολύ απλά λόγια: κάθε νόμισμα έχει κάποιο αντίκρισμα και εκδίδεται από το κράτος. Στη νέα ψηφιακή εποχή κάθε πανέξυπνος κερδοσκόπος γίνεται εκδότης κρυπτονομίσματος, όχι ιδιωτικού νομίσματος σε μεταλλική ή χάρτινη μορφή γιατί αυτό κοστίζει περισσότερο. Με τη βοήθεια ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή και ικανών προγραμματιστών κατασκευάζει ένα πράγματι θαυμάσιο λογισμικό με πολλές αξιοθαύμαστες εφαρμογές.

Ελκυστικό όνομα, επιτυχημένη προβολή από ειδικούς και οικονομολογούντες, τεχνητή άνοδος της τιμής (όχι αξίας) που εύκολα μπορεί να πραγματοποιηθεί από τον ίδιο τον επιχειρηματία και τους φίλους και συνεργούς του και η εικονική πραγματικότητα μετατρέπεται σε αληθινή. Δημιουργία μεγάλης ζήτησης με επιμελώς ελεγχόμενη προσφορά. Κρυπτό: το αφανώς τηρούμενο. Νόμισμα: το μέσο ανταλλαγής. Δύο λέξεις κατά βάθος αντιφατικές, ενωμένες όμως χάρη στην τεχνολογική πρόοδο.

Οπως είπε ο Γκέμπελς, «αλήθεια δεν είναι ό,τι συμβαίνει πράγματι, αλλά ό,τι οι περισσότεροι θα πιστέψουν σαν αληθινό». Οταν πολλοί επενδυτές πιστεύουν στο κρυπτονόμισμα, το μετατρέπουν αυτόματα σε μια νέα πραγματικότητα που καλείται να παίξει τον ρόλο της στην παγκόσμια οικονομία. Την «παράκρουση» αυτή σπεύδουν να ενισχύσουν και αρκετοί κρατικοί μηχανισμοί παρά το γεγονός ότι μερικές κυβερνήσεις έθεσαν τα κρυπτονομίσματα εκτός νόμου. Τα υπουργεία Οικονομικών σχεδιάζουν πώς θα τα φορολογήσουν νομιμοποιώντας τα και οι κεντρικές τράπεζες πώς θα προβούν σε δικές τους κρατικές εκδόσεις.

Οι επιτροπές κεφαλαιαγοράς σε πολλές χώρες δίδουν άδειες σε εταιρείες για να παρέχουν «προϊόντα κρυπτονομισμάτων». Ας είναι καλά οι προμήθειές τους, τα κεφάλαια ανήκουν στους ανόητους. Γεμίζουν οι οικονομικές ειδήσεις με σχετικά άρθρα οικονομολογούντων και διαφημιστών του ηλεκτρονικού τζόγου. Τα περισσότερα παρόμοια κείμενα δήθεν περισπούδαστα και με πολλές αναλύσεις και σχήματα προέβλεπαν αρχές του έτους ότι τα κρυπτονομίσματα θα έχουν εκρηκτική άνοδο αυτόματα, κι όμως το σπουδαιότερο από αυτά «έχασε» το 50% της «αξίας» του μόνο με μία δήλωση ενός επιχειρηματία! Ποιος όμως διαβάζει κείμενα που δημοσιεύτηκαν πριν από πέντε μήνες για να αναρωτιέται αν πρέπει να γελάσει;

Συνήθως διαβάζουμε τις σημερινές προβλέψεις των «ειδικών» που δεν θα επαληθευτούν και που αλλάζουν ανάλογα με τις συνθήκες! Ολοι οι ψευτοαναλυτές, ενθουσιώδεις ή δήθεν επιφυλακτικοί, αναφέρονται στα υπάρχοντα κρυπτονομίσματα. Κανείς δεν τα θεωρεί απαράδεκτα, ούτε θυμίζει όσα εξαφανίστηκαν από τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές προκαλώντας τεράστια ζημία στους τελευταίους «επενδυτές», όπως το Onecoin.

Πολλές οι γενεές εθελοντών-θυμάτων που κέρδιζαν με τη φαντασία τους και ήταν όλοι ευχαριστημένοι μέχρι το σκάσιμο της φούσκας. Ωστόσο και οι θυματοποιημένοι εθελοντές στο βάθος γνώριζαν τους κινδύνους, νόμιζαν όμως ότι η φούσκα δεν θα σκάσει στα δικά τους χέρια, αλλά σε κάποιο μέλλον. Παρηγοριά τους η καθολική θυματοποίηση και καταφύγιό τους το συναίσθημα της ανευθυνότητας.

Ηξεραν οι σχεδιαστές όλων αυτών των «προϊόντων» με τους ελκυστικούς τίτλους τα δύο θεμελιώδη συμπλέγματα: πρώτο το σύμπλεγμα του τοκογλύφου, που επηρεάζεται περισσότερο από την υψηλή «απόδοσή» του έστω μόνο στα χαρτιά και ενδιαφέρεται λιγότερο για την ασφάλεια του κεφαλαίου του.

Δεύτερο το σύμπλεγμα του τζογαδόρου, που θεωρεί τον πλουτισμό θέμα πονηριάς και τύχης χωρίς ίχνος εργατικότητας. Ετσι, δημιουργήθηκε μια αμφίπλευρη επένδυση: οι πελάτες έλκονται από τις πυραμίδες και οι πανέξυπνοι σχεδιαστές επενδύουν στην απληστία τους και την εθελοντική τους θυματοποίηση. Οι άνθρωποι δεν είναι συνυπεύθυνοι, είναι θύματα και το θύμα είναι πάντα αθώο, ολότελα ανεύθυνο, χαίρει γενικής συμπάθειας.

Κατά βάθος όλοι οι υπεύθυνοι του κρατικού μηχανισμού γνωρίζουν τα πάντα. Είναι όμως δύσκολο να εναντιωθούν στην ομαδική παράκρουση. Προτιμούν την εύκολη λύση: να έρθει η ώρα που ένα παιδάκι, όπως στο παραμύθι του Αντερσεν, θα φωνάξει σαν από μηχανής θεός: «Ο βασιλιάς είναι γυμνός»! Και για μία ακόμα φορά, αφού πλύνουν τα χέρια τους, θα δηλώσουν ότι δεν ήταν αρμόδιοι.