Δρ Θεοδώρα Παπαδοπούλου Χαμουζά

Πως διαμορφώνονται όμως οι επιθυμίες στον άνθρωπο; Σύμφωνα με τον Lacan, «το υποκείμενο γεννάται στον τόπο του Άλλου’ (Σεμινάριο XI, σελ. 235). Ο Lacan επιβεβαιώνει ότι αυτή η επιθυμία είναι θεμελιωδώς μια επιθυμία αναγνώρισης από τον Άλλο.

Πόσο όμως σημαντικός και αναγνωρίσιμος νοιώθει ο σύγχρονος άνθρωπος;

Στην εποχή της ιλιγγιώδους ταχύτητας, οι άνθρωποι δυσκολεύονται να σταματήσουν για να ‘δουν’ τον Άλλο. Οι ανθρώπινες σχέσεις γίνονται όλο και πιο επιφανειακές και η ανοχή μας στην διαφορετικότητα εκμηδενίζεται. Οι ‘αόρατοι’ άνθρωποι αυξάνονται συνεχώς και η ψυχική μοναξιά γίνεται στοιχείο της καθημερινότητας. Βιώνοντας το ψυχικό κενό που προσφέρει η πραγματική ζωή, οι νέοι στρέφονται στην εικονική πραγματικότητα. Άνθρωποι που νοιώθουν το ίδιο ψυχικό κενό και ματαίωση από τη πραγματική ζωή δημιουργούν μια κοινωνία ανηδονίας που ζει και υπάρχει μόνο μέσω της ψευδαισθητικής ζωής των social media και των ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Εκεί οι νέοι νοιώθουν αναγνωρίσιμοι και σημαντικοί. Ακόμα και όταν δεν εκπροσωπούν τον πραγματικό τους εαυτό αλλά τον εικονικό.

Στην πραγματική ζωή, οι ανθρώπινες σχέσεις γίνονται όλο και ποιο δύσκολες. Η απόλαυση αποτελεί ένα απομακρισμένο στόχο και ο Άλλος είναι απλά συνοδοιπόρος σε ένα βαρετό ταξίδι. Θα μπορούσαμε συνεπώς να πούμε ότι η ανηδονία (μη επιθυμία) έχει την απαρχή της στην αδυναμία ουσιαστικής σχέσης του ανθρώπου με τον Άλλο’. Τον φίλο, τον/την σύντροφο, τον συνεργάτη. Αυτόν που αναζητούμε να μας ‘δει’, να αναγνωρίσει τα ταλέντα μας και να αποδεχτεί τις αδυναμίες μας.

Αρκετές έρευνες συνδέουν επίσης την ανηδονία με την έλλειψη κινήτρου (Treadway and Zald, 2011), προβλήματα σε ότι αφορά την δημιουργία σχέσης με τον Άλλο και την ικανότητα πρόσληψης γνώσης. Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν ότι η ανηδονία δεν μπορεί να οριστεί μόνο ως υποκειμενικά συναισθηματική εμπειρία ευχαρίστησης (Berridge and Kringelbach, 2008). Μπορεί όμως να συμβεί τόσο σε συνειδητό όσο και ασυνείδητο επίπεδο. Εάν λοιπόν θελήσουμε ως κοινωνία να αντιμετωπίσουμε αυτή τη μάστιγα θα πρέπει να στραφούμε σε όλα αυτά τα επίπεδα που προαναφέρθηκαν. Οι γονείς θα πρέπει να αφιερώνουν ποιοτικό χρόνο στα παιδιά τους έτσι ώστε να καταφέρουν να τα γνωρίσουν. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα θα πρέπει να επαναπροσδιοριστεί σε άξονες που ενισχύουν τη πρόσληψη γνώσης μέσα από ευχάριστες και όχι επίπονες διαδικασίες. Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να λειτουργούν ως μέντορες και να επιβραβεύουν τις επιτυχίες. Η ανηδονία στους νέους είναι ένα ακόμα σύμπτωμα μιας νοσηρής κοινωνίας που προάγει την παντοδυναμία και την απομόνωση. Οι νέοι ψάχνουν απεγνωσμένα την αναγνώριση μέσα από απρόσωπες ηλεκτρονικές κονσόλες και υπολογιστές που ‘πουλούν’ ψεύτικη επιβράβευση και ψεύτικους διαδικτυακούς φίλους.
Η επιλογή είναι δική μας. Ψυχική Απόλαυση ή Ανηδονία; Ζωή ή Ψευδαίσθηση;

Η Δρ Θεοδώρα Παπαδοπούλου Χαμουζά είναι Διδάκτωρ Ψυχολογίας-Νευρογλωσσολόγος